Ukrayna-Rusya gerilimi Yahudi gençleri ülkeleri için savaşmak ya da ülkelerini terk etmek ikileminde bırakıyor.
Dünya güçleri bir yandan Ukrayna ve Rusya arasındaki askeri tırmanışı yatıştırmaya çalışırken Odessa’da bazı Yahudi vatandaşlar bireysel silahlanma yoluna gitmek durumunda kalıyor. Tiferet Masorti Cemaatinin mensubu, 40 yaşındaki Vlodymyr Zeev Vaksman haber sitesi JTA’ya şöyle konuştu: “Artık büyük harcamalar yapmıyorum, silah satın almak istiyorum.”
Turist rehberi olan Vaksman, Ukrayna’da yaşayan diğer Yahudi erkekleri gibi ülkesine bağlı ve bir tehdit karşısında çekip gitme meylinde değil. Fakat işlerin ne kadar hızlı bir şekilde şiddete dönebileceğinin bilincinde olduğu için ailesinin güvenliğini yetkililere ya da şansa bırakmayı kabul etmiyor.
Yahudi cemaatinden çevresinde direnmek ve savunma güçlerine katılmak isteyenler olduğu gibi terk etmek isteyenler de var.
Geçen kasım ayından beri Rusya, Ukrayna sınırına birliklerini yığıyor. Korkulan Rusya’nın 2014’te Kırım’ı işgal ederek topraklarına katması sürecinde yaşananların çok daha kanlı bir versiyonunun yaşanması.
ABD gibi İsrail de sayıları 15 bin civarında olduğu sanılan vatandaşını ülkeden çıkarmaya çalışıyor. İsrail’de Arika adındaki havayolları ülkenin doğusundaki Kharkiv şehrine boş olarak acil uçuş gerçekleştirecek ve İsraillilerden isteyenleri geri götürecek. Bu arada Yahudi Ajansı, savaş çıkması durumunda bölgede bulunan Yahudileri kurtarmak için acil durum planlaması yapıyor. Ukrayna’da Yahudi cemaati 43.300 kişiden oluşuyor. İsrail’in ‘kendini Yahudi olarak ifade etme’ tanımından daha geniş kapsamlı olan ‘Geri Dönüş Yasası’ sayesinde ise Ukrayna’dan akrabaları dahil 200 bin kişi bu hakkını kullanarak İsrail’e göç edebilir.
Önde gelen İsrailli hahamlardan biri bu krizi Ukraynalı Yahudilerin göç etmesini teşvik etmek için kullanıyor. Ukraynalı Yahudiler ise konuya ideolojik olarak değil pragmatik olarak yaklaşıyor.
Ukrayna’nın Uman kentinden Haham Yaakov Djan, “Güvenli olana kadar bir tatile çıkmak iyi olabilir” sözleri ile cemaatinde isteyenleri İsrail’e yönlendiriyor. Uman 18. yüzyılın en önemli hahamlarından Nachman’ın gömüldüğü yer ve bu yüzden Ortodoks Yahudiler bu bölgeye ilgi gösteriyor. Haham, gitmek istemeyenlerin kesinlikle bir baskı altında hissetmemesi gerektiğini sözlerine ekliyor. Bu şehirde yaşayan emlak uzmanı Chaim Chazin, eşi ve kızları bir düğün için İsrail’e gidince olaylar sakinleyinceye kadar ne olur ne olmaz orada kalmayı tercih ettiklerini söylüyor.
Gerilimin aslında gösterildiği kadar abartılı olmadığını düşünen Chazin’in, Ukrayna’nın Yahudi asıllı Başkanı Vlodymyr Zelensky’nin liderliğine güveni sonsuz. Chazin, “İstasyonlarda benzin var, marketlerde yemek var ve eczanelerde ilaç var. Paniğe kapılanlar Ukrayna’da olmayıp haberleri dinleyenler” diyor ve ekliyor: “Haham Djan’ın söylemi Nachman’ın mezarını ziyarete gelen turistleri evlerine yollamaya yönelikti.” Chazin bir çatışma olması ihtimalinde bu turistlerin cemaatin sorunu haline gelmesini istemediklerini belirtiyor. Bunun yerine bir çatışma olursa, tüm güvenlik görevlileri ve polis sınıra gideceğinden, cemaat, üyelerini hırsızlar ve başka tehlikelerden nasıl koruyacağını planlamak zorunda. Cemaatin önde gelenleri Uman yetkilileri ile silahlı koruma ekipleri oluşturmak üzere konuşuyor. Cemaat içinde zamanında İsrail ordusunda muharebe birliğinde görev almış kişiler bulunuyor.
Rus sınırına 15 kilometre uzaklıktaki Kharkiv sanayi şehrinde işgal ihtimali karşısında halkın hangi güvenli binalara sığınacağı ve sinagog ile ilgili atılacak adımlar kararlaştırılıyor. 12 çocuk annesi Avustralya asıllı Miriam Moskovitz gerilimi hissetmeye başladıklarını belirtirken korkmadıklarının altını çiziyor. 20 bin kişinin yaşadığı şehirde yolların kapanması durumunda yaşlılar ve diğer hassas grupların güvenliği için planlama yapılıyor. Tansiyonun artmasına rağmen her gün yüzlerce Yahudi ibadet etmek için Kharkiv Choral Sinagoguna gidiyor. Sinagogun hahamının eşi olan Moskovitz, Yahudi yaşamını her ne olursa olsun devam ettirmenin görevleri olduğunu dile getiriyor.
Her ne kadar Vaksman hayat pahalılığından dolayı İsrail’e göç etmeye istekli değilse de bir yandan silahlanırken bir yandan da ailesinin hatta kedilerinin seyahat evraklarını hazır tutuyor.
Kaynak: JTA
