Hanuka Bayramı’nın bel kemiğini oluşturan Yehuda Makkabi’nin Selevkos ordusuyla girdiği savaşla ilişkilendirilen kurşun sapan mermileri ve Side kentine ait nadir bir sikke, Makkabi ayaklanmasının yalnızca dini bir anlatı değil, aynı zamanda somut tarihsel bir gerçekliğe dayandığını gösteriyor.
Bar-İlan Üniversitesi’nden Dr. Raviv, Horbat Bet Zecharia arkeolojik alanında, MÖ 2. yüzyılda Yehuda Makkabi komutasındaki Yahudi isyancılar ile Selevkos İmparatorluğu arasında yaşanmış bir çatışmaya dair ilk fiziksel kanıtları ortaya çıkardı.
Hanuka, MÖ 164’te Yehuda Makkabi ve kardeşlerinin Kudüs Tapınağı’nı Selevkos İmparatorluğu’ndan geri alıp, içindeki putperestlik izlerini temizleyip menora’yı tekrar yaktıkları olayı kutlar. Bu, Makkabi Ayaklanması adı verilen silahlı direnişin bir zaferidir. Beşinci savaş olarak bilinen MÖ 163’teki Bet Zecharia muharebesi ise, direnişin sonraki safhalarından biridir ve Yehuda Makkabi’nin ölümüyle sonuçlanan bir yenilgidir. Savaş, tarihi kaynaklara göre Selevkos zaferiyle sonuçlanmış ve ardından Kudüs Tapınağı kuşatmaya alınmıştı.
Raviv yaptığı açıklamada. “Bet Zecharia’da, genellikle Selevkos paralı askerleriyle ilişkilendirilen Side sikkesi ve yalnızca askeri bağlamlarda görülen üç kurşun sapan mermisi bulduk. Birlikte ele alındığında, bu buluntular Birinci Makabiler Kitabı’ndaki savaş anlatımıyla büyük uyum gösteriyor” dedi.
10 Aralık’ta, Dr. Dvir Raviv, Kudüs’ün güneyindeki Horbat Bet Zecharia’da, Makkabiler’in Yunan Selevkos ordusuyla savaştığı yerde bulunan döküm kurşun sapan mermisini tutuyor.
Kurşun mermiler, tepenin batı yamacında bulundu ve Helenistik dönemin tipik mühimmatına uyuyor. Bunlardan birinin üzerinde, Zeus’un kanatlı yıldırımı - bu tür mermilerde sıkça rastlanan bir sembol - yer alıyor. İsrail genelinde benzer sapan mermileri Kudüs, Dor, Samariye, Maresha, Yodfat ve Gerizim Dağı gibi yaklaşık yirmi yerde keşfedildi; bunların neredeyse tamamı tarihi kaynaklarda kuşatma bölgeleri, kaleler veya savaş alanları olarak belgelenmiş yerler.
Raviv, “Bir ordunun gerçekten orada savaşmadığı sürece, Selevkos askeri ekipmanını küçük bir kırsal köyde bulmayı beklemek anlamsızdır,” dedi.
Side bölgesine ait bronz sikke, buluntuların önemini artırıyor. Sikkenin bir yüzünde Korinth tipi miğfer takan Yunan tanrıçası Athena, diğer yüzünde ise Side kentinin sembolü nar figürü yer alıyor. Side, Selevkos ordularında yer alan paralı askerlerin işe alındığı önemli bir merkezdi. İsrail çapında yaklaşık 120 Side sikkesi bulunmuş olsa da, Raviv’e göre bu, belgelenmiş bir savaş alanıyla doğrudan ilişkilendirilen ilk Side sikkesi. Side sikkesinin varlığı, sapan mermileriyle birlikte ele alındığında, tarihi anlatıdaki muharebeyle uyumlu askeri faaliyeti yansıtıyor.
Raviv şöyle diyor: “Bu keşfin önemi teknik analizin ötesine geçiyor. Bu, Yehuda Makkabi’nin savaş alanlarından birine dair olası ilk arkeolojik kanıtımız olabilir. İşte burada tarih, metin ve arazi nihayet buluşmaya başlıyor.”
