Un aniversaryo malorozo: el ijiko arrovado

Metin DELEVİ Judeo-Espanyol
23 Haziran 2021 Çarşamba

Desde la perspektiva de la istorya djudia, la istorya de Edgardo Levi Mortara fue un evento minor en una larga istorya de persekusyon kristiana kontra los djudios. Ma, se puede dizir ke este evento  tuvo un impakto importante en esta peryoda de la istorya mundial.

 Salomon i Marianna Mortara eran un kupl djoven djudio i biviyan en Bolonya, Italia, ke entonses era una parte de los Estados Pontifikos, en kurto del Papa. El 23 de Junio de 1858 (oy ke estash meldando el Şalom, es egzaktamente el aniversaryo), estavan kompletamente sin avizo kuando trupas de la polisiya entraron a sus kazas, apanyaron a Edgardo, sus ijos de 6 anyos, i lo yevaron a la Kaza de Guerfanos Kristianos lokal, un instituto dedikado a konvertir los djudios. Edgardo fue yevado aya porke una eks-sirvyente de la famiya (una sirvyente illegal ke los Mortara tomaron, i se save ke akel tyempo era defendido a los djudios de azer lavorar empyegados domestikos katolikos), le disho al papaz lokal ke eya aviya baptizado en sekreto al chiko durante una hazinura de kriyaturas grave. Sigun la ley papal, un ijiko katoliko, inkluzo uno baptizado por un non-relijyozo en sirkunstansyas ekstremas, no se podriya engrandeser por un djudio. La istorya del joven Edgardo travo la atansiyon del Papa Pius  IX, i se entereso personalmente en la edukasyon del ijiko.

Kuando los Mortara suplikaron para ke se les de atras a sus ijos, el Papa les propozo de darlo atras kon la sola kondisyon ke toda la famiya se van a konvertir. La famiya no aksepto esta kondisyon. Kuando se sintyo este kavzo publikamente, empeso una presyon enternasyonal para ke Edgardo fuera liberado. Afilu, Napoleon III de la Fransya i el emperador Franz Joseph I de Austria, todos los dos katolikos, se pronunsiyaron por su retorno a su famiya. Ma la repuesta del Papa a estas entervansyones fue neto: "No me importa lo ke pensa el mundo".

El efekto de esta repuesta del Papa fue ensitar las bozes ke de mas antes aviyan empesado a enaltesersen de la parte de akeyos ke sintiyan ke la Eglizya i el Papa teniyan un poder demazyado, mas muncho del menester. Era una otra sentiya mas en el dezeyo de una revolusyon kontra la Eglizya. En 1859, empeso una revolusyon ke se eskapo kon una Italia unifikada i el poder papal limitado a la sivdad de Roma. El ensidente de Mortara tambyen fue una de las razones por la kreasyon de la Aliansa Israelita Universal, ke se enkargo komo el defensor de los derechos djudios en munchos paizes.

Tomado kuando era joven, engrandesido en la doktrina de la Eglizya i adorado personalmente por el Papa, Edgardo elijyo, kuando se reunyo kon su famiya a la edad de 19 anyos, kedar katoliko. I de mas, se izo papaz, i konsejo a los Djudios de konvertirsen. Edgardo Mortara muryo el 11 de Marso de 1940.

Siz de yorumunuzu yapın

Tüm Yorumları Görün