Senenin başı Roş Aşana, insanın yaratıldığı ve bu şekilde dünyanın kuruluşunun büyük ölçüde tamamlandığı gündür. Bu yıl senenin başı Roş Aşana, 23 Eylül Salı ve 24 Eylül Çarşamba günleri kutlanıyor.
Elul ayından beri daha fazla içimize dönerek, daha fazla kendimizi, hayatımızı sorgulayarak spirituel olarak karşılamaya hazırlandığımız yeni yılın başı Roş Aşana’nın her gününe ait özel gelenekler, özel uygulamalar bulunur. Her biri derin anlamlar içeren bu uygulamalar, adım adım yeni başlayan yılda, yeni kararlar ve başlangıçlarda bize rehberlik eder.
22 Eylül (29 Elul) Pazartesi
*Sabah duasından önce Selihot duası yapılır. Selihot’ta şofar çalınan cemaatlerde bile, Roş Aşana arifesindeki Selihot’ta şofar çalınmaz.
*Sabah Selihot duasından sonra, Roş Aşana’ya girmeden, kişileri Tanrı’ya karşı tutamadıkları vaatlerin ağırlığından kurtarmak için, sene içinde Tanrı’ya karşı söz verilip de yerine getirilememiş vaatlerin geçersiz kılındığı ‘Atarat Nedarim/Yeminlerin İptali’ töreni sinagogda gerçekleştirilir.
*Erev Roş Aşana’da, kişi, fırsat bulduğu her vakitte Teillim okur, böylece yeni yılı arınmış bir şekilde karşılar. Roş Aşana’nın 48 saati süresince imkân olan her zamanda Teillim okumaya devam edilir. R.Menahem Mendel der ki “Kişi, Teillim’in gücünü ve Gökler’deki etkilerini tam olarak idrak edebilse, sürekli Teillim okurdu. Bil ki Teillim’in bölümleri bütün engelleri yıkar, hiçbir pürüzle karşılaşmadan yukarılara, daha yukarılara yükselir ve bütün dünyaların Hakimi’nin ayaklarına kapanarak yalvarır, iyilik ve merhametle etkiler ve başarıya ulaşır.”
*Güneş batmadan önce, Roş Aşana Bayramı şerefine mumlar yakılır. “Baruh Ata Ad.Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu leadlik Ner Şel Yom Tov /Bizleri Mitsvaları ile Kutsayan ve bizlere Yom Tov Mumlarını Yakma Mitsvasını Veren Evren’in Efendisi Sen Tanrı’mız Mübareksin.”
*Akşam duası sonrasında, herkes birbirine “Leshana Tova Tikatev Vetehatem /İyi Bir Sene İçin Yazılasın ve Mühürlenesin”; “Tizku Leşanim Rabot /A-llah Çok Senelere Nasip Etsin,” gibi yeni yıl için güzel dileklerde bulunur.
*Bayrama özel Kiduş söylendikten sonra Roş Aşana onuruna yuvarlak yapılan halla ekmeği, her zamankinden farklı olarak şekere veya bala batırılarak Hamotsi yapılır. Kiduş’ta Şeeheyanu berahası söylenir.
*Gelecek yıl için umut ve dileklerimizi simgeleyen sembolik yiyecekler, bir düzen çerçevesinde, ilgili duaları eşliğinde yenilir.
*Simgesel yiyecekler ve dualarından sonra bayram onuruna özenle hazırlanmış bayram yemekleri yenilir.
*Aseret Yeme Teşuva: Yahudi takviminin Roş Aşana ile başlayıp Yom Kipur ile sona eren bu on günü, kişinin kendi içine daha fazla döndüğü, Tanrı’ya mitsvalarla daha fazla bağlanmaya çalıştığı, daha fazla tsedaka verdiği özel günlerdir. Bu günler, Aseret Yeme Teşuva-On Teşuva Günü olarak adlandırılır.
23 Eylül (1 Tişri) Salı: Roş Aşana’nın ilk günü-Yom Tov
Roş Aşana’da tamamı 100 ses olarak çalınan Şofar’ı dinlemek, Tora’nın bir mitsvasıdır.
