Eğitim en önemlisi değil mi? Spor olsun, insan olmak olsun, bir birey için en önemlisi eğitimdir. Başarılı okullardan başarılı insanlar yetişmesi gibi, başarılı takımlardan başarılı oyuncular yetişmesi de sürpriz değildir. İspanya’da Barcelona, İsveç’te IF Brommapojkarna veya Türkiye’de Altınordu gibi takımlar çok genç yaştan çocukları yetiştirip inanılmaz yetenekli futbolcular yaratıyor. Bu tarz takımlardan Barcelona, Ajax veya Sporting Lisbon gibi öne çıkan bazıları hem akademilerine hem de gençlere önem verebilmelerine rağmen genelde daha büyük kulüplere yaptıkları transferler sayesinde büyük cirolar elde eder ve sportif olarak kısıtlı başarılara imza atarlar. Bu piramidin en altında ise ‘Farm’ veya ‘Feeder’ diye da adlandırılan pilot takımlar var. Pilot takımlar, kendilerinden çok daha büyük takımlarla anlaşmalar yapıp iki kulübün bünyesindeki gençleri yetiştiren takımlardır. Bu takımların belki de en başarılısı yetiştirdiği futbolcuların üstüne spor severlere başka sorular sorduruyor. Altyapıdan oyuncu yetiştirilir, peki teknik direktör yetiştirilir mi?
Bask hazinesi
Bask bölgesi, İspanya’nın kuzeyi ile Fransa’nın güneybatısını bağlayan özerk bir bölgedir. Kendine has bir tarihi, insanı ve gelenekleri olan bu bölge için futbol çok önemlidir. Bölgenin iki büyük takımı Athletic Bilbao ve Real Sociedad da kuruluşlarından beri sadece Bask olan oyuncular transfer etme politikası işlediler. Real Sociedad bu politikayı 1989’da İrlandalı futbolcu John Aldridge’ı transfer ederek bırakmış olsa da Athletic Bilbao geleneği hala yaşatıyor. Bu geleneğin yaşatılmasında da en önemli faktör belki de eskiden Real Sociedad’ın şimdi de Athletic Bilbao’nun pilot takımı: Antiguoko Kirol Elkartea, kısacası Antiguoko. Antiguoko, aslında yerel çocukları yetiştirip büyük takımlara yollayan bir kulüp. Ancak şöyle bir fark var ki, Antiguoko’nun olduğu bölge bütün istatistikleri altını üstüne getiren bir yetenek havuzuna sahip. İspanya popülasyonunun yüzde 5’ine bile sahip olmayan bu bölge, geçen sene Avrupa Futbol Şampiyonasını kazanan İspanya takımındaki 23 oyuncunun sekizinin evidir. Ayrıca geçtiğimiz günlerde kadınlar arasında oynanan aynı turnuvada İspanyol takımın kaptanlığını yapan Paredes de Bask kökenlidir. Kısacası Antiguoko’nun sahip olduğu yetenek havuzu belki de dünyanın en verimlisidir. Bu konudaki istatistiklerden en çarpıcısı ise bu bölgeden yetişmiş futbolcuların kariyerlerinin sonrasında ne yaptıklarıdır.
İngiltere Premier Lig’i günümüzün açık ara en iyi futbol ligidir. Dünya futboluna yön verme konusunda da en başarılı oyuncuları çekme konusunda da apayrı bir noktaya ulaşmış durumda bu şahane lig. İngiltere’deki lig sonuncusu günümüzde İtalya liginin şampiyonuymuş gibi oyuncular transfer edebiliyor, paralar harcayabiliyor. Bunun global futbol için ne kadar kötü olduğu belki başka bir yazının konusu olması gerekse de ligin kalitesi tartışılmaz. 2023-2024 sezonunda da bu şahane ligdeki teknik adamlara bakıldığında yirmisinden dördünün Bask bölgesinden geldiği görülüyor. Julen Lopetegui’nin Katar Milli Takımının başına geçmesi ile günümüzde sadece Mikel Arteta, Andoni Iraola ve Unai Emery kaldı. Bu teknik dehaların yanına bir de bu sezon Real Madrid’i yönetecek orta saha efsanesi Xabi Alonso’yu ekledindiğinde çok çarpıcı bir resim ortaya çıkıyor. Aktif olarak dünyanın en iyi 10-15 takımını yöneten hocaların beşi Bask (beşi de aynı Gipuzkoa bölgesinden), üçü ise Antiguoko altyapısından çıkma (Arteta, Alonso ve Iraola). Kulüp yetkililerine veya teknik adamlara sorulduğu zaman bu istatistiksel aykırılığını bölgenin insanına ve futbol sevgisine bağlıyorlar. Genç yaştan futbol sevmeye ve her küçük çocuğun sürekli aklında futbol olduğunu, bunun da başarılı futbolcular ve teknik adamlara dönüşmelerini sağladıklarını söylüyorlar. Bunun doğru olmadığını biliyoruz, çünkü doğru olsaydı her ligdeki her takımın teknik direktörü Türk olurdu. Peki o zaman Antiguoko neyi farklı yapıyor da dünyanın en başarılı teknik direktörlerini yetiştiriyor?
Antiguoko’nun farkı
Kulüpteki antrenörlerden biri bunu çocuklara aşılanan hırsa bağlıyor. Zamanında Arteta gibi isimlerin de koçluğu yapmış Roberto Montiel’e göre birçok kulüpte önce futbol oynamayı, sonra kazanmayı öğretiyorlar. Antiguoko’da ise her şeyden önce çabalamak öğretiliyor. Çocuklara ilk olarak sporun önemi, hayatta çabalamanın önemi, ardından futbol öğretiliyor. Montiel’in başka bir öğretisi ise çocuklara kaybetseler bile çaba sarf ederek, kendilerini yıpratarak kaybetmeleri. Modern futbola bakıldığında ise bu öğretilerle paralel olarak popülerleşen bir pres oyunu göze çarpıyor. Şampiyonlar Ligi’ni kazanan PSG de, yerel liglerini kazanan Liverpool ile Barcelona da bunu rakiplerini tamamen saf dışı bırakan pres oyunları ile yaptılar. Bu oyunun en kritik noktası da oyuncuların kendileri topu alamayacaklarını bilmelerine rağmen, hatta topu çoğunlukla kaybedeceklerini bilmelerine rağmen, çaba sarf etmeleri. Aynı Antiguoko’nun öğretilerinde gibi. Bahsi geçen bütün teknik adamlardan en uzun süre, hatta neredeyse futbolculuk kariyerinin tamamını Bask bölgesinde geçiren tek hoca Andoni Iraola. Bu yüzden bütün hocaların takımları arasında pres oyununa en çok güvenen hocanı Iraola olması belki de sürpriz değil.
Bu kısa araştırmanın sonunda görülen şey teknik direktörlerin altyapıda yetiştirilmediğidir. Altyapıda, çocuklara çabalamak, hırs ve kaybetmenin doğal olması öğretilebilir. Antiguoko bu ekolü ile modern futbola hazır insanlar yetiştirdi. Zamanında Hollanda’dan çıkan akımla pas ve kolektif oyun dünyayı ele geçirdi, 2010’larda İspanya tarafından mükemmelleştirildi. Şimdi günümüzde ise İspanya ve İngiltere’den çıkan bu pres oyunu bir kez daha dünyayı ele geçiriyor. Bakalım 10-20 sene sonra hangi futbol akımı dünyayı ele geçirecek ve hangi futbol ekolü bunun gizli mimarı olacak.
