SUKOT

Sukot-Çardaklar Bayramı ismini Mısır’dan çıkan atalarımızın Vaat Edilmiş Topraklara gelmeden önce kırk yıl boyunca çölde, etrafta bulabildikleri dallar ve yapraklardan yaptıkları çardaklarda yaşamalarından ve onları Tanrı Koruması ile sarmalayan Onur Bulutlarından alır. Bizler de yedi gece ve yedi günlük Sukot bayramımız boyunca içinde yaşadığımız Sukot-çardaklarda (tekil Suka) destek, koruma ve bereketi sağlayanın Yüce Tanrı’mız olduğunu tekrar hatırlamış oluruz.

Sukot süresince Şabat harici sabah dualarında elimizde tuttuğumuz arba minim-dört tür bitki, Sukot’un çardaklarla birlikte bir diğer simgesidir ve yoruma göre farklı Yahudi karakterleri simgeler. Etrog ağaçkavunu Tora’yı öğrenen ve mitsvaları yerine getiren kişileri; Lulav hurma dalı, Tora’yı öğrenen, ama iyi davranışları olmayanları; Adasim mersin ağacı dalları Tora öğrenmeyen ama iyi davranışlarda bulunanları; Aravot söğüt ağacı dalları ise Tora öğrenmeyen ve iyi davranışlarda bulunmayan kişileri simgeler.

Şabat harici, Sukot’un yedi günü boyunca sabah dualarında bu dört farklı çeşit bitkiyi bir arada tutarak, Yahudilerin, aralarında farklılıklar olsa da bir bütünü oluşturduğunu ve her türün, bu bütünlük için vazgeçilmez olduğunun farkındalığını ifade etmiş oluruz.

Yedi gece ve yedi gün süren Sevincimizin Zamanı Sukot Bayramı bu yıl 29 Eylül Cuma akşamı başlıyor.

Uşpizin

Konuklar, yıl boyunca genellikle Şabat masalarının, özellikle de Pesah, Şavuot, Roş Aşana, Sukot ve benzeri diğer büyük ve neşeli bayram masalarının vazgeçilmez bir parçasıdır. Evini konuklara açmak yani Ahnasat Orhim mitsvası özellikle Sukot Bayramı boyunca daha da büyük önem taşır. Bayram süresince elimizden geldiğince misafiri Suka’ya (çardak) davet eder, bu şekilde daha fazla kişinin suka’da oturma ve neşelenme mitsvasını yerine getirmeleri için vesile olmaya çalışırız: “Bayramında neşelen-sen, oğlun ve kızın, kölen ve cariyen, şehirlerindeki Levi, Ger, yetim ve dul” (Devarim 16:14).

Uşpizin, Aramca misafir anlamına gelir. Yahudi mistisizminin en önemli eseri Zohar, sukamıza gelen dünyevi misafirlerimizin yanında spiritüel olarak da İsrael’in yedi babasının hepsinin birlikte Sukot’un her gecesinde sukalar’da misafirimiz olduğunu belirtir (Zohar-Emor 103a,b). İsrael’in yedi babası suka’ya girerken her gün içlerinden biri, diğer altısına (kronolojik olarak veya sefirot sırasına göre) rehberlik eder. Yahudi mistisizminin temelini oluşturan Zohar, yedi babamızın her birinin farklı bir sefira’yla ilişkilendirdiğini belirtir. Sefira, çoğulu Sefirot: Tanrı’nın anlayacağımız şekilde, dünyayı yarattığı ve dünyayla etkileşimde bulunduğu özellikleridir (Derech Hashem 3:2:5, Zohar Chadash, Toldot 26c; cf. Zohar 2:256a).

Sefirot sırasına göre her gece diğer altı babamıza rehberlik eden atamız; birinci gece Avraam (sevgi ve iyilik), ikinci gece İtshak (kişisel güç ve kendine hakimiyet), üçüncü gece Yaakov (güzellik ve gerçek), dördüncü gece Moşe (Tora’nın Hakimiyeti ve ebediyet), beşinci gece Aaron (empati ve Tanrısal Görkem), altıncı gece Yosef (kutsallık ve spritüel temel) ve yedinci gece David (Cennetin Krallığı’nın yeryüzünde kurmak),diğer altısına önderlik eder.

