Dijital dünyada her şey çok hızlı olup biterken, bir fikrin olgunlaşması bazen sessizce olur: ağır ağır, kimi günler dağınık, kimi günler berrak. Un Libro Avierto benim için tam da böyle ilerledi. Yahudilik alanında araştırmacılarla yaptığım sohbetlerde ve farklı yaş gruplarıyla yürüttüğüm çalışmalarda, Türkçede Yahudilikle ilgili sade ama güvenilir başlangıç kaynaklarına ulaşmanın zorluğunu her defasında yeniden hissettim. "Nereden başlayayım?" sorusu sık geliyor; elimde ise çoğu zaman sınırlı sayıda web sitesi, birkaç İngilizce makale ya da erişimi kısıtlı akademik yayın kalıyordu. Bu eksiklik bir fikri çağrıştırdı. 2024 yılı içinde Hrant Dink Vakfı Azınlık Hakları Akademisi'ne katıldığımda, bu fikir daha anlamlı bir çerçeveye kavuştu; bir ekip ve üretim disiplinine dönüştü. Bugün bu yolculuk avierto.net adresinde herkesin erişimine açık duruyor. Bu hafta itibarıyla Hrant Dink Vakfı Azınlık Hakları Akademisi desteğiyle, Sivil ve Ekolojik Haklar Derneği (SEHAK) bünyesinde yürüttüğümüz sekiz aylık süreç tamamlanıyor. Ama bu bir kapanış değil; avierto.net platformu ve içerik havuzumuz açısından bir sonraki adıma geçiş.
Bir Köprünün Hikâyesi
Yürüttüğüm çalışmayı en iyi ‘köprü’ metaforu anlatıyor. Nesiller arasında, farklı ülkelerdeki akademisyenler arasında, üniversiteler ile sınıf dışı öğrenme alanları arasında; yazarlarla okurlar, sitelerle ziyaretçiler arasında kurulan bir köprü. Kimsenin bilmediğini ortaya çıkarma gibi bir iddiam yok. Amacım, zaten var olanı görünür kılmak; dağınık duran kaynakların arasına anlamlı geçişler açmak; Türkçede güvenilir başlangıç noktaları sağlamak. Dijital dünyada bilgiye erişmek kolaylaştıkça, güvenmek zorlaşıyor. Yapay zekâ araçları, arama motorları, hızla akan sosyal medya… Hepsi elinizin ucunda ama bir yandan da zihni karıştırabiliyor. Avierto.net bu karmaşanın ortasında bir denge arıyor: insandan insana akan, yer yer makinelere uğrayan ve yine insana dönen bilgi ve belgelerin izini sürmek; bunları günlük polemiklerden uzak biçimde öğrencilere ve araştırmacılara sunmak.
Avierto.net'te Bugün Ne Var?
Avierto.net, Yahudi çalışmalarıyla ilgilenen herkes için sade ama çok katmanlı bir alan olarak tasarlandı. Sitede Atölyeler, Kitaplar, Web Siteleri ve Projeler bölümleri var.
Atölyeler projenin kalbini oluşturuyor. Belin Benezra Yensarfati ile birlikte en baştan ‘ders’ değil, ‘diyalog alanı’ tasarladık. Dört farklı atölye geliştirdik: müzeler üzerinden dünyadaki Yahudi topluluklarına bakmak; Türkiye'deki Yahudi yaşamını bugünden okumak; müzik ve yemek gibi gündelik kültürleri yeniden düşünmek; Yahudiliğin ve Yahudi kimliğinin katmanlı yapısını tartışmaya açmak. Bu atölyelerde kolaylaştırıcılık yapacaklar için kısa PDF'ler, katılımcılar içinse videolar ve görsel kartlar hazırladık. Hedef, bilgi aktarmanın yanında düşünmeyi ve sorgulamayı teşvik etmek. MEF Üniversitesi öğrencileriyle Dr. Özgür Kaymak eşliğinde yaptığımız çevrimiçi atölye, yaklaşımın önemini daha da belirginleştirdi: bilgi, tek yönlü aktarım değil; merakın açtığı bir güzergâh.
Kitaplar bölümü, kişisel kütüphanelerimizden ve yıllar içinde biriktirdiğimiz okuma listelerinden yola çıktı. Türkçe ve İngilizce 25 kitapla küçük bir başlangıç yaptık. Her eser, yazarı, kapsamı ve mümkünse e-kitap bilgisiyle birlikte yer alıyor. Bu liste büyüyecek; arşivimde iki yüzü aşkın çalışma var. Fakat hız burada bir ölçüt değil. Bir kaynağı eklemek, onu tavsiye etmek kadar nereye yerleştireceğimizi tartmak demek. ChatGPT, Perplexity, Gemini, Claude gibi yapay zekâ araçlarından faydalanıyorum; ancak bu bölüm, bu araçlardan çok okuyucuların yönlendirmeleri ve geri bildirimleriyle dönüşecek.
