İnsanın bir kimliği olması, kendisini bir coğrafyaya ait hissetmesi, doğal ve bir o kadar da ihtiyaç sonucudur. Ancak yaşamlarımız boyunca bu ihtiyacı, tarihin akışına bakıp doğru anladık mı diye sorgulamadan geçemiyorum.
Kimlik ‘öteki’ni yaratırken, beraberinde getirdiği tahammülsüzlükleri de doğurmuş. Tarih gösteriyor ki, insan akıllandıkça, huzurlu yaşamayı değil, ötekine karşı güçlü olmayı seçmiş.
↔↔↔
Filistin’in, İsrail Devleti’ne karşı sürdürdüğü provokatif ‘Büyük Grup’ davranışları hep dikkatimi çekmiştir. Sigourney Ödülü sahibi, beş kez Nobel Ödülü’ne aday gösterilmiş, dünyaca ünlü psikiyatrist olan ve politik psikoloji dehası kabul edilen Prof. Dr. Vamık Volkan, ‘Büyük Grup’ kavramını şöyle tanımlar:
“On binlerce, yüz binlerce, milyonlarca kişinin yaşamları boyunca birbirlerini hiç göremeyecekleri halde, çocukluktan başlamak üzere, o topluluğun dilini, dinini, yemek türünü, ninnilerini, danslarını kültürel sembollerini, geleneklerini, düşmanlarını ve bazı tarihi olaylarını mitolojileşmiş imgelerini, duygusal olarak paylaşımları ve bahsedilen bu özelliklerden aynı olduklarını hissetmeleri ile oluşan soyut kavrama, ‘büyük grup kimliği’ denmektedir.”
Ne kadar acı.
Aslında olumlu anlamda da gelişebilir bir kavram olan ‘Büyük Grup’, oluşumu sırasında yanlış insanların eline düşünce ne denli zararlı ve tehlikeli oluyor. Taş atan çocukları düşünün mesela. Sınırın iki yanı arasında o çocukların ne işleri var?!
Bilinen o ki, aslında bir çeşit terör örgütü olan ama kendi Büyük Grubu’nu yarattığını sanan Hamas ve liderliği, kendi varlıklarına duyulan ihtiyacın hiç eksilmemesi için, bölgedeki gerilimi hep sıcak tutuyor. Aslında sadece bu nedenle, çocukları ve kadınları ön plana çıkararak, saf Batı’nın hassasiyetinden çıkar elde etmeye ve bir Türk deyimi ile anlatacak olursam, Hamas’ın “adam yerine konmasını” sağlıyorlar.
Ne kadar acı. Ortak kimlikleri, büyük gruplarına yönelik bağlılıklarını ve karşıt gruba karşı duydukları öfkeyi artırır halde, Filistin halkı örneğinde olduğu gibi, Hamas tarafından sömürülüyor.
↔↔↔
İnsanlık tarihinden beri, insanlar bir şekilde gruplaşıyor. İnsanlığın ilk zamanlarında bu gruplaşmalar arkaik ilk ihtiyaçlar düzeyinde; yani, yemek bulma, hayatta kalma, korunma gibi temel nedenlerleyken şimdilerde insanlar, daha üstün, daha güçlü, daha zengin olmak gibi nedenlerle organize oluyor.
Makaledeki “olumlu gelişim de olabilir” ifademe rağmen Prof. Dr. Vamık Volkan’ın şu cümlelerini paylaşmak isterim:
“Büyük Grup kimlik tanımından yararlanılarak, politik psikoloji ve psikanalizin ulusal ve uluslararası düzeyde çatışmaları anlamada kullanılabileceği ve barış̧ getirilebileceği iddia edilmektedir. Sizi bilmem ama bana bu iddianın uygulanması zor hatta imkânsız gibi gelmektedir.”
Ne kadar acı!
