“SALVADO POR LA LINGUA”

Süzet FRANSEZ Judeo-Espanyol
6 Mart 2024 Çarşamba

Es interesante komo una lingua puede trokar el mazal de una persona. En 1941, Moris Albahari de Bosnia, un sefaradi de 11 anyos se fuyo de un tren ke transportava unos judios de Sarajevo a un kampo de konsentrasion durante el Olokosto.

Kuando Albahari se estava engrandesiendo en la perioda de 1930, la komunidad judia de su Sarajevo kontava 12.000 personas i era uno de los sentros mas importantes de la vida judia en los Balkanes. Los primeros judios eran artizanes, komersantes, farmasienes i doktores. En el siglo XIX, kaji todos los medikos eran judios. Esta sivdad, Sarajevo, era una kombinasion unika de muzulmanes, judios, katolikos i ortodokses, i  kon sus meshkitas, sinagogas i iglesias era yamada la “La chika Jerusalem”. En 1941, la Alemanya Nazi i la Italia de Mussolini invadieron la partida Serbia i ayi establesieron el kampo de konsentrasion de Jasenovac, ke era konosido komo el Auschwitz de los Balkanes. Al final de la gerra, este kampo se avia konvertido en el treser kampo de konsentrasion de Evropa. A lo menos 10.000 judios fueron masakrados. A parte, serbios, romanes, muzulmanes, en total unas 100.000 personas fueron asasinados en Jasenovac.

 Un konosido de la famiya Albahari, en una stasion de treno ke los yevava al kampo, avertisio al padre de Moris, David, sovre su destino, i pudo ayudar a su ijo Moris de fuirse del treno. Lo yevo a un italiano ke ayudava en sekreto a los Judios. Solo i perdido, se topo kon unos soldados italianos i unas personas del UN, ma pudo komunikar en ladino. Grasias a su lingua natal, el ladino ke tiene munchas similitudes kon el espanyol i el italiano, se pudo salvar i topar su kamino vital.

Susanna Zarayski, sosiolingista amerikana de orijin rusa, instalada en Sarajevo en 2001, empeso a frekuentar la unika sinagoga de la sivdad. Los judios estavan avlando una lingua ke la entrigo, “el ladino” i empeso su investigasion. Aya konosio a Moris Albahari, ke le konto su istoria de vida i komo el ladino le salvo la vida en su aventura durante la gerra. Susanna, kon el sineasta Bryan Kirshen desidieron de azer un dokumentario de la vida de Albahari i de la vida judia avlando judeo-espanyol en Sarajevo, antes de la gerra segunda mundial: “SALVADO POR LA LINGUA”, 2014.

Siz de yorumunuzu yapın

Tüm Yorumları Görün