Bayılırım nevzuhur insanların hayatlarını araştırmaya… Nevzuhur yani yeni ortaya çıkmış, görünür olmaya başlamış anlamına geliyor ki bugünlerde hem benim hem de dünyanın en nevzuhur şahsiyeti New York belediye başkanlığı seçimlerinin galibi Zohran Mamdani. İnsanların isim ve soyadlarının hem onların kişiliği üzerinde etkisi var ve hem deaile tarihlerinin bir damgasıdır. Ailesi ve eğitimi bir insanın hayatını kurgular. Fırsatları da iyi değerlendirirse iyi bir yere vardırır diyerek size bir Mamdani portresi çizeceğim.
Ticari burjuva Cuomo’nun karşısında Ugandalı Hoca Grubu’nun entelektüel burjuvasını New York’un mutsuz kalabalıklarını uyandırarak çıkarmak çok akıllıca bir tercih.
Mamdani, iki kutuplu ABD siyasetinin muhalefet kanadı Demokrat Parti’nin adayı olarak, partinin takip ettiği genel siyasetin soluna açılan ve parti statükosuyla çatışan bir konumdan hareketle başarıya ulaştı. Mamdani ‘demokratik sosyalist’ ama ‘Demokratik Sosyalist Parti’nin değil, Demokrat Parti’nin adayı. Adaylığını ve seçim vaatlerini New York ön seçimlerinde Demokrat Parti’nin genel siyasetine meydan okuyarak delegelere onaylatabilmesini partinin bu kentteki emekçi tabanının kuvveti, gençlerin ilgisi ve dayanışması, sanatçıların ve ‘avantgarde’ın popüler desteğinin getirdiği olağanüstü katkıya borçlu. Ancak seçimde saf dışı ettiği New York eski Valisi Cuomo’nun da seçime bağımsız aday olarak katılarak yüzde 40’ı aşkın oy alabilmesi işlerin Demokratlar adına çok da garantide olmadığının göstergesi.
Çocukluğunu Afrika'da geçirmiş sıradan bir New Yorklu olarak sunulan Mamdani, deneyimli milyarderler ve hevesli genç aktivistlerden oluşan geniş bir çevreyi cezbetti. Kısa süre önce de göz alıcı genç bir Suriyeli-Amerikalı illüstratörle evlenen Mamdani, Özgür Filistin hareketinde aktif bir ses; Kennedy ailesinin cana yakın ve ilginç üyesi Jack Schlossbergde dahil olmak üzere birçok sol görüşlü Yahudi'yi etkilemeyi başarmış bir isim.
Mamdani, soyadını Uganda'da büyümüş ve çalışmaları sömürge sonrası Uganda'ya odaklanan, tanınmış bir akademisyen olan babası Mahmood Mamdani'den alıyor. Uganda'daki Mamdaniler, yüzyıllar boyunca Batı Hint Okyanusu'ndaki ekonomik kalkınmayı şekillendiren Güney Asyalı Müslüman tüccar kastı ‘Hoca Topluluğu’na mensup. Bu konuyla ilgili İkbal Akhtar’ın, ‘Tanzanya; Sömürge Sonrası Bir Dini Kimliğin Kopuklukları’ adlı çalışmasını inceleyebilirsiniz. İsmi, günümüzde Güneydoğu Pakistan ve Batı Hindistan'daki Kaççh'ı da kapsayan Güney Asya'da bir bölge olan Büyük Sindh'den geliyor. Etimolojisi iki yönlü. Mām, Kaççi ve Gucerat dillerinde nezaket, cesaret ve gurur anlamına gelen onursal bir unvan. Māmadō, Memonlar gibi İslam'a geçen Hindu kastlarındaki soyadlarda sıklıkla görülen Muhammed isminin yerel versiyonu. Hocalar, gelenekleri her iki dini de kapsadığı için 19. yüzyılın başlarında İngilizler tarafından Hindu Müslüman kabul edildi ama zamanla ‘Hoca’, önce yalnızca Müslüman, sonra da öncelikli olarak Şii olarak anılmaya başlandı. Günümüzde Hocaların çoğunluğu, Şii İslam'ın bir kolu olan İsmaili’dir: Ağa Han'ı yaşayan imamları olarak benimseyen bir grup. Hoca grubu; doğu, orta ve güney Afrika'nın ticari altyapısının inşasında etkili oldu. Ayrıca, kamusal altyapıya sömürgeci yatırım yapılmadığı için, sömürgecilikten sonra ortaya çıkan modern ulus-devletlerin temelini oluşturan kurumların inşasına da yardımcı oldular. Afrika'nın diğer bölgelerinde olduğu gibi, bu grup, hem Afrika hem de Avrupa'nın ihtiyaçlarını karşılayacak bir pazar geliştirmek için bir irtibat topluluğu olarak Uganda'ya yerleşti. Ancak 1972'de Uganda diktatörü İdi Amin, yaklaşık 80 bin Asyalıyı ülkeden kovdu ve Mamdaniler gibi aileleri sürgüne zorladı. Bunlar arasında, İngiliz sömürge döneminde demiryolu ve çiftlik inşaatına yardımcı olmak üzere getirilen sözleşmeli işçiler ve Mamdani ailesi gibi serbest ticaret yapanlar da vardı. Baba Mahmud Mamdani, sürgüne gönderildiğinde 26 yaşındaydı. Ancak çoğu Ugandalı Asyalının aksine geri dönmeyi tercih etti. Uganda'nın başkenti Kampala'daki Makerere Üniversitesi'nde Mamdani, toplumlarını iyileştirmeye çalışan Ugandalı araştırmacılara kapsamlı sosyal bilimler eğitimi sağlayan Sosyal Araştırmalar Enstitüsü'nü kurdu.
