Görkemli Sofya Sinagogu

Sinagog, 1905-1909 yılları arasında Avusturyalı mimar Friedrich Griunanger tarafından yapılmış. Sinagogun mimari yapısı İspanyol, Mağribi ve Bizans stilinde.

Sinagogun iç kısmının duvarları, avizeleri sanatsal ve etkileyici olmakla birlikte, içerde kullanılan oturma yerleri, ışıklar, duvar işlemeleri hepsi birbiriyle uyum içindedir. Yukarıdaki azara (kadınlara ayrılan kısım) ve aşağıdaki erkekler kısmı olmak üzere 1170 kişinin ibadet edebileceği yere sahip.

Muhteşem bir akustik ses sistemine sahip sinagog II. Dünya Savaşında zor günler geçirmiş. Sinagoga bomba düşmüş, büyük bir şans eseri patlamamış fakat büyük hasar oluşmuş. Devlet uzun bir süre herhangi bir tamiratta bulunmamış, bina restorasyon görmemiş. Savaş döneminde Yahudi cemaati de birçok badireler atlatmış olduğundan savaş sonrası bina belli bir süre yıkıntı olarak kalmış. Cemaat ibadetlerini yerine getirebilmek için içerde bulunan küçük dua odasını (midraş) kullanmışlar.

1970’li yıllarda Bulgaristan başbakanının kızı akustiği çok güzel olan bu sinagogu ısrarla opera salonuna çevirmek istemiş ancak cemaat her ne kadar gücün devlette olduğunu bilse de bu özel yerin el değiştirmesine onay vermemiş binanın sinagog olarak kalması için ısrar etmiş.

Yapı iki katlı olup birinci katında ana giriş salonu, ofis, servis odası ve küçük dua odası bulunmakta. Kışları çok soğuk olduğu için ana salonda dua edilmesi mümkün olmuyor, bu küçük dua odası (midraş) ibadet yeri olarak kullanılıyor. Bağış severler bu sene buraya ısıtıcılar koymayı hedefliyor. Çünkü kışın içerisi dışarıdan da soğuk olabiliyor. İkinci katta ise kadınların dua ettiği bölüm (azara) yer alıyor.

2009 yılında Avrupa’nın en büyük Sefarad Sinagogu olmasının 100. yılı şerefine Bulgaristan devletinden ve bütün dünyadan gelen vakıf yardımlarıyla restore edilmeye başlandı. Bugün halen sinagog içinde restorasyon devam etmekte.

Bulgar Yahudileri

Antik Çağ’dan beri Bulgaristan’da var olan Yahudilerin günümüzde Sofya’daki sayısı sadece 2-3 bin kişi kadar. II. Dünya Savaşı öncesi Bulgaristan’da toplam 48 bin, yalnızca Sofya’da 25 bin Yahudi yaşarken, bunların yüzde 90’ını (1492 yılında) İspanya ve Portekiz’den göç eden Sefarad Yahudileri oluşturmaktaydı. II. Dünya Savaşı yıllarında (1939-1945) Bulgarlar her ne kadar kendi topraklarındaki Yahudileri Almanlara vermemiş ise de onlarla kurdukları müttefiklik sonucunda Yunanistan ve o zamanki ismi ile Yugoslavya’nın çeşitli bölgelerinde işgal ettikleri topraklardaki Yahudileri Nazilere teslim etmişler. Bulgarlar tarafından Nazilere teslim edilen Yahudilerin sayısı 10 binleri buldu ve çoğu hayatlarını Treblinka, Sobibor, Belzec ölüm kamplarında kaybettiler. Avrupa’da 6 milyon Yahudi’nin hayatını kaybettiği savaşın ardından en büyük göç Bulgaristan’da yaşandı; zaman içinde 37 bin kişi İsrail topraklarına göç etti.

8 Mayıs 1992’den beri Sofya Sinagogunun üst katında Şalom Tarihi Yahudi Müzesi Bulgar Yahudileri organizasyonu olarak yer alıyor. Müzede 18. yüzyıldan 20 yüzyıla kalan fotoğraflar, değerli dokümanlar, özel törenlerde kullanılan objeler toparlanıp sergileniyor. Müzenin amacı yüzlerce yıldır var olan Yahudilerle Bulgarlar arasındaki birlikteliği yaşatmak ve bunun izini sürmek.

Bana bu gezimizde yardımcı olan, bilgilerini paylaşan dostumuz Solomon Bali’ye ayrıca çok teşekkür etmek isterim. Aşağıda paylaştığım fotoğraflarıma tıklayarak Sofya Sinagogunun fotoğraflarını görebilirsiniz.