Takvimdeki son ay olan Elul ayı, Merhamet Ayı ve Bağışlanma Ayı- Hodeş ARahamim veASelihot olarak adlandırılır. Teşuva/Tanrı´ya dönüş, içtenlikle dua etme, Tora öğrenimi ve hayırseverlik ve iyilik yapma çabalarını arttırmak ve özellikle başkalarına karşı işlenen suçlar için af dileme zamanıdır. Bu yıl Elul ayının başı-Roş Hodeş Elul, 24 Ağustos Pazar ve 25 Ağustos Pazartesi günleridir.
Takvimdeki son ay olan Elul ayı, Merhamet Ayı ve Bağışlanma Ayı/Hodeş ARahamim veASelihot olarak adlandırılır. Bu, teşuva-Tanrı'ya dönüş, içtenlikle dua etme, Tora öğrenimi ve hayırseverlik ve iyilik yapma çabalarını arttırmak ve özellikle başkalarına karşı işlenen suçlar için af dileme zamanıdır.
Aynı zamanda Yüce Kutsal Günler/ Yamim Noraim, Roş Aşana ve Yom Kipur'dan önceki ay olan Elul, bu özel günlere bilinçli bir hazırlık dönemidir. Elul ayında geleneksel olarak ‘Yüce Kutsal Günler’de doruğa ulaşacak olan bir derin düşünme ve iç gözlem sürecine başlarız. Şofar sesinin ruhumuzu uyandırabilmesi ve bizi bekleyen bu dünyadaki özel görevlerimizi hatırlatabilmesi ve (rahmetli Rav Moşe Benveniste’nin tabiri ile) kalplerimizi titretebilmesi için gerekli altyapıyı oluşturmaya çabalarız. Tıpkı Pesah Bayramı'na hazırlanmak için fiziksel evlerimizi temizlediğimiz gibi, Elul ayında da yeni yılı karşılamak için manevi evlerimizi, ruhumuzu her zamankinden yoğun olarak hazırlamaya çalışırız.
Bu yıl Elul ayının başı-Roş Hodeş Elul, 24 Ağustos Pazar ve 25 Ağustos Pazartesi günleridir.
Yamim Noraim - Roş Aşana ve Yom Kipur’a Hazırlık
Rabi Yael Ridberg, Elul ayının hazırlık sürecinde ilişkilerimizi iyileştirmek için getirdiği fırsatları şöyle anlatıyor:
“Yahudi geleneğine göre, Yüce Kutsal Günler/Yamim Noraim'de dualarımızdan, kutlamalarımızdan ve ritüellerimizden en iyi şekilde yararlanmak için kendimizi hazırlamalıyız. Yaz ayları biterken işe /okula ve yıllık rutine geri dönmek, ardından bir anda Roş Aşana yaklaştığında hazırlıksız yakalanmışız gibi hissetmek kolaydır. Genellikle bayramları ‘erken’ veya ‘geç’ geliyor olarak tanımlarız, ancak bayramlar tam zamanlarında gelir. Aslında bayramlar için hazır olması gerekenler bizleriz. Yamim Noraim'den hemen önce gelen Elul ayı, bizim için spiritüel bir hazırlık zamanıdır. Elul ayının genel ruh hali iç gözlem ve yenilenmedir. Elul ayı başladığında, aslında tüm yıl boyunca yaptığımız heşbon hanefeş /ruhun muhasebesi; kendimizi değerlendirme sürecine daha fazla ağırlık vermeye çalışırız. Bu süreçte, geçtiğimiz yıla dönüp, hayatlarımıza, hareketlerimize, sözlerimize, yaptıklarımıza dikkatlice bakar, kim ve nerede olduğumuzu yeniden değerlendirip sorgular, yeni başlayacak yılın nasıl daha iyiye doğru farklı olabileceğini düşünür ve bizi ve etrafımızı yükseltecek bu değişiklikleri harekete geçirmek için heyecan duyarız. Bu dönem aynı zamanda ilişkilerimizi iyileştirmeye, gecikmiş özürleri dilemeye ve başkalarına vermiş olabileceğimiz zararı onarmaya çalışma zamanıdır.”
