Roş Aşana Sederi ve manası

Roş Aşana’nın her iki akşamı - 18 Eylül Cuma ve 19 Eylül Cumartesi akşamları -kurulan sofra, yeni yıl için dilekleri simgeleyen yiyeceklerle donatılır. Her iki gece de yemek ve dualar bir düzen çerçevesinde gerçekleşir.

Nazlı DOENYAS Kavram
9 Eylül 2020 Çarşamba

Genelde Yeni Yıl olarak tercüme edilen Roş Aşana, kelime anlamıyla Yılın Başı anlamına gelir. Tora’da Yom Terua-Şofar sesi (çalma) günü (Bamidbar 29:1) veya Zihron Terua-Şofar sesi ile anımsamanın gerçekleştiği gün (Vayikra 23:24) olarak bahsedilen bu gün, Roş Aşana ismini Talmud döneminde alır. E.M. Rabinowitz’in Haggadah For Rosh Hashanah Seder kitapçığında da anlattığı gibi, rabinik geleneklere göre Roş Aşana’da üç önemli konu üzerinde durulur: Bugün dünyanın yaratılışının yıldönümüdür (ve özellikle insanın yaratıldığı altıncı gün), yargı günüdür, Tanrı ile İsrailoğulları arasındaki bağı yenileme günüdür.

Roş Aşana ile Yom Kipur'da doruğa çıkan on günlük Yamim Noraim-Yüce Kutsal Günler dönemi başlar. Yeni yılın başlangıcını kutlamanın yanı sıra, biten yılda yapmış olduğumuz ve Tanrı’nın çocukları olarak bize yakışmayan hareketlerimizin farkına varıp, üzerine düşünüp içten teşuva yapma niyetimizi ortaya koyarız. Roş Aşana’yı çevreleyen Yüce Kutsal Günler, başkaları, kendimiz ve Tanrı’yla ilişkimiz üzerine yoğunlaştığımız, hangi yollarda tökezlediğimiz, nerelerde kendimizi geliştirmemiz gerektiğinin farkına varabilmemiz için kim ve nerede olduğumuzu dikkatlice incelediğimiz derin düşünme ve yargılama günleridir. Bu iç gözlem, sebep olduğumuz zararlardan pişmanlık duymamızı, mümkün olduğunca telafi girişiminde bulunmamızı ve önümüzdeki yıl farklı davranmak için geçmiş olumsuz davranışlarımızdan uzaklaşmamızı amaçlar.

Roş Aşana’nın ana simgelerinden olan Şofar sesleri uyuyan ruhlarımızı uyandırıp zamanın hızlıca geçişine, hareketlerimize, yaşamımıza, daha da önemlisi gelecekte hayatımızı nasıl şekillendirmek istediğimiz üzerine düşünmeye teşvik eder. Yıldan yıla hep aynı kalmak yerine yenilenmek, daha ileriye gitmek, olabileceğimizin en iyisi olabilmek yolunda adım atmaya çabalarız.

Roş Aşana derin iç hesaplaşmalar ve geleceğe dair hedeflerimiz üzerine yoğunlaştığımız ciddi bir dönem olsa da aynı zamanda son derece neşeli, şenlikli, ileriye dönük kutlamalı ve sevinçli bir bayramdır; bu iki farklı ruh halini birleştirmenin en iyi ve keyifli yolu da başlayan yeni yıla ait dileklerimizi, umutlarımızı dile getirdiğimiz sembolik yiyeceklerle donanmış Roş Aşana masasıdır.

Seder

Her ne kadar Seder kelimesi birçok kişi için sadece Pesah Bayramını çağrıştırsa da, aslında Seder -düzen- gelenekleri çerçevesinde yaşanan bayramlardan biri de Roş Aşana’dır. Roş Aşana Sederi’nin özü eski bir geleneğe dayanır. Buna göre Roş Aşana’nın her iki gecesindeki simgesel yiyecekler, yeni yıl için dualar ve iyi dilekler eşliğinde, belli bir düzen çerçevesinde yenilir.

Roş Aşana Seder geleneği Talmud zamanlarından kaynaklanır ve küçük bir değişiklikle iki kez bahsi geçer. Abaye der ki: “Şimdi ki alametlerin önemli olduğunu belirttin, kişi her zaman yılın başında (Roş Aşana’da) kabak, börülce, pırasa, pazı ve hurmaya bakmayı/yemeyi adet haline getirmelidir.”

Kaynaklardaki iki farklı versiyona (‘bakmak’ ve ‘yemek’) dayanarak, iki gelenek gelişir: biri Roş Aşana yemeğinde bulunanların bu sembolik yiyecekleri yediği, diğeri ise masadaki sembolik yiyecekleri sadece gösterip buna karşılık gelen dilekleri okudukları (ama bu yiyeceklerin yenilmediği).

Klasik yorumcular, Talmud'da bahsedilen sembolik yiyeceklere mutlaka dileklerin ve kutsamaların eşlik etmesi gerektiğini, ancak bu şekilde sembolik yemeklerle bağlantılı olan güzel temennilerin kişiyi teşuva yapıp iyi davranışlarda bulunması için motive edebileceğini açıklar. Ayrıca, bu amaçla aslında isminin içinde bir beraha, bir güzel dilek iması bulunduran herhangi bir yiyeceğin de bu amaçla kullanılabileceğini eklerler. 

Simanim - Semboller

Yahudi tarihi geliştikçe ve Yahudiler dünyadaki çeşitli topluluklara yayıldıkça, çeşitli farklı gelenekler ortaya çıktı ve Seder’e kutsamalar, dilekler ve umutlarla tamamlanan ek sembolik yiyecekler eklendi. Bunlar Roş Aşana Simanim (semboller veya işaretler) olarak bilinmeye başlandı.

Bu dileklerden bazıları, o yiyeceğin sembolik doğasına veya şekline dayanır (örneğin bal tatlıdır, narların birçok tanesi vardır vb.); diğerleri yemeğin adını yansıtan kelime oyunlarıdır. Başlangıçta, bu kelime oyunları, yiyeceklerin İbranice veya Aramca adlarına dayanıyordu, ancak yerel topluluklar zamanla yerel dil ve lehçelerine göre yeni kelime oyunları buldu.

Dünyanın farklı ülkelerindeki Yahudiler Roş Aşana’nın her iki gecesi yeni seneye Talmud'da bahsedilen ve kendi geleneklerinde uygun yiyeceklerin de bulunduğu Roş Aşana Sederi, dua ve dileklerle birlikte yenilen simgesel yiyecekler ile mutlu ve umutlu bir şekilde başlar.

 

 

 

 

 

 

Siz de yorumunuzu yapın

Tüm Yorumları Görün