Web Siteleri bölümünde, araştırma merkezlerinden dijital arşivlere, müzelerden akademik platformlara kadar 50 civarında siteyi kısa açıklamalarla tanıttık. Bazıları açık erişim, bazıları üyelik istiyor; bazıları akademik disiplinlere yaslanıyor, bazıları bellek çalışmalarına. Bu liste "hazır cevaplar" vaat etmiyor ama güvenilebilir kapılar gösteriyor. Bir tıkla değil, merakın ritmiyle ilerlemek istiyorum.
Projeler bölümünde ise bizim üretimlerimiz değil, başkalarının yürüttüğü çalışmalar yer alıyor. Türkiye'den ve dünyadan iyi örnekleri bir araya getirmeye çalıştım: Holokost eğitimi, antisemitizmle mücadele, demokratik değerler üzerine ders kitapçıkları, raporlar, PDF'ler. Her proje, yalnızca sonucu değil; arka planındaki yöntemi ve dönemin düşünme biçimini de gösteriyor. Buradaki seçim ölçütüm ‘model olsun’ değil, ‘ilham versin’.
Yedi Bölümlük Bir Eşlikçi: Un Libro Avierto
Platformun bir bölümünde Açık Kitap başlığını taşıyan yedi bölümlük bir e-kitap çalışması var. İlk bölümlerini siteye ekledim; önümüzdeki günlerde tamamını paylaşacağım. Bu çalışma, akademik bir ders kitabı değil; daha çok bir eşlikçi, bir yol arkadaşı. Başlarken bölümü İzmir'e ve kişisel rotama açılıyor. Yahudi Çalışmalarına Giriş, 19. yüzyıldan bugüne uzanan kurumsal ve düşünsel arka planı özetliyor. Topluluklar kısmı Sefarad, Aşkenaz ve Mizrahi örüntüleri birbirine değdiriyor. Kitaplar başlığı Tanah'tan Talmud'a yazılı ve sözlü geleneklerin akışını anlatıyor. Ritüeller bölümü Şabat'tan yaşam döngüsü pratiklerine uzanan bir alan açıyor. Kültürler ise Ladino ve Yidiş gibi dillerin, mutfağın ve gündelik hayatın katmanlarını görünür kılıyor. Azınlıklar başlığıyla bitiyor: haklar, karşılaşmalar, birlikte yaşamanın imkânları.
Bu çalışma da platformun geri kalanı gibi açık uçlu ve kendi yolunu yazarken, okuyucuyla şekillenmeyecek devam edecek.
Görsel Hafıza: Konuşarak Kaydetmek
Avierto'nun bir diğer katmanı görsel ve işitsel. “Despertar İzmir” olarak başladığımız ve artık Un Libro Avierto olarak devam edecek YouTube kanalında (youtube.com/@unlibroavierto) Despertar Söyleşileri devam edecek. Söyleşiler yalnızca bilgi sunmuyor; farklı kuşakların seslerine ve deneyimlerine kulak veriyor. Bazı cümleler yazıya değil, sese aittir; buna inanıyorum. O nedenle konuşarak anlatmanın açtığı hafıza alanı da önemli. Söyleşilerdeki her bölüm, geçmişle bugün arasında küçük bir köprü kuruyor; kimi zaman eksik bıraktığımız yerleri işaretliyor, kimi zaman da bilinenin içindeki nüansları gösteriyor. Despertar Söyleşileri önümüzdeki aylarda yeni konuklarla video kayıtlar halinde devam edecek.
Platformdaki bir yeni bölüm de Avierto Söyleşileri olacak. Bu bölümün altında yerli ve yabancı akademisyenler ile araştırmacılarla yapılacak söyleşilere de yer vermeyi arzuluyoruz. Video söyleşinin mümkün olmadığı durumlarda bu kişilerle söyleşileri yazılı olarak paylaşacağız.
Eski ile Yeni Arasında Denge
Aklımdaki temel soru hep aynı: Eskiyle yeninin, insanla makinenin, akademiyle merakın arasında nasıl bir denge kurulur? Bir yandan yüzlerce yıllık metinleri okuyorum; öte yandan o metinlerin bugünkü Türkçedeki karşılığını yapay zekâ araçlarının yardımıyla tarıyorum. Biri hafızayı, diğeri hızı temsil ediyor. İşim, ikisini yarıştırmak değil; aralarına köprü kurmak. Geleneği kutsamadan, teknolojiyi mutlaklaştırmadan, her iki dünyanın da katkısını ve kırılganlığını görünür kılmak. ‘Yeni’ diye koştuğumuz her şey yeni olmayabiliyor; ‘eski’ diye uzak durduğumuz birçok şey bugün için hâlâ taze olabiliyor. Mesele, bu ikisini doğru okumak ve aralarındaki geçişleri anlamlı kılmak.
