Affediliş ve mucizeler günü TU BEAV

15 Av anlamına gelen Tu BeAv, takvimimizdeki en düşük gün sayılan ve bir yas günü olarak yaşadığımız Tişa BeAv’dan sadece birkaç gün sonra gelir. Tu BeAv döneminde tarih boyunca gerçekleşen mucizeler ve mutlu olaylar, en düşük, en umutsuz gibi görünen zamanlarda bile her an Tanrı’ya inancımızı canlı tutmamızı ve Tanrı istediği zaman kurtuluşun göz açıp kapayana kadar geleceğini bize hatırlatır. Belki de Tu BeAv’ın, Yom Kipur ile birlikte Yahudiler için takvimdeki en mutlu günlerden biri olarak bahsedilmesinin sebeplerinden biri de budur.

15 Av-Tu BeAv’da yaşanan mutlu ve hayırlı olaylar, affedilişi, sevgiyi, bütünlüğü ve umudu yansıtır.

Kutsal Topraklara girmeden her kabileden elçilerin (Kutsal Toprakları savunan Kalev ve Yeoşua hariç) negatif olarak kurguladığı rapor sonucu meydana gelen ve Tişa BeAv’dan beri devam eden ölümler sona erer. Dışlanan Binyamin kabilesinin, tekrar topluma kabul edilmesiyle hem yok olmaları engellenmiş olur, hem de halk tekrar bir bütün haline gelir. Tu BeAv döneminde kabileler arası evlilikler yapılmaya başlanır, bu şekilde kabileler arası bariyerler de ortadan kalkmış ve birliğe doğru bir adım daha atılmış olur. Bet Amikdaş’ı ziyareti engelleyen birliklerin kaldırılmasıyla halk Kutsal Tapınağa serbestçe ulaşmaya başlar. Bu şekilde halk hem birbiriyle, hem de Tanrı ile bağlantılarını, ilişkilerini sağlamlaştırma imkânına tekrar kavuşur. Betar’da ölenlerin gömülmesine nihayet izin verilir ve mucize eseri cesetlerin seneler boyu çürümeden kaldığı görülür. Bu şekilde Tişa BeAv’daki düşüşün başka bir yönünün daha iyileşmesi sağlanmış olur.

Affediliş ve Mucizeler günü Tu BeAv bu yıl 8 Ağustos Cuma akşamı ve 9 Ağustos Cumartesi günü kutlanıyor.   

Tu BeAv, Vaethanan Peraşası ve Şabat Nahamu                     

Bu mutlu günün daha derinliklerine girebilmemiz için bu hafta okunan peraşa Vaethanan ve bu hafta Peygamberler Kitabı’ndan okunan aftaranın bağlantısını Rabi Yitzi Hurwitz¹ şöyle inceliyor.

“Takvimimizin düzeni gereği, Vaethanan peraşası (Tora bölümü) her zaman Şabat Nahamu’da okunur; bu, “Avutun, avutun halkımı, diyor Tanrı’nız” (Nahamu nahamu ami) (Yeşaya 40:1) ifadesinin geçtiği ve ‘teselli aftaraları’nın birincisini okuduğumuz zamandır. Ayrıca Şabat Nahamu; Tu BeAv, yani 15 Av'dan önceki, sonraki ya da tam o güne gelen Şabat'tır. Mişna der ki, “Yahudiler için hiçbir gün, Tu BeAv ve Yom Kipur kadar hayırlı, güzel ve mutlu olmamıştır” (Taanit 4:8). Bu iki gün, takvimimizdeki en büyük bayramlarımız olarak sınıflandırılır.

Vaethanan, Nahamu ve 15 Av arasında ne gibi bir bağlantı vardır? 15 Av-Tu BeAv neden bu kadar büyük bir bayram olarak kabul ediliyor, hatta Pesah, Şavuot ve Sukot gibi kutsal bayramlarımızdan da daha büyükmüş gibi söz ediliyor?