Göklerden Gelen Spiritüel Misafirlerimizin Hayatımıza Kattıkları

Yahudi öğretilerinin vurguladığı en önemli husus, insan davranışlarıdır. Yedi babamızın Sukot’un her gecesi içlerinden birinin önderliğinde suka’da misafirimiz olması, R.Benjamin Blech’e göre onların halkımızın tarihindeki rolleri ve manevi kimliğimizin anahtarı olarak hayatlarının anlamı üzerine düşünmenin bir yoludur. Her geceye rehberlik eden atamızın (ve ona eşlik eden atalarımızın) hayatı ve yaptıklarıyla özdeşleştiği değerleri hayatımıza getirmemizi, örnek almamızı, davranışlarımıza yansıtmamızı simgeler. R.Blech, mistik açıdan bakıldığında da Kabala öğretilerine göre bu davetlilerin spiritüel olarak gerçekten aramıza geldiklerini ve onların soylarından gelenlerle bu şekilde temasa geçtiklerini, geçmişle gelecek arasındaki bağlantıyı yeniden kurduklarını belirtir.

Uşpizot (Kadın Misafirler)

Uşpizot-kadın misafirler ise daha yeni bir gelenektir. Sukot boyunca Talmud'da listelenen (Megilla 14a-b) yedi kadın peygamberimizin hatıralarını da sukamıza davet ederiz: Sara (Bereşit 16-21), Miryam (Şemot 2:1-9;15:20-21), Debora (Hakimler 4-5), Hanna (1 Samuel 1-2), Abigail (1 Samuel 25), Hulda (Krallar II 22:10-20) ve Ester (Megilat Ester).

Bu yedi kadın peygamberin her biri bazen kişilik özellikleri, bazen konumları, bazen tavsiyeleriyle Yahudileri fiziksel veya spiritüel yok oluştan kurtarmış, ilham vermiş ve Yahudi tarihinin akışını değiştirmiştir.

Sara, kocası Avraam ile birlikte memleketini terk eder ve kısırlıkla mücadele ettikten sonra Yitshak’ı doğurur. Sara, haklı sebeplerle Agar ve İşmael’i uzaklaştırmak istediğinde Avraam ikilemde kalır. Tanrı, Avraam’a Sara ona ne derse, dinlemesini söyler (Bereşit 21: 11-12). Sara annemiz ile bir sonraki nesil ve Yahudi yolculuğu başlar.

Miryam bir sepet içinde nehre bırakılan küçük kardeşi Moşe’nin kurtarılmasına yardım eder; İsraeloğulları Mısır'dan başarılı bir şekilde çıktıktan sonra da kadınların Tanrı’ya inancı ve güvenini simgeleyen dans ve şarkılarda liderlik eder ve çölde de halkına yetecek kadar su sağlar.

Debora sadece bir peygamber değil, aynı zamanda bir yargıç ve askeri bir kahramandır.Bu dönemde Yahudiler, zalim General Sisera'nın yönetimi altında acı çekiyordu ve aralarında yaşayan Kenanlıların yozlaşmış hayat tarzlarından etkileniyordu. Dönemin tek kadın hakimi Debora, Yahudi halkına geleneksel uygulamalarına dönmeleri konusunda ilham verir, kadın liderliğini mümkün kılar ve günümüzde modern Alahik tartışmalarında kadın liderliğinin emsali olarak gösterilmeye devam eder.

Hanna'nın bir erkek çocuk için Tanrı'ya yakardığı içten duası başarılı olur. Hanna’nın dua ederkenki içtenliği, hiçbir ses çıkarmamasına rağmen dudaklarının hareket etmesi, günümüzde de dua etme şeklimizin temelini oluşturur. Hanna’nın duasındaki sözler, özellikle Tanrı ile bağlantımızı güçlendirmeye çalıştığımız bu bayram döneminde bize ilham verir: “Kutsallıkta Tanrı’nın benzeri yok,Evet, Senin gibisi yok Tanrı’m,Tanrı’mız gibi dayanak yok” (1 Samuel 2:2).

Abigail, henüz Kral olmayan David ile saygı çerçevesinde bir tartışmaya girer. Ona kendi bakış açısını geride durarak, zarafetle gösterir ve nihayetinde kocası Nabal’ın hayatını kurtarır, bu şekilde David’in yok yere kan dökmesini engellemiş olur.

Hulda, Tanrı’nın felaket haberlerini iletirken aynı zamanda ulusu teşuva’ya teşvik ederek umut ve cesaret verir. Peygamber Hulda’nın halkı uyarmasının ardından ülke çapında bir Pesah kutlamasını da içeren ve Tanah'ta yer alan en büyük ulusal teşuva hareketlerinden biri gerçekleşir.