Güven, Bağlam ve Katmanlar
Açık kaynakların sayısı arttıkça, denetleme sorumluluğu da büyüyor. Bir web sayfasında okunan, bir yapay zekâ aracından alınan ya da bir sosyal medya gönderisinde dolaşan bilgi tek katmanlı değil. "Kaynak nereden geliyor? Hangi bağlamda üretildi? Kimin yorumuyla şekillendi?" Bu sorulara cevap vermeden güven tesis edilemez. Bu yüzden avierto.net bir "sonuç" değil; bir ara yüz gibi çalışıyor: bilgiyi sabitlemek yerine akışını ve bağlamını işaretliyor.
Burada açıkça söyleyeyim: ‘en doğru’yu ya da ‘en iyi’yi bulma iddiasında değilim. Bu çalışma bir deney; iyi niyetli, sürdürülebilir ve eleştiriye açık. Hatalar olabilir; önemli olan, onları görünce saklamak değil, düzeltmek. Hızlı tüketim kültürünün dayattığı "hemen şimdi" refleksi yerine, yavaşlık ve derinlik lehine küçük bir direnç.
Yakında: Kavramlar ve Etkileşimli Okuma
2026'da siteye Kavramlar bölümü eklenecek. Şabat, Kaşrut, Diaspora, Tikkun Olam gibi anahtar kelimeleri yalnızca tanımlarıyla değil, tarihsel ve kültürel bağlamlarıyla anlatmak istiyorum. Böylece site içinde küçük bir açık sözlük oluşacak.
Aynı dönemde yapay zekâ destekli bir sohbet aracı devreye girecek. "Kaşrut nedir?" sorusuna yalnızca kısa bir yanıt değil; ilgili kitaplara, videolara ve kavram sayfalarına doğrudan yönlendirme yapan, bağlamı koruyan bir yapı sunacak. Teknolojiyi "hız" için değil, bağlamı çoğaltmak için kullanmak istiyorum.
Kasım ayından itibaren farklı alanlardan konuk yazarların katkıları da planlarım arasında. Aynı soruya farklı açılardan bakmanın zenginliği bu. Şalom ve Sevivon gibi yayınlarla eş zamanlı içerikler üretmek, bazı konuları birlikte açmak niyetindeyim. Pedagojik çerçeveler için eğitimcilerle çalışarak, sınıf ve atölye ortamları için pratik rehberler hazırlamak da hedefler arasında.
Yavaşlık ve Odağın Tercihi
Sosyal medyada (Instagram, Facebook, X) şimdilik çok da aktif olmamayı tercih ediyorum. Görünürlükten çok anlamlılık, hızdan çok bağlam peşindeyim. Enerji ve zamanı uzun soluklu olarak avierto.net'i geliştirmeye, yapay zekâ platformlarıyla entegrasyonu sağlamaya ve youtube.com/@unlibroavierto kanalını derinleştirmeye ayırmak daha doğru geliyor. Her içerik kendi bağlamında olgunlaştığında anlamlanıyor; her ekleme, bütünü güçlendirecek zamanda yerine konuyor.
Sonuç Yerine
Avierto.net ben ve ekip arkadaşlarım için bir proje sayfası değil; yaşarken dönüşen bir deney alanı. Ne tam akademik ne tamamen kişisel: ikisinin arasında ve gerektiğinde ikisinin dışında. İnsandan insana geçen, yer yer makinelerde dolaşıp yine insana dönen bilgilerin kurduğu bir köprü. Yeni bir şey söyleme iddiam yok; olanı daha görünür kılmak, erişimi kolaylaştırmak, bağlamı işaretlemek istiyorum. Bu çağda belki en kıymetli olan, anlamaya çalışmanın kendisidir.
Destekleri için Hrant Dink Vakfı, SEHAK ve Avrupa Birliği'ne teşekkür ederim. Bu destek yalnızca başlamamıza yardımcı oldu. Bundan sonrası, avierto.net'in kendi ritmiyle, yavaş, sabırlı ve dikkatli biçimde ilerlemesi. Bir kitap gibi sayfa sayfa ve aynı zamanda bir köprü gibi: bir yerden bir yere, bir insandan bir fikre, bir çağdan diğerine uzanan ince bir hat…