Kabalistik eser Pri Etz Chaim, bunun, Tu BeAv gününde ayın dolunay olmasından kaynaklandığını söyler. Ama Pesah ve Sukot da ayın 15'inde, dolunayda olduğu halde 15 Av’ı Pesah ve Sukot'tan daha büyük kılan nedir?

Bunun hakkında bir yoruma göre, 15 Av, Yahudi takvimindeki en hüzünlü zaman, tapınaklarımızın yıkıldığı ve sürgüne gönderildiğimiz dönem olan Tişa BeAv ve ‘Üç Hafta’ ile zıtlık oluşturduğundan en büyük bayram olarak kabul edilir.

O halde şunu sorabiliriz: Pesah kurtuluşu da Mısır'daki sürgünle zıtlık oluşturmaz mı? 15 Av’ı daha büyük kılan nedir?

Mısır'daki sürgün, Tora’yı henüz almadığımız, ‘Koenler Krallığı ve kutsal bir ulus’ olduğumuz zamanın öncesindeydi. Kutsal Tapınak Bet Amikdaş’ın yıkılmasının ardından sürgüne gittiğimizde, bu, (Tanrı Yolu’nu seçmiş olan) kutsal ve soylu bir halkın sürgünüydü ki bu, Mısır sürgününden daha acı bir sürgündü.

15 Av bayramı, Tişa BeAv’ın zıttını temsil eder. Tişa BeAv’daki sürgünün sebebi kendi yaptıklarımızın sonuçlarıydı. 15 Av ise, günahların affedildiği bir zamandır; bu yüzden Mişna bu günü affediliş günü olan Yom Kipur ile birlikte anar. 15 Av, sürgüne düşüşümüzden sonra gerçekleşenleri temsil eder: Maşiah’ın gelmesi ve sonsuz yaşam. Düşüş ne kadar büyük olursa, ardından gelen yükseliş de o kadar büyük olur. Bu karanlık ve acı sürgünde gösterdiğimiz çabalar, Maşiah’ın gelmesini ve kalıcı olacak Üçüncü Tapınak'ın inşasını çabuklaştırabilir.

Şabat Nahamu'ya adını veren ‘Nahamu nahamu’ ifadesinin tekrarı, Maşiah geldiğinde bize gelecek teselliyi gösterir. Bu kelimenin tekrarı, sadece iki teselli anlamına gelmez. Aksine, çokluk, kalıcılık ifade eder ve ebedi bir teselliyi simgeler.

Bu şekilde, Vaethanan peraşası, Şabat Nahamu ve Tu BeAv’ın bağlantılı olduğunu görüyoruz; bunların her biri Maşiah’ın gelişi ve iyiye doğru kalıcı bir değişim hakkındadır.”

Kısa kısa Tu BeAv

İsmi: Tu BeAv, Av ayının 15’i anlamına gelir.

Tu BeAv’da gerçekleşen mutlu olaylar: Tarihte bu dönemde birçok mutlu olay gerçekleşir. Casusların kurguladığı rapor sonucu meydana gelen ve Tişa BeAv’dan beri devam eden ölümler sona erer. Binyamin kabilesi, tekrar topluma kabul edilir, bu şekilde yok olmaları engellenmiş olur. Kabileler arası evlilikler yapılmaya başlanır. Halkın Bet Amikdaş’ı ziyaret etmesini engelleyen birlikler kaldırılır. Betar’da ölenlerin gömülmesine nihayet izin verilir. Ve günlerin kısaldığı, güneşin etkisinin azaldığı, döngünün son bulduğu döneme girilir.