Hoca'nın önceki nesilleri genellikle işletme veya muhasebe gibi ilgili meslekleri tercih ederken, sonraki nesiller, özellikle Batı'da eğitim görenler, profesyoneller, akademisyenler ve kâr amacı gütmeyen liderler olarak bilgi ekonomisini benimsediler. Hoca, dünya çapında Hoca Şii İsnaşeri Müslüman Cemaati olarak bilinir, güçlü ulusötesi bağlantılar geliştirmiştir. Günümüzde Birleşik Krallık, Kanada, ABD ve Fransa'da yoğunlaşmışlardır. Ancak Hoca'ya dünyanın hemen hemen her ülkesinde rastlamak mümkündür. Hong Kong'da bile…
Mamdani, Müslümanlığı öne çıkarılan bir isim ancak annesi Hintli Budist ünlü film yönetmeni Mira Nair. Bu tarafıyla öne çıkarılmamasının nedeni 2020 Demokrat Kongre adayı Teksaslı Sri Preston Kulkarni ile karşılaştırılmasının istenmemesiydi. Çünkü, Kulkarni; çok dillilik becerilerini geniş bir seçmen kitlesine ulaşmak için kullanmıştı. Ancak Mamdani’nin baba ailesinin etki alanı hem ABD ve hem de periferisinde çok daha geniş toplumları içine alıyor. Bugün, Mamdani'nin annesi Nair, Mamdani gençken Columbia Üniversitesi'nde film dersleri vermiş, diasporada Hint ve geniş Güney Asya anlatı tarihinin önemli bir anlatıcısı. Müthiş karizmatik annenin, babanın etki alanını ele geçirmesi engellenmiş belli ki çünkü idealist anne Nair, çığır açan filmi Mississippi Masala’yı, oğlunun doğduğu yıl olan 1991'de çekmiş ve Sarita Choudhury ve Denzel Washington ile birlikte Mississippi kırsalında ırklar arası aşkın tabularını ele almış. Oğlu da bu düşünce birikimiyle ve eğitimindeki yönelimleriyle bugünün New York belediye başkanı oldu.
Mamdani, havalı bir Iyv Lig üniversiteden değil; Uganda’dan Güney Afrika’ya apartheid döneminde taşınmış ve yemek sofralarında anne-babasından yaşadıkları ülkenin yaralarını, siyasetini dinleyerek büyümüş. Geleneksel Hintli göçmen tipolojisinin dışında yani tıp, mühendislik ya da finans alanının seçmemiş. Sistemlerin nasıl dışlayıcı olduğunu bilerek nasıl kapsayıcı olabileceğini düşünerek, sisteme sevimsiz sorular sorarak ve olduğu yere çılgınca çalışarak gelmiş bir genç... 7 yaşındayken New York’a taşınan Mamdani lise eğitiminin ardından Maine Brunswick’teki Bowdoin College’ı bitirdi. Bu sakin liberal sanatlar okulunda katıldığı dernekler ve siyasi örgütlenmelerde yaşadığı yerlerin siyasetinin ABD’deki yansımalarını kırmaya çalıştı. 2015-18 arasında Queens’de konut danışmanlığı yaptı ve yoksul kiracıların tahliye edilmekten kurtarılmaları için çalıştı. 2021’de dört dönemdir görevde olan esaslı bir milletvekilini devirip Güney Afrikalı Ugandalı Müslüman olarak seçildi ve devam etti.
Sonuçta, görevi neredeyse doğduğu andan belirlenmiş, zeki, iyi eğitimli, etki alanı geniş bir aileye mensupsanız görev kaçınılmaz. O da görevini yapacak; neler yapacağını da Amerikalılar belirleyecek. Bakıp, göreceğiz.
