LOS JUDIOS DE IRAN

Dora NİYEGO Judeo-Espanyol
16 Kasım 2022 Çarşamba

En 1979, despues de la Revolusion Islamika en Iran, i kuando los mullas pasaron al poder, los dirijentes de la komunidad judia del paiz keriyan reunirsen kon el muevo diktador del paiz, el ayatolla Humeini. Le izieron munchos regalos. Ma, malorozamente sus esperanzas no valio a nada. Una persona de los mas rikos i de los mas influyentes de la komunidad judia, Habib Elghanian, en Mayo de 1979 fue enforkado. Para munchos judios iranis, esto fue un sinyal para abandonar el pais.

De las 100.000 personas ke aviya antes de la Revolusion Islamika, la grande majorita abandonaron el pais. Uvo djente ke preferaron kedarsen en Iran. Se esta estimando ke oy la populasion de la komunidad judia esta trokando entre 9.000 i 15.000 personas. La majorita son ayedados ke avlan solo farsi i les viene difisil de abandonar el pais. Ma, la razon prensipal de kerer kedar en el pais, es la prosperidad ekonomika.

Israel aksepto alrededor 600 judios iranis en la primera dekada de 2000. No uvo dinguna emigrasion de este pais al estado judio durante mas de una dekada. Munchos komersantes, ekportadores o empresarios ke biven en Teheran, no estan guadrando sus orijenes, ma se estan espantando de avlar sovre la politika.

La majorita de los judios iranis son relijiozos, aprovechan una vida komunitaria, komo en munchos paizes de la diaspora: tienen sinagogas (ay kinze sinagogas solo en Teheran), eskolas, selebran bodas i bar mitzvas, tienen mikves, tienen produktos i restoranes kasher.

"No ay proteksion en la entrada de muestras sinagogas i eskolas komo es en Evropa", disho Yehuda Garami, Gran Rabino de Iran en 2020. En munchos aspektos, los judios son tratados igual kon la populasion muzulmana del pais i tienen buenas relasiones kon eyos. Ma no son permetidos de viajar a Israel. En realidad, no puedemos dizir ke son igual kon los muzulmanes.

Segun el intelektual i eskritor irani, Ramin Parham ke bive en Fransia, los iranis estan inyegando ke no son igual, ma esta negasion esta viniendo de sus propios instinktos de superbivensia.

“Los mullas son antes de todo buenos komunikadores i  ya saven muy bueno ke la kredibilidad del rejim en el senaryo enternasional depende de sus respekto a los judios i a las otras minoridades del pais. Sus entision es solo salvar las aparensias”, esta diziendo Ramin Parham. Los judios iranis para pueder bivir repozados, estan diziendo “Somos judios, ma no tenemos dingun dariyaver kon Israel”.

El rejim irani tiene ojos i oyidos en todas las partes – una koza ke nunka troka por la populasion judia. Nunka se olvidan el destino de diez judios iranis, ke fueron egzekutados en el anyo 2000, ke fueron kondanados por espionar para Israel.

Moshe bivio en Israel durante unos kuantos anyos ma su famiya kedo en Iran. No keriya de avlar de su famiya, porke se estava espantando de sus seguridad. Estava aziendo grande atansion antes de kitar un biervo de la boka. Disho ke los judios estan muy repozados en Iran i ke sus vizinos los respektan. "No tienen dingun problema si estan lavorando i biviendo en sus kanton sin ser apersividos’’ disho Moshe. Ma, disho ke se eskarinyo muncho de su famiya porke no puede ir a verlos i eyos no pueden vinir a Israel. Ya se izo tres anyos ke no los ve.

Si sale una gerra kon Israel, no ay dubyo ke los van a empleyar a los judios komo moneda de kambio.

 

Siz de yorumunuzu yapın

Tüm Yorumları Görün