*TAŞLİH atma duası: Geleneklerimize göre Roş Aşana’nın birinci günü öğleden sonra, su olan yerlere, deniz kenarına, nehir, kuyu veya sarnıç başlarına gidilerek gerçekleştirilen Taşlih sırasında geleneksel olarak ceplerimizi silkeler, Tanrı’nın sonsuz iyiliğiyle bize karşı bağışlayıcı davranması, günahlarımızı silmesi, hatalarımızı bir daha hiçbir zaman hatırlanmayacakları, dikkate alınmayacakları, akla gelmeyecekleri denizin derinliklerine atması için dua ederiz. Suyun, sembolik olarak cebimizin içinde kalan kırıntıları sürükleyip götürdüğü gibi, günahları da alıp götürmesi ümit edilir. Taşlih, Oşana Raba’ya kadar yapılabilir. (TAŞLİH- Günahları Atma Duası’nın tam metni ve anlamı, Gözlem www.gozlemkitap.com Roş Aşana kitabı s.427)
*Bu gece masada yeni, turfanda bir meyve bulundurulur.
*Bayrama özel Kiduş okunurken, o ‘yeni meyve’ düşünülerek, yine Şeeheyanu berahası söylenir.
Yeni meyve yoksa yeni bir kıyafet, yeni bir gömlek, takım elbise vb. üzerine de söylenebilir. Onlar da yoksa yine söylenebilir.
*Roş Aşana onuruna yuvarlak yapılan halla ekmeği yine şekere veya bala batırılır.
*Bu gece de, gelecek yıl için umut ve dileklerimizi simgeleyen sembolik yiyecekler, bir gece önceki gibi, aynı düzen çerçevesinde, ilgili dua eşliğinde yenilir.
*Simgesel yiyecekler ve dualarından sonra yine bayram onuruna özenle hazırlanmış bayram yemekleri yenilir.
24 Eylül (2 Tişri) Çarşamba: Roş Aşana’nın ikinci günü-Yom Tov
Roş Aşana, hem diasporada hem de Kutsal Topraklarda iki gün olarak kutlanır. Tora yorumcuları Roş Aşana'nın iki günlük kutlamasını yom aarihta /uzun bir gün olarak tanımlar. Buna göre 48 saatlik Roş Aşana, aslında uzatılmış tek bir gün olarak kabul edilir. Üzerinde tartışmalar süregelen diğer bayramların ikinci günündeki yom tov’lardan farklı olarak Roş Aşana’nın her iki günü uzun tek bir gün olarak kabul edilir. Roş Aşana’nın ikinci günü de tüm aile sinagoga giderek dua eder, şofar sesini dinler.
Bayrama yaraşır şekilde düzenlenen öğle yemeğinde ekmek yine şekere veya bala batırılır.
***
Tsom Gedayla - GEDALYA ORUCU
İsrail topraklarının valisi Gedalya Ben Ahikam’ın öldürülmesi sonucu, Yahudilerin toplu olarak bu bölgeyi terk etmeleri ve üzücü bir şekilde İsrail topraklarında hiçbir Yahudi kalmamasının anısına tutulan Gedalya orucu, bu yıl 25 Eylül Perşembe gün ağarmadan başlar. Perşembe akşamı yıldızlar çıkana kadar devam eder. Orucu almadan, çarşamba akşamı yatana kadar yemek içmek serbesttir.
Bar/Bat mitsva yaşını geçmiş, sağlığı elveren her Yahudi erkek ve kadın, Gedalya orucunu tutar.
Oruç tutan kişiler, perşembe Amida duasına Anenu kısmını ekler. “Cevap ver bize Baba’mız, bu oruç gününde bize cevap ver…” (Sidur Kol Yaakov s.266).
Sinagogda oruç tutan on erkek varsa Sefer Tora çıkarılır. Sefer Tora’ya sadece oruç tutan erkekler kaldırılır.
(Gedalya cinayetinin hikâyesi, Krallar 2, 25: 22-26'nın sonunda kısaca anlatılır. Olayın daha ayrıntılı bir anlatımı Yeremya, 41'de bulunabilir.)