Purim'in kahramanı Ester, zekası ve güzelliğiyle İran Yahudilerini kesin bir ölümden kurtarır. Yeteneklerini ve pozisyonunu sadece kendisi için değil, halkının iyiliği için, daha büyük bir iyiliğe ulaşmak için kullanır. Ester, Teillim'deki “Kralın kızının tüm ihtişamı içindedir" (45:14) pasuğunun hayat bulmuş şeklidir. İçinde kelimesi onun içsel, ruhsal güzelliğini ifade eder. Alçakgönüllü olmanın gerçek anlamını anlayan ve bunu yaşamıyla gösteren Ester, bu şekilde Yahudi halkına evrensel ve ebedi bir mesaj verir.

Sukot süresince sukalarımızı ziyaret eden yedi atamızın yanında Yahudi tarihinin akışını değiştirmiş, Yahudiliğin ayakta kalmasını ve bugünlere kadar devam etmesini sağlamış kadın peygamberlerimizin hatıralarını da sukalarımızda misafir ettiğimiz Uşpizot geleneği yeni ve gelişmeye devam eden bir gelenektir. Bu yedi kadın peygamberimizin anılarını misafir ettiğimizde, onların yaşam hikayelerini, başardıklarını ve tarihimizdeki etkilerini anlatarak hem onların hatıralarını onurlandırabilir hem de masamızdaki diğer kadınlara ilham vermelerini sağlayabiliriz.

KISA KISA SUKOT

İsmi: Sukot- סוּכּוֹת çardaklar anlamına gelir. Atalarımızın Mısır’dan çıktıktan sonra Vaat Edilmiş Topraklara gelmeden kırk yıl boyunca çölde etrafta bulabildikleri dal ve yapraklardan yaptıkları çardaklarda yaşamalarını ve Tanrı Korumasının onları Onur Bulutları ile sarmalamasını simgeler.

Sukot Mitsvaları: Sukot bayramına ait olan üç temel mitsva, direkt Tora’dan gelir. 1.Mitsva: Yedi gün boyunca yemeklerimizi suka’da yemek ve zamanımızın çoğunu suka’da geçirmek:  “Bu yedi gün boyunca çardaklarda yaşayacaksınız” (Vayikra 23:42). 2.Mitsva: Arba Minim-Dört Çeşit Bitkiyi Sukot süresince, Şabat harici her sabah duası sırasında ibadetin belli bölümlerinde dua ederek belli yönlere sallamak: “İlk günde kendinize etrog ağacı meyvesi, hurma dalı, mersin ağacı dalları ve dere söğütleri alıp, Tanrı’nın Huzuru’nda yedi gün boyunca sevinç ifade edeceksiniz” (Vayikra 23:40). 3.Mitsva: Sevinmek ve mutlu olmak: “…yedi gün sevinç ifade edeceksiniz” (Vayikra 23:40); “Bayramında neşelen” (Devarim 16:14), “..ve sen, sadece neşeli olacaksın”(Devarim 16:15).

Sukot Mitsvaları ve Kadınlar: Kadınlar zamana bağlı olan mitsvalardan muaf oldukları için hem Arba Minim hem de Suka mitsvasından muaftır. “Buna rağmen kadınlar da her iki mitsvayı yapıp berahalarını söylemeyi bir yükümlülük gibi adet edinmiştir ve bu, güzel bir adettir” (Alhot Olam 2: Perek Şeni, Siman 8- Rabi Nisim Behar-El Gid Para El Pratikante).

Bayram Mumları: 19 Eylül Cuma akşamı Şabat ve Sukot Bayramı şerefine mumlar, güneş batmadan önce yakılır ve beraha söylenir: “Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav vetsivanu leadlik ner şel Şabat ve şel Yom Tov- Bizleri mitsvaları ile kutsayan ve bizlere Şabat ve Yom Tov mumlarını yakma mitsvasını veren Evren’in Efendisi Sen Tanrı’mız Mübareksin.”

İhtiyaç Sahiplerini Mutlu Etmek: Yahudiliğin vurguladığı en önemli husus, spiritüelliğin ve Tora öğretilerinin insan davranışlarına yansımasıdır. Yahudi mistisizminin en önemli eseri Zohar, Uşpizin’i açıkladıktan sonra, “…kişi, fakiri de mutlu etmeli, Uşpizin için bir kenara ayrılması düşünülen yemek porsiyonu, ihtiyaçlı kişiye verilmelidir” diye belirtir (Emor 103a).

Tora, kendimiz neşelenirken etrafımızdakilerin mutluluğunu da düşünmemiz gerektiğini şöyle ifade eder: “Tanrı’n Aşem’in Huzuru’nda, Tanrı’n Aşem’in, İsmi’ni barındırmak için seçeceği yerde neşeleneceksin-sen, oğlun ve kızın, kölen ve cariyen, şehirlerindeki Levi ve arandaki Ger, yetim ve dul” (Devarim 16:11).

