Tora ile farkındalığa yolculuk ŞAVUOT

Şavuot, Tanrı'nın Varlığı'nın Sina Dağında geçmiş ve gelecek tüm Yahudilerin arasında açığa çıkmasının, orada bütün Yahudi halkına Tora'yı verdiği ve bu şekilde Yahudilerin bu dünyadaki amaçlarını ve görevlerini açıkladığı günün yıl dönümü olarak kutlanır.

Haftalar anlamına gelen Şavuot, Pesah Bayramı ile başlayan sürecin doruk noktasını oluşturur. Pesah ile Şavuot, aralarında 49 günlük -7 haftalık- bir ara olan tek bir bayram gibidir, birbirini tamamlarlar.  Yahudiler, acı ve zorluklar içinde esir yaşadıkları Mısır’dan, Tanrı’nın açık mucizeleri sayesinde kurtulur. Ancak kurtuluş ve bir halk olma süreci henüz tamamlanmamıştır. Pesah ve Mısır’dan Çıkış’tan sonra İsraeloğulları çölde gün gün kendilerini geliştirmeye, arındırmaya, Mısır’dayken üzerlerine bulaşan manevi kirlilikten kurtulmaya çalışırlar. Bu şekilde geçen 49 günün sonunda Şavuot'ta, Sina Dağında, tarihte ilk ve son kere benzeri görülmemiş bir şekilde yaklaşık üç milyon kişinin arasında ortaya çıkan Tanrı’nın Varlığı önünde Kutsal Tora, tüm Yahudi halkına verilir. Tanrı’nın bu benzersiz armağanı ve hayatımıza kattıklarını sadece Şavuot Bayramı’nda değil, hayatımızın her günü aklımızda tutar, her gün hem onun mutluluğunu hem de sorumluluğunu hissederiz.

Şavuot'ta verilmeye başlayan ve her gün aynı hevesle almaya devam ettiğimiz Tora, bize Tanrı yolunda kendimize, ailemize, toplumumuza, yaşadığımız yere karşı sorumluluklarımızın farkındalığıyla nasıl daha anlamlı, mutlu ve dengeli bir yaşam sürebileceğimizi öğretir.

Şavuot Bayramı, bu yıl 1 Haziran Pazar akşamı başlıyor.

Tora’nın garantörleri çocuklarımızdır

Rabi Naftali Silberberg Tora’nın İsraeloğulları’na verilmesinde çocukların büyük rolünü şöyle belirtir:

“Midraş’a göre Tanrı Sina Dağında bekleyen Yahudi halkına Tora’yı vermeden önce, halkın gerçekten Tora’yı layığıyla yürekten öğreneceğine ve mitsvaları hakkıyla yerine getireceğine dair garantör talep eder (Midraş Raba Şir Aşirim 1:4). İsraeloğulları, önce atalarını, sonra peygamberlerini kefil olarak gösterir, ancak Tanrı onları garantör olarak kabul etmez. Sonunda, çocuklarını garantör olarak gösterdiklerinde, Tanrı, sadece onları garantör olarak kabul eder ve çocukların hatırına Tora’yı İsraeloğullarına verir. Talmud der ki, dünya sadece çocukların liyakatleri sayesinde var olur. Dünya Tora öğrenen masum çocukların saf nefesleri üzerinde durur. Çocukların Tora öğrenimi, Kutsal Tapınağı inşa etmekle eşdeğerdir” (Shabat 119b).

Rabi Silberberg Tanrı’nın neden hayatlarını Tora öğretilerini aktarmaya adamış bilgelerin, bilge Rabilerin, din bilginleri ve filozofların garantörlüğü yerine, dikkati kolayca dağılabilen, arada oynayacağı oyunu veya çantasındaki şekerlemeyi düşünen veya tatilde ne yapacağının hayalini kuran çocukların garantörlüğünü tercih ettiğini sorgular.