Şofar - Duymak ve dinlemek
Rabi Ridberg’e göre bu dönemde çalınmaya başlanan Şofar, teşuva/dönüş, Tanrı’ya dönüş için harekete geçiren gerçek bir uyanış çağrısı görevi görür. “Şofarın sesini duyma mitsvası, dinlemenin gerekliliğini ve önemini vurgular. Tıpkı duymanın basit olduğu ancak bir başkasının söylediklerini gerçekten dinlemenin büyük bir dikkat ve niyet gerektirdiği insan ilişkilerinde olduğu gibi, şofarın sesini duyma mitsvası da yalnızca sesi duyabilmekten daha derin bir anlam taşır. Şofarın sesini duymak ve dinlemek, Tanrı ile, tarihimiz ve köklerimiz ile sözcüklerin ötesinde temel bir bağ kurabilmemizi sağlar. Geleneksel Roş Aşana duaları sırasında şofarın 100 sesi duyulur. Bu sesler bizi hem kişisel hem de toplumsal geçmişimizi hatırlamaya, ilişkilerimizi yeniden inşa etmeye ve hayatlarımızı yenilemeye çağırır.”
Elul - Yom Kipur arası 40 gün
Rabi Yael Ridberg, Midraş’a göre (Midraş; Moşe Rabenu'dan itibaren dilden dile aktarılan ve Tora'nın satır arası yorumlarını içeren metinler) Elul'un başlangıcından Yom Kipur'a kadarki 40 günün, altın buzağı olayından sonra Moşe Rabenu’nun Sina Dağında kaldığı 40 güne tekabül ettiğini belirtir. “Moşe, Sina Dağından ilk indiğinde, halkın tapmak için kendilerine dökme bir buzağı yaptığını görür. Moşe, öfke ve hayal kırıklığıyla Tanrı tarafından yazılmış ilk On Emir tablet setini kırar. Bu tabletler, Yahudi halkı ile Tanrı arasındaki antlaşmanın simgesiydi. Moşe Rabenu, halka büyük bir günah işlediklerini söylediğinde, aynı zamanda onlar adına Tanrı’nın Affı’nı dileyeceğini de söyler. Moşe, halk adına Tanrı'ya onları toplu cezadan kurtarması için yalvarır.”
İkinci On Emir Tabletleri
Ridberg daha sonra Moşe Rabenu tarafından ikinci bir tablet seti yazıldığını ve Tanrı'nın Bulutu inerken, ilahi sesin Tanrı'nın 13 tanımlayıcı özelliğini dile getirdiğini belirtir: “Merhametli, Lütufkâr, Öfkesini Geciktiren, İyilikte Cömert, Gerçek, İyilikleri bin nesil için hatırda tutar, bile bile, kasıtlı işlenen günahları ve dikkatsizlikle işlenen günahları affeder, temizler” (Şemot 34:6–7).
Ridberg’e göre Midraş, ilk tablet setinin kırıklığı, yani bozulan vaatleri, umutları, hayalleri ve antlaşmaları temsil ettiğini belirtir. “Moşe Rabenu’nun ikinci set tabletlerle Sina Dağından indiği gün olan Yom Kipur'un sonunda, kırılanı onarmak için elimizden gelen her şeyi yaptıktan sonra, Yeni Yılı kucaklar, yeniden başlama, ilişkileri güçlendirme ve yeni projelere başlama fırsatı için Tanrı’nın Merhameti’ne ve Bağışlayıcılığı’na karşı sonsuz şükranla dolarız.”
Elul Ayı fırsatları-İlişkiler
Rabi Yael Ridberg’e göre Elul ayı, derin bir iç gözlem için fırsatlarla doludur. “Yahudi geleneği, kırık tabletlerden sonra gelen ve kalıcı olan ikinci set tabletler gibi bizim de kırık parçalarımız üzerine çalışmamızı öğretir. Bu şekilde Roş Aşana'da bir araya geldiğimizde kendi başarı ve başarısızlıklarımızın farkındalığıyla etrafımıza karşı daha alçakgönüllü ve duyarlı davranabiliriz.