Biliyor muyuz? Birkat Amazon- Atov Veametiv kısmının çıkış yeri Tişa BeAv’da yas tutmamızın bir sebebi de Bar Kohba isyanı sırasında Yahudi direnişinin son kalesi Betar’ın, Romalıların eline geçip 100 binden fazla Yahudi’nin katledilmesiydi. Romalı yetkililer, yaşamını kaybedenlerin gömülmesine izin vermemişti. Sonunda İmparator Adrian’ın ölümünden sonra, bir Tu BeAv günü, onların gömülmesine izin verilir. Mucize eseri bu cesetler, gömülene kadar, yıllar boyu, çürümeden, aynı şekilde kalır.

Rabilerimiz işte bu mucizenin anısına, yemeklerden sonra söylenen teşekkür duası Birkat Amazon’a “Atov Veametiv/ İyi Olan ve İyilik Yapan Tanrı” kısmını eklediler.

Tu BeAv-Nerede belirtilir? Tu BeAv’da gerçekleşen mutlu olaylar, Talmud Bava Batra 121a ve 121 b’de belirtilir.

Ne yapılır? Rabilerimiz tarafından takvime dâhil edilen bu mutlu güne özgü bir kural veya kısıtlama yoktur. Bayram olduğu için bugün Tanrı’ya yakarış duaları-Tahanunim yapılmaz.

Dolunay zamanına gelen 15 Av, romantikliği, bereketi, sevgiyi çağrıştırır. Günümüzde Tu BeAv Kutsal Topraklarda Aşk Günü, Sevgi Günü olarak kutlanır, evlilikler ve yeni başlangıçlar için hayırlı bir gün olarak kabul edilir.

Bugün için mesajı: Tu BeAv’ın bize iletmek istediği mesajlardan birini Michael R.Mantell şöyle yorumluyor: “Raban Şimon ben Gamliel şöyle der: ‘Yahudiler için hiçbir gün, Tu BeAv ve Yom Kipur kadar hayırlı, güzel ve mutlu olmamıştır’ (Taanit 4:8). Mişna'ya göre (4:8 ve 26b), Tu BeAv’da ‘Yeruşalayim’in kızları, ödünç aldıkları beyaz elbiseler giyerek çıkarlardı ki, beyaz elbisesi olmayan birini utandırmasınlar diye ve bu şekilde bağlarda dans ederlerdi. Ve ne derlerdi? ‘Genç adam, lütfen gözlerini kaldır ve kendin için nasıl bir eş seçtiğine bak. Gözlerini güzelliğe değil, iyi bir aileye yönelt, çünkü pasukta şöyle der: Çekicilik aldatıcı, güzellik ise boştur, ama içinde Tanrı’dan uzaklaşma korkusu taşıyan kadındır övgüye layık olan’ (Mişle 31:30), ve yine şöyle der: ‘Ellerinin meyvelerini kendisine verin ve yaptıkları için kapılarda övülsün’ (Mişle 31:31). Ve benzer şekilde, ‘Dışarı çıkın, ey Siyon kızları, Kral Şlomo’yu görün, annesinin onu düğün gününde ve gönlünün sevincinin günü olan günde taçlandırdığı taçla’ (Şir Aşirim 3:11) yazılıdır. ‘Düğün günü’ bu, Tora'nın Verilişidir, ‘gönlünün sevincinin günü’; bu, Kutsal Tapınak/ Bet Amikdaş’ın inşasıdır; bunun da günümüzde hızla yeniden gerçekleşmesini beklemekteyiz.”

Tişa BeAv’da Kutsal Tapınağın yıkılışının sebepleri üzerine ağırlıklı olarak yoğunlaştık, Tapınağın yeniden kurulması için bizim, kendimizin neler yapabileceği üzerine daha yoğun bir şekilde düşündük. Tişa BeAv’dan sadece birkaç gün sonra gelen mucize dolu, umut dolu, pırıl pırıl Tu BeAv’da genç kızların Tanrı’nın yardımıyla yuvalarını kurabilmek amacıyla bağlarda dans etmesini, düğün gününün sevincini ve bu sevinci paylaşmanın önemini, Rabi Aron Moss şöyle yorumluyor:

“Kutsal Tapınak sadece bir bina değildi; cennet ile yeryüzünün, ideal ile gerçeğin, Tanrı ile yaratılışın buluşma noktasıydı. Tapınak kaybolduğunda, Tanrı ile dünya arasındaki açık ilişki de kayboldu. Ruhlarımız ruh eşimizden koparıldı.

