Hafta sonu Gaziantep´te eşsiz bir organizasyonda yer aldım. Dünyanın ilk uzay muhasebesi konulu kongresini Gaziantep SMMMO ve TMUD düzenledi. İddialı gibi gelebilir ama doğru. Yapay zekâ ve uzay ekonomisi, uzay muhasebesi konulu kongrenin iki gününde binden fazla katılımcı ile çok başarılı bir iş dünyası ve akademi buluşması oldu. 55 ilden farklı katılımcılar sektör duayenleri, muhasebe uzmanları, (yeminli) mali müşavirler, CFO´lar, STK temsilcileri, oda başkanları ve yönetim kurulu üyeleri, uluslararası kuruluşların yöneticileri, bürokrasi herkesin çok memnun kaldığı bir kongreydi. Gastronomi diye akla gelen Gaziantep bu sefer astronomi ile de varım dedi.
İçeriklerin, sunum ve konuşmaların iddialı temasına rağmen dolu dolu, yere basar ve en önemlisi aksiyona dönüşmüş ve dönüşecek çıktıları içermesi hem cesaret verici hem de ilham vericiydi. Katılımcıların yoğun ilgisi kadar bilgisi ile zengin bir akademik ve bir o kadar uygulama içeriği ile tahmin edilenin çok üzerinde bir başlangıçtı. Unutmamak lazım, Einstein İzafiyet Teorisi’ni ortaya koyduğunda insanlık Ay’a gitmemişti, dünyada ilk uçan insan Hezarfen yine Anadolu topraklarına inmiştir. Gazi Atatürk’ün nüfusa kayıtlı olduğu Gaziantep’in tarihi çarşısı kadar şehrin yatay mimarisi etkileyici. Panorama 25 Aralık Gaziantep Kahramanlık Panoraması ve Müzesi, Holokost’tan önce 1. Dünya Savaşı’nda Fransızlar tarafından fişlenen Gaziantep halkını betimleyen ve insanı ağlatan ve tamamı gerçek tarihi belgelerle kanıtlanmış olaylarla dolu. Gaziantep Zeugma ve Çingene Kızı Mozaiği ile bilinse de müzeleri, Avrupa’nın ikinci en büyük hayvanat bahçesi ile bir sürü müzeye ev sahipliği yapıyor. İddia ediyorum Çingene Kızı Mozaiği Mona Lisa’dan (La Joconde) çok daha etkileyici. Farkındaysanız bu cümleye kadar Mutfak Sanatları Merkezi gibi Gaziantep Mutfağına henüz yeni gelebildik. Henüz yolunuz düşmediyse bu tarihi şehre plan yapmanın vakti geldi.
Space accounting, space economy, commercial space dendiğinde artık dünyada Gaziantep’in de adı geçecek. Kimbilir belki bir müze de bunun için kurmak gerekecek artık Gaziantep’e. Kongrenin detayları için www.uzaymuhasebesi.com adresini ziyaret etmek mümkün. Kongre ile ilgili olarak, uzay muhasebesinin ekonomideki yerini ölçmek için yapılması gerekenleri yapay zekâya sorduk.
İşte cevabı…
Uzay muhasebesinin ekonomideki yerini ölçmek, etkisini rakamlarda görmek için ulusal veri ve hesaplarda neleri yapmak lazım?
Uzay Muhasebesinin Ekonomideki Yerini Ölçmek İçin Gerekenler
Ulusal hesaplarda (SNA 2008 / ESA 2010 / TÜİK sistemleriyle uyumlu) uzay ekonomisinin büyüklüğünü ve etkisini ölçmek için üç ana alan kurulmalı:
1️- Uzay Ekonomisi İçin Sektörel Sınıflandırma
Türkiye’de NACE kodları içinde uzay faaliyetleri dağınık. Ölçülebilirlik için:
✔ Özel bir “Uzay Ekonomisi Sektör Sınıflandırması” oluşturmak
NACE kodlarını güncellemek veya “ek sektör” olarak istatistiklerde etiket eklemek gerekir.
Neden?
Çünkü ulusal hesaplarda bir sektör tanımlanmadan, GSYH katkısı ölçülemez.
2 - Uzay Ekonomisi İçin ‘Uydu Hesaplar / Satellite Accounts’
Turizm, çevre, savunma gibi alanlarda yapıldığı gibi:
✔ “Uzay Ekonomisi Uydu Hesabı” oluşturulmalı.
Bu hesap şunları içerir:
Bu hesap, normal GSYH içinde sağlıklı bir “uzay payı” çıkarır.
3️ - Uzayla İlgili Ar-Ge, Patent, yüksek teknoloji endeksleri
Ekonomik etkileri ölçmek için:
✔ Uzay sektörünü diğer yüksek teknoloji alanlarından ayıran bir “Uzay Ar-Ge İstatistiği”
Bu veriler olmadan “yenilik etkisi” ölçülemez.
4 - Uzay kaynaklı gelir ve harcamaların dış ticarete etkisi
✔ Dış ticaret istatistiklerinde “uzay ürünleri” alt kırılımı
HS kodlarında “satellite parts, propulsion units, space-grade electronics” ayrıştırması yapılmalı.
Böylece:
5️ - Uzay sigortacılığı, finansmanı ve yatırımlar için finansal hesaplar
Uzay ekonomisinin bir kısmı finansal piyasalardan geçer:
✔ Finansal hesaplarda “uzay yatırımları” kategorisi
Bunlar finansal istikrar raporları için de kritik.
6️ - Çalışan, meslek ve işgücü istatistiklerinin güncellenmesi
✔ Uzay sektörüne özgü meslek sınıfları
Bu sınıflar oluşturulmadan “istihdam katkısı” ölçülemez.
7️ - Uzay turizmi, uzay ulaşımı için tüketim istatistikleri
Eğer ticari uzay turizmi büyürse:
✔ Hanehalkı tüketim harcamalarında yeni kategori
Bu kalemler GSYH’de hizmet talebi ölçümünü sağlar.
8️ - Makro etki analizi için girdi-çıktı tablolarının güncellenmesi
✔ Uzay sektörüne özel girdi-çıktı tablosu
Böylece:
Tam hesaplanabilir.
9️ - Kamusal programların ekonomik etki analizi
TUA’nın programları, fırlatma tesisleri, uydu projeleri için:
✔ Maliyet–fayda analizleri
✔ Sosyoekonomik etki ölçümleri
Kamunun bütçe kullanımının ekonomideki talep yaratıcı etkisi böyle ortaya çıkar.
Sonuç: Ne yapılırsa uzay muhasebesi ölçülebilir olur?
Kısa liste halinde:
Bunlar yapılırsa — uzay ekonomisinin GSYH’ye katkısı, istihdam etkisi, verimlilik çarpanı, teknoloji yayılma etkisi net olarak hesaplanabilir.