İçinde yaşadığımız, acı, nefret ve şiddetin çok yaygın olduğu bu dünyaya odaklanarak, kendi hayatlarımızdan başlayarak adalet ve barış için yeni hedefler belirleriz. Elul ayı, Hasidik üstatlar tarafından Yom Kipur'da dönüşüm veya yeniden doğuşla sona eren bir et ratson (istek zamanı) olarak açıklanır.
İlişkilerimizi, bağlarımızı geliştirmek, iyileştirmek için neler yapabileceğimiz üzerine düşünebiliriz. Her birimiz başkalarını arayabilir ve ailemiz, arkadaşlarımız ve toplum üyeleriyle ilişkilerimiz hakkında yapmamız gereken zorlu konuşmaları yapabiliriz. Önümüzdeki yıl hayatımızı iyiye doğru değiştirmeye hazırlanabiliriz.
Elul ayı boyunca, istemeden incittiğimiz, ilişkimizde bir bozulma yaşadığımız, uzak kaldığımız kişileri arayarak, meḥila /bağışlanma sürecini başlatabiliriz.
Bazı insanlar yüz yüze, bazıları ise telefon veya mektupla af diler. Af dilemek ve af dileyen birini gerçekten bağışlamak kolay değildir. Bir arkadaşımız, meslektaşımız, akranımız, tanıdığımız bizden af dilediğinde, affetmenin öylesine yapılacak bir şey olmadığını görebiliriz. Bu, aslında bizim de kendi hatalarımızı ve kusurlarımızı kabul etmemizi gerektiren bilinçli bir eylemdir. Kendi kusurlarımız ışığında, başkalarının hatalarını affedebilir ve insaniyetlerini daha iyi anlayabiliriz. Affetmenin basit bir formülü yoktur. Birçok insan, kendilerine derinden zarar veren birini asla affetmeden hayatlarını geçirir. Elul, içimizde taşlaşmış olan acı hisleri minnettarlığa, katılaşmış kalplerimizi ise şifalı kalplere dönüştürmek için de bir fırsat olabilir.”
Kısa kısa Elul Ayı
Elul ayı: Tora’da ‘Birinci ay’ olarak sözü geçen ‘Nisan’ ayından saymaya başlandığında Elul, senenin altıncı ayıdır. Dünyanın ve insanoğlunun yaradılışının yıldönümü olan Roş Aşana ile başlayan Tişri ayından itibaren sayıldığı zaman ise Elul, senenin on ikinci ve son ayıdır.
Elul İsmi: Elul ismi hakkında en yaygın yorumlardan biri, Elul’un ‘geri dönmek’ anlamıdır. Bu ‘geri dönüş’ hem 70 yıllık Babil sürgünü sonunda kutsal topraklarına dönen Yahudileri, hem de pişmanlık duyup Tanrı Yolu’na dönen İsrailoğulları’nı simgeler.
Çıkış yeri: Elul ayının ilk günü-Roş Hodeş Elul’de Moşe Rabenu İsrailoğulları’nı affetmesi için Tanrı’ya yakarmak üzere üçüncü kez Sina Dağına çıkar. Bu arada İsrailoğulları da kendilerini manevi açıdan geliştirmeye çalışarak, kalplerinin derinliklerinden hissederek, dua ederek, şofar çalarak teşuva yapar ve Tanrı’ya dönerler. Roş Hodeş Elul’den 40 gün sonra Yom Kipur’da Moşe Rabenu elinde ikinci On Emir levhalarıyla Sina Dağından indiğinde İsrailoğulları altın buzağı günahından dolayı affedildiklerini anlar. Elul ayından başlayan ve Yom Kipur’a kadar süren 40 gün, tüm zamanlar için ilahi rahmet ve bağışlanma ayı olarak kabul edilir. Bu nedenle Roş Hodeş Elul’den başlayan kırk gün, bir içe dönüş, Tanrı’ya dönüş ve insanın kendisiyle hesaplaşma dönemidir. Bu süreçte Yahudiler aynen atalarının yaptığı gibi davranışlarını gözden geçirir, samimiyetle bir durum değerlendirmesi yapmaya çalışır, eksik ve hatalı olduğu noktaları bulmaya, bunları tamamlamaya niyet eder, teşuva yapar, ‘Ulu Günler’ Roş Aşana ve Yom Kipur’a tüm benlikleriyle hazırlanmaya başlar.