Silberberg’e göre kişinin soru sormadan öğrenmesi mümkün değildir. “Neden? Bu açıklama neye dayanıyor?” ve “Neden farklı şekilde yapılamıyor?” ve benzeri sorular, öğrenmek amacı olan her yaştan öğrencinin soracağı temel ve gerekli sorulardır. Bununla birlikte, bir çocuğun ve bir yetişkinin bu soruları dile getirirkenki niyetleri farklı olabilir. Yetişkin biri, fikrin/kuralın/prensibin arkasındaki nedene şüpheyle yaklaşabilir ve cevap onu tatmin etmezse, öğretiyi bütünüyle reddedebilir. Çocuk ise, yoğun bir merakla soru sorar ama aklının ve bilgisinin sınırlı olduğunun bilincindedir; ebeveyn ve öğretmenlerine, onların söylediklerinin doğruluğuna güvenir. Sorduğu sorular, daha çok öğrenmek istediği içindir; duyduğu bilgiden kuşkulandığı için değil. Tora öğrenmek, Yazılı ve Sözlü Tora’nın kelime kelime içeriğinin derinlemesine araştırılmasını kapsar. Tanrı, O’nun Öğretilerini gözümüz kapalı kabul etmemizi beklemez, aklımızı kullanarak analiz etmemizi, araştırmamızı, incelememizi ve sorgulamamızı ister. Bununla birlikte, doğamız gereği idrakımızın sınırlı olduğunu, bize Tora’yı veren Tanrı’nın Bilgeliğinin ise sınırsız olduğunu her an aklımızda tutmamızı bekler. Evet, sorgulamakla yükümlüyüz ama aynı zamanda Tora’nın her kelimesinin mutlak gerçek olduğunu sorgusuz sualsiz kabul etmekle de yükümlüyüz. Ancak bu tarz öğrenme şekli Tora’nın ebedi olarak ayakta kalmasını, ortaya çıkacak şüpheler yüzünden terkedilmemesini sağlayabilir. 

Aslında Tora’nın tek garantörleri çocuklar değil. Çocuklar gibi, kaynağına kalpten inanarak ve tam anlamıyla güvenerek kendini Tora’ya adayan yetişkinlerin de Tora’nın devamlılığının sürdürülmesinde payı vardır. Ayrıca kendini çocuklara Tora öğretmeye adayan, onların bazen karışık ve zor sorularına her çocuğun kendi anlayabileceği şekilde cevaplar bulmak için sevgiyle uğraşan yetişkinler de Tora’nın devamlılığının garantörlerindendir.

Tora’nın ana garantörleri çocuklar olduğu için Rabi Menachem M. Scherneerson, küçük yaştaki çocukların, hatta bebeklerin bile Şavuot’ta sinagogda 10 Emir’i dinlemeye getirilmelerini teşvik eder. 

Sina Dağında verilen Tora sinagoglarımızda

Sinagoglarda Sefer Tora’nın çıkarıldığı özel günlerde Sefer Tora kaldırılıp halka gösterildiği zaman herkes ayağa kalkar ve onu göstererek hep bir ağızdan söylenen “Vezot ATora- İşte bu, o Tora’dır” ile başlayıp devam eden sözler, yüzyıllardır aynı şekilde tekrar edilir. Bu sözlerle, şu anda okuduğumuz Tora’nın Sina Dağında verilen Tora’nın tamamen aynısı olduğuna hep birlikte şahitlik ederiz. Bugün sinagoglarımızda okuduğumuz Sefer Toralar, 3337 yıl önce Sina Dağında Moşe Rabenu’ya verilmiş ilk Sefer Tora ile tamamen aynı yazılmıştır. Tek bir eksik, silik veya şekli bozuk harf bile tüm Sefer Tora´yı geçersiz kılar.

Şavuot-Rut’un Kitabı

Şaloş Regalim bayramlarına baktığımızda geleneksel olarak Pesah’ta Şir Aşirim-Ezgiler Ezgisi, Şavuot’ta Megilat Rut-Rut’un Kitabı, Sukot’ta ise Kohelet – Vaiz okunur. 