Parçalanmanın tek panzehri birliktir. Ve en derin birlik bir düğünde yaşanır. Her düğün bir şifadır, parçalanmış bir ruhun onarılmasıdır, Yeruşalayim’in küçük bir ölçekte yeniden inşasıdır.”

Michael R.Mantell de R.Aron Moss’un yorumunu şöyle destekliyor: “Bilgelerimizin öğretilerine göre, ‘düğünde bu mutlu günlerini gelin ve damatla kutlayan herkes, sanki Yeruşalayim’in yıkıntılarından birini yeniden inşa etmiş gibidir.’ Başkalarıyla birlikte sevinç paylaştığımızda, günlük hayatımıza gerçek, otantik, yargılayıcı olmayan bir birlik duygusu getirdiğimizde, ruhlarımızı birleştirdiğimizde, dünyayı yükseltir ve aslında dünyanın (bizim) Tanrı ile olan ile parçalanmış ilişkisini iyileştirmeye yardımcı oluruz.”

ŞABAT NAHAMU-9 Ağustos Cumartesi

Yahudi takvimindeki en üzücü gün Tişa BeAv’dan sonraki ilk Şabat, Şabat Nahamu- Teselli (Avuntu bulma) Şabat’ı olarak adlandırılır.

Şabat Nahamu ismini, yoruma göre bu hafta okunan aftaranın (Peygamberler Kitabından okunan bölümün) giriş cümlesinden alır. “Avutun, avutun halkımı diyor Tanrı’nız” (Yeşayau 40:1).

Tişa BeAv ile Roş Aşana arasındaki yedi aftara Şiva DeNehemta / Teselli Yedilisi olarak adlandırılır. Bu aftaralar, Yeşayau Peygamber’in kitabından, Bet Amikdaş’ın yıkılışından duyulan acıyı bir nebze olsun teselli edebilecek ve gelecek için ümit veren bölümlerdir. Bu aftaralarda Yeşayau Peygamber, çok üzgün olan Yahudilere, günah işledikleri, suçlu oldukları halde Tanrı’nın onları hiçbir zaman unutmayacağı, ışıklı günlerin yakın olduğu mesajını verir.

Nahamu-Teselli; avuntu aftarası, Şiva DeNehemta aftaralarının ilkidir.

Aftara: Şabat ve bayram gibi özel günlerde, peraşasının ardından okunan, Neviim (peygamberler kitabından) bir bölüm. (Tora ve Aftara-5.kitap Sözlük s.998)

¹ Rabi Yitzi Hurwitz, eşi Dina ile yedi çocuk sahibidir ve Kaliforniya, Temecula'daki Habad Yahudi Merkezi'nin ruhani lideridir. Rabi Hurwitz, ALS (Lou Gehrig Hastalığı) nedeniyle hareket kabiliyetini yitirdi. Rahatsızlığı nedeniyle konuşamıyor ve yazamıyor, ancak gözlerini kullanarak haftalık Tora bölümüne ait yürekten gelen düşüncelerini yazıyor.

Tu BeAv’ın Tarihsel Geçmişi, Tu BeAv ve Yom Kipur, Tu BeAv ile Tişa BeAv arasındaki bağlantı:

http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=66&Itemid=117

Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, Bamidbar (Gözlem) ve Devarim (Gözlem) kitaplarından ve chabad.org, aish.com, sevivon.com, sefaria.org ve www.sdjewishworld.com sitelerinden okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla derlenmiştir.

Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için, önemli günler hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.

Yazı, konu hakkında sayısız yorumlardan sadece bazılarını kapsamaktadır.

*Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.