Sukot Bayramı mistvalardan biri de sevinip mutlu olmaktır. Sukot’ta başkalarının da bu sevinci yaşamalarına katkıda bulunmak, bayrama anlam ve mutluluğumuza mutluluk katacaktır. Bu mitsvayı yardım kuruluşlarına açacağınız bir telefonla yerine getirebiliriz. Manevi olarak da uzun zamandır iletişimde olmadığımız veya yalnız olduğunu bildiğimiz veya mesajımız ya da telefonumuzla hayatına bir parça güzellik katabileceğimizi düşündüğümüz kişilere ulaşıp, onların hayatına da mutluluk getirmeye çalışabiliriz.

Sukot Boyunca Her Gün Bütün Dünya Milletlerinin Esenliği İçin Yapılan Dua ve Kurbanlar: Bet Amikdaş zamanında, günlük kurban ve sunularının yanında, Sukot Bayramı süresince musaf-ek kurbanlar yapılırdı. Raşi’ye göre, bayram boyunca yapılan toplam yetmiş kurban, Noah (Nuh) soyundan gelen ve bugün dünyada var olan bütün diğer milletlerin atası olan yetmiş millete tekabül eder. Yeruşalayim’deki Tapınak, ‘bütün milletler için bir dua evi’ olarak kabul edilir ve bu yetmiş boğa, Tanrı’nın bu milletler için kefaret sağlaması, bu dünya milletlerin esenliği, bereketi, iyiliği, yağan yağmurlardan faydalanarak refah içinde yaşamaları ve barış için kurban edilirdi.

Onur Bulutları: Tanrı’nın Onur Bulutları İsraeloğulları çölde kaldıkları kırk yıl boyunca onları korur ve yol gösterirdi. Bir yoruma göre suka da Onur Bulutlarını simgeler. Biz de suka’da otururken, bizi koruyanın evlerimizin duvarları, çatısı veya çitleri değil, Tanrı’nın İlahi takdiri ve koruması olduğunu tekrar idrak ederiz.

Su ve Bet Aşoeva Şenlikleri: Sukot zamanı, bolluk ve bereketi simgeleyen su için yargılandığımız ve Tanrı’ya bereket için dua ettiğimiz bir dönemdir. Bet Amikdaş zamanında Kutsal Tapınağa Pesah’ta ‘Arpa Kurbanı’, Şavuot’ta ‘Buğday Kurbanı’, Sukot’ta ise ‘Su Kurbanı’ getirilirdi. Mizbeah’ın üstüne dökülüp Tanrı’ya adanan su ile gelecek yılın bol yağışlı olması, yani bol bereketli bir geçim yılı olması dilenirdi. Yeruşalayim’de yer alan Sukot’la ilgili kutlamaların çoğu da suyla ilgiliydi. Buna Bet Aşoeva şenliği de dâhildi. Mişna’da şöyle yazar: “Bet Aşoeva sevincine şahit olmamış biri, gerçek mutluluğu tecrübe etmemiştir” (Sukkah 5:1).

Kohelet okunması: Şaloş Regalim bayramlarında; Pesah’ta Şir Aşirim-Ezgiler Ezgisi, Şavuot’ta-Rut’un Kitabı, Sukot’ta ise Kohelet okunur. Kral Şlomo, Kohelet’te “boş, boş, her şeyin boş” olduğundan, Tanrı Koruması, Tanrı Yolu ve Tanrı Hizmeti dışında her şeyin boşluğundan ve anlamsızlığından söz eder. Fakat bu sözlerin devamında; gerçek mutluluğun ve güvenliğin anahtarını da verir: “Her şey gözden geçirildikten sonra konunun özü şu: Tanrı’yı (yaşantınla) kutsa ve Tanrı’nın İsteği’ni yerine getir, çünkü her insanın görevi budur” (Kohelet 12:13).

Sukot’un ABC’si, Sukot-Şemini Atseret, Simhat Tora Felsefesi, Suka’nın Kucaklaması, Sukot ile Kohelet arasındaki İlişki:

http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=25&Itemid=106

Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla Every Person’s Guide to Sukkot, Shemini Atzeret and Simchat Torah;Succos-It’s Significance,Laws and Prayers; El Gid para El Pratikante (Gözlem) kitaplarından ve www.chabad.org, www.jewfaq.org, www.rabbisacks.org, https://jwa.org aish.com, https://bneiakiva.com.au, https://www.wlcj.org sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için Özel Günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.

Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.