Şavuot’ta neden Rut’un Kitabı’nın okunduğu üzerine sayısız farklı yorumdan bazılarını şöyle sıralayabiliriz. Şavuot, Kral David’in doğum ve ölüm yıldönümüdür. Rut ve kocası Boaz, Kral David’in büyük büyükanne ve büyük büyükbabaları olduğu için Şavuot’ta Rut’un kitabını okuruz. Rut’un kitabında bahsedilen hasat sahneleri, Hasat Bayramı Şavuot’a ait olduğu için bu kitabı okuruz. Moavlı putperest Rut, hiçbir maddi çıkarı olmadan Yahudiliği içtenlikle kabul eden bir ‘ger tsedek’ yani aramıza samimiyetle katılan bir yabancıyı temsil eder. Bütün Yahudiler de, aynen Rut gibi, Kutsal Tora ve kurallarını, Tanrı’ya derin inanç ve güvenleri ile Şavuot’ta kabul ettikleri için Şavuot’ta Rut’un Kitabı’nı okuruz.

Rut’un kısa hikayesi

Rut; Betlehemli Elimeleh ile karısı Naomi'nin gelinidir.

Kitap, Hâkimler zamanında geçer. İsraeloğulları'nın bulunduğu topraklarda kuraklık hüküm sürdüğü için Elimeleh, karısı Naomi, oğulları Mahlon ve Kilyon ile Moav'a gider. Oğulları Moavlı kadınlarla evlenir: Orpa ve Rut. Bir süre sonra Elimeleh ve sonra da oğulları ölünce Naomi Betlehem’e doğru yola çıkar. Gelinleri onunla beraber gelmek ister ama Naomi onlarla konuşur ve aileden olup onlarla evlenebilecek, bu şekilde onların kocalarının isimlerini devam ettirebilecek akrabaları olmadığını, gelinleri açısından yapılacak en doğru şeyin kendi annelerinin yanına dönmek olduğunu anlatır. Orpa ailesinin yanına dönerken, Rut kayınvalidesinin yanında ona hizmet etmek için kalır; aynı millet, aynı Tanrı'yı kabul ettiğini belirterek Naomi'ye tam bir sadakatle bağlanır. Betlehem'e vardıklarında Rut kayınvalidesine ve kendisine yiyecek bulmak için tarlalarda hasatçıların arkasından başak toplamaya gider. Gitmiş olduğu tarla, Elimeleh'in ailesinden olan Boaz'ın tarlasıdır. Boaz, erdemli Rut'un yere düşen başakları toplamak için artık başka tarlalara gitmesine gerek olmadığını, kendi tarlasındakileri toplayabileceğini söyler. Arpa ve buğday biçiminin sonuna gelindiğinde kayınvalidesi Naomi, Boaz akrabası olduğu için ve Rut’la evlenip yibum gerçekleştirebileceği için, Boaz'ı harekete geçirmek amacıyla Rut’u yönlendirir. Rut Boaz'a, bir kurtarıcı olduğunu söyler. Boaz, öncelikle kurtarıcı görevini yapabilecek niteliğe sahip diğer akrabayı bulur. Bu akrabanın kurtarıcı görevini yapamayacağını söylemesi üzerine Boaz ondan sonra gelen Elimeleh'in akrabası kendisi olduğu için Rut'u eş olarak aldığını, bu şekilde merhum Mahlon'un adının süreceğini ve yaşadığı kentten silinmeyeceğini tüm halk ve şehrin ileri gelenleri önünde ilan eder. Rut ve Boaz'ın evliliğinden doğan Oved, David Ameleh'in büyükbabası olur.

Rut’un Kitabı http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&view=article&id=1941:megilat-rut-un-kitabi&catid=59&Itemid=235

Kısa kısa Şavuot

İsmi: İbranice Şavua-hafta, Şavuot da haftalar anlamına gelir. Pesah’ın ikinci gecesinden Şavuot Bayramı’na kadar gün gün saydığımız 49 günü, yani yedi haftayı simgeler.

Çıkış yeri: Pesah’ta arpadan oluşan Omer sunusundan sonra yedi hafta sayılması gerektiği ve sayım tamamlandıktan sonra ellinci günde yeni bir Minha korbanı getirilmesi gerektiği ve tam olarak bugünde bir kutlama yapılacağı Tora’da belirtilir.

“...Omeri getirdiğiniz günden itibaren kendiniz için yedi hafta sayın-(bu yedi hafta) tam olmalıdır. Yedinci haftanın (bitiminin)ertesi gününe-ellinci güne-kadar sayacaksınız” (Vayikra 23:15-16).