Ne yapılır? Elul ayının ana temaları arasında; Kralımız Tanrı’nın bu ay her zamankinden daha yoğun bir şekilde halkının içinde, daha da ulaşabilir olduğunun farkındalığı, Teşuva-Tefila -Tsedaka kavramlarının içeriği üzerine bilgi edinmek, bunları hayatımıza dâhil etmek ve arttırmak, özür dilemek ve affetmek, mezuza ve tefilinler kontrol ettirmek, Teillim okumak, dualara 27. mezmuru eklemek, sabaha karşı yapılan Selihot dualarına katılmak (Selihot dua saatleri, bültenlerden/ sinagog Rabilerinden takip edilebilir) ve Selihot dualarının temelini oluşturan Tanrı’nın On Üç Merhamet Özelliği’ni anlamaya ve örnek almaya çalışmayı sayabiliriz.
Tanrı’nın On Üç Merhamet Özelliği: Özellikle Selihot dualarında ve Yüce Kutsal Günler Yamim Noraim’de defalarca tekrarladığımız Tanrı’nın On Üç Merhamet Özelliği /Midot Arahamim Tora’da şöyle belirtilir: “Aşem, Aşem, Tanrı, Merhametli, Lütufkar, Öfkesini Geciktiren, İyilikte Cömert, Gerçek, İyilikleri bin nesil için hatırda tutar, bile bile, kasıtlı işlenen günahları ve dikkatsizlikle işlenen günahları affeder, temizler” (Şemot 34:6-7).
“Ad., Ad., El rahum vehanun, ereh apayim verav hesed veemet, notser hesed laalafim, nose avon vafeşa, vehataa venake.”
Bugün İçin Mesajı: Shelley A. Sackett, Elul ayından başlayarak ve giderek daha yoğunlaşarak dünyayı daha iyi bir yer haline getirmek için daha iyi seçimler yapma hedefiyle kendimizle, başkalarıyla ve Tanrı'yla olan ilişkilerimizi değerlendirdiğimizi ve bunun, özel, içsel ve kişisel bir görev olduğunu belirtir.
“Bu dönemde çalınan şofarın sesini duymak, bizleri ruhlarımızın derinliklerini keşfetmeye ve zayıflıklarımızı kabul etmeye, birbirimize karşı daha şefkatli ve Tanrı'ya karşı daha hürmetkâr olmaya teşvik etmek içindir. Bu, hayatı kutlamak, kendimizi yeniden duyarlı hale getirmek ve bağlılıklarımızı yenilemek için bir fırsattır. Bireysel seçimlerimizin önemli olduğu ve her gün yeniden seçim yapma fırsatı verildiği hatırlatır.
Bazen büyük çaplı siyasi çalkantı dönemleri, dünyayı iyileştirme çabalarımız konusunda kendimizi hayal kırıklığına uğramış ve umutsuz hissetmemize neden olabilir. Ancak Elul ayı bize her bireyin önemli olduğunu, tikun olam- dünyayı onarmanın her birimizin elimizden gelenin en iyisini yapmasına bağlı olduğunu hatırlatır.”
Elul Ayı ve Önemi, Felsefesi, Elul Ayında Kişisel Gelişim Egzersizleri, Kaderimizi Belirleyen Ay:
Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla El Gid Para El Pratikante (Gözlem), sevivon.com, www.exploringjudaism.org, aish.com, chabad.org, www.livekabbalah.com, ots.org.il, shelleysackett.com, www.reconstructingjudaism.org, torah.org sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için bayramlar ve özel günler hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.
Yazı, konu hakkında bulunabilecek sayısız değerli yorumdan sadece sınırlı bir bölümü içermektedir.
*Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.
