Un filantropisto famozo: Sir Moses Montefiore

Metin DELEVİ Judeo-Espanyol
28 Temmuz 2021 Çarşamba

Sir Moses Montefiore (1784-1885) tuvo un impakto ekstraordinaryo en el mundo. En empesando su karyera en los negosyos jenerales, Montefiore muy presto obtuvo una de las 12 lisanses de korredor permitidas a los djudios en la Borsa de Londra. Kuando Montefiore se travo de los negosyos a los 40 anyos, ya era un ombre muy riko.

Los lavoros filantropikos de Moses Montefiore i su voluntad de dar un paso adelantre para defender a sus korelijyonaryos le izyeron ganar una grande admirasyon i fama. Bushko a liberar los djudios siryanos enprizonados en Damasco por un libelo de sangre, fue a la Rusya para suplikar al Tzar ke tuvyiera piyadad kon los djudios i a Roma en 1858 para intentar liberar al joven djudio, Edgardo Mortara, sekuestrado i baptizado por su dada katolika. Los djudios del mundo entero lo konsideravan komo sus protektor i lider.

Montefiore i su mujer, Judith, apoyaron institusyones djudias i no-djudias en Inglaterra. En Ramsgate, ande biviyan, fraguaron una Sinagoga i una yeshiva sefaradi.

Montefiore es muy venerado, por su ovra karitativa en la tyerra de Israel, ke vijito personalmente syete vezes. Ayudo la industria i la edukasyon, tambyen bushko ke los djudios de Israel fueran mas oto-sufisyentes. Entre los famozos proyektos de Montefiore, se topa el molino de ayre en Yemin Moshe i la fragua del kazal de Mishkenot Sha'ananim, todos los dos eran unikos por estar afuera de las paredes de la Sivdad Vyeja.

Un djudio sefaradi, la observansia de la ley djudia de Montefiore fue enforsado por su amor por la Tyerra de Israel. Era konosido por viyajar en su karosa travado por kavayos i al lado kon su propria Tora i shohet i por yevar sus propyos platos i komidas a los banketos.

Montefiore, ke fue nomado “Chevalier” por la reyna Viktorya, se izo Sherif de Londra i fue prezidente (1835-74) de la Administrasyon de Deputados de los Djudios Britanikos. En 1846 resivyo el titulo de Baron. Sir Moses Montefiore muryo unos kuantos mezes antes de kumplir 101 anyos, el 13 de Av de 1885.

Para onorlarlo se izo una kantika a su nombre ke fue kantada por Yehoram Gaon. (Tradusido de mi parte)

 

Kuando Sir Montefiore teniya 80 anyos

Andjelos blankos vinyeron a su kaza

Se aserkaron de su kama, i disheron:

"El Santo, Bendicho seya, kere ke vengas a El".

 

Montefiore respondyo egzaktamente de esta manera:

"Perdoname, sinyores, ma esto reelmente okupado.

Muestros ermanos de todo el mundo tyenen munchos problemes.

Ay un pogromo en Rusia, komo no va ir aya?

Ken, si no yo, ayudara a todos akí?

 

Koro: suvyo en su karosa, dizyendo “diyo” a los kavayos…

I ofresyo un regalo sekreto aki, una donasyon aya,

Aki un pilishko en la kara o una karesa amoroza.

I todos los djudios sintyeron felisidad i orgolyo.

Todo el onor para el Sir!

 

Kuando Sir Montefiore teniya 90

Eyos le disheron,

"Alevantate, te estan demandando ariva".

Les demando: "Dime, komo puedo?

Komo se va alevantar el libelo de sangre en Damasco?

 

Alguno deve aserkarse al Pasha para dizirle:

"Ke verguensa! Komo se permite tal koza?"

I si alguno deve dar un poko de bakshish en su mano

O un grande regalo ma ke dingunos no se va apersivir?

Ken si no yo le dara esto al Turko?

 

suvyo a su karosa...

 

I kuando Sir Montefiore teniya 100

Disho: "Ya basta, mi alma esta kontente.

Ya gasti milyones de liras, frankos i beshlik

Ma para los djudios, esto nunka es bastante".

 

Le disheron: "Sinyor, ke venga i mire

Se deve fraguar otro lugar para la Tomba de Rashel.

La pared  Oksidental deve ser alevantada

I mas djudios deven ser yevados a Nevei She'ananim

I ken, si no tu, mi onoravle maestro?"

 

suvyo a su karosa ...

 

I kuando el Sir kumplio syen i un anyo,

Los andjelos le dyeron un bezo final

I entonses, serro los ojos demandando

Solo ke le metan una pyedra de Yerushalayim debasho de su kavesa.

 

Kuvrido en un talit de seda, deskansando en su serkolyo

Sir Moshe kompleto su ultimo viyaje

Ma dainda ay djente pronto a djurar

Ke a vezes, las noches, kuando todo esta oskuro

Vyeron a Sir Montefiore djunto kon su karosa.

 

suvyo a su karosa...

Siz de yorumunuzu yapın

Tüm Yorumları Görün