“Kendine yedi, hafta sayacaksın. Orağın olgun başaklarda (kesim) başlamasından (itibaren) yedi hafta saymaya başla” (Devarim16:9).

“Yedinci haftanın bitiminin ertesi gününe-ellinci güne-kadar sayacaksınız. Bu ellinci günde Tanrı adına yeni bir Minha korbanı getirmelisiniz” (Vayikra 23:16).

“Tam olarak bu günde kutlama yapacaksınız” (Vayikra 23:21).

Nerede belirtilir? Neden bugün? Bet Amikdaş zamanında Pesah’in ikinci gecesinin başlangıcında yeni ürün arpaların en iyilerinden bir omer (bir demet ölçüsü) miktarı kesilip sunu olarak getirilir, ancak sunu getirildikten sonra ürünler biçilip yenilmeye başlanırdı. Bu sunudan sonra 49 gece sayılır ve 50. günde de buğdayın ilk hasadından elde edilen undan yapılan Şte Alehem/iki somun ekmek Bet Amikdaş’ta Tanrı’ya sunulurdu. Yine sayımın sonunda İsraeloğulları, Tanrı’ya şükranlarını ifade etmek için ilk ürünlerinden oluşan iyi ve olgun turfanda mahsullerini Bet Amikdaş’a getirirlerdi. Şavuot Bayramı’nın diğer isimlerinden biri olan Hag ABikurim/Turfandalar Bayramı da bununla bağlantılıdır.

Bet Amikdaş yıkıldıktan sonra bayramın zirai özelliği arka plana geçer, Şavuot artık Tanrı’nın İsraeloğulları’na On Emir’i ve sonrasında Tora’yı vermeye başladığı gün olarak kutlanmaya başlanır.

Ne yapılır? Şavuot’ta geleneksel olarak evler ve sinagoglar çiçekler, ağaç dalları ve taze yeşilliklerle süslenir, Rut’un Kitabı okunur ve sütlü yiyecekler yenir.

Ayrıca Şavuot’un birinci gecesi-bu yıl 1 Haziran Pazar akşamı-tüm gece uyanık kalıp Tora öğrenme geleneği vardır.

Bayram mumları: Şavuot onuruna bayram mumları 1 Haziran gün batmadan önce beraha ile yakılır: “Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu Leadlik Ner Şel Yom Tov/Bizleri Mitsvaları ile Kutsayan ve Bizlere Yom Tov Mumlarını Yakma Mitsvasını Veren Evren’in Efendisi Sen Tanrı’mız Mübareksin.”

Bayram Kiduşu ve Şeeheyanu: 1 Haziran akşam duasından sonra, Bayram Kiduşu (Şaloş Regalim Kitabı s.39, Gözlem) ve Şeeheyanu duası ile başlayan güzel bir bayram yemeği yenir.

“Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Şeeheyanu Vekiyemanu Veigianu Lazeman Aze /Kutsalsın Sen, Tanrı’mız, Evren’in Kralı, çünkü bizi yaşattın, ayakta tuttun ve bu zamana eriştirdin.”

Şavuot’un Derin Anlamı, Şavuot’un ABC’si, Şavuot Felsefesi, Şavuot Videoları, Şavuot Tatlı Tarifleri ve daha fazlası için:

http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=57&Itemid=114

Not: Yazıdaki bilgiler, okuyucuya fikir vermek amacıyla Gözlem’den Yahudilik Ansiklopedisi, Şemot, Vayikra, Devarim, ayrıca Tevrat-Tora-Neviim-Ketuvim, Ceremony & Celebration kitaplarından ve https://rabbisacks.org, https://sevivon.com, https://www.chabad.org, blogs.timesofisrael.com, https://www.capitalchabad.com, https://torah.org, https://www.myjewishlearning.com sitelerinden derlenmiştir. Konu hakkındaki sayısız yorumlardan sadece bazılarını içermektedir. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olduğu için, özel günler, uygulamalar ve farklı yorumlar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.

Tora’da ele alınan olaylar ve takvimimizdeki özel günler hakkında sınırsız yorumlar bulunur. Yazıda bu yorumlardan sadece bazıları belirtilmiştir.

Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.