1950 yılı son baharı. İzmir’in Karataş Mahallesi sakinleri arasında heyecanla bir haber yayılmaktadır. “Samson ve Dalilah İzmir’e geldi.”
“Kim bunlar? Nereden geldiler? Niye herkes bunlardan bahsediyor?” gibi sualler çocuk kafamızı karıştırırken meseleyi anladık.
Samson ve Dalilah gösterime girecek bir filmin adı idi (başlıkta ilanını görmektesiniz) ve Samson efsanevi Yahudi kahramanlarından biri imiş1. Bu filmi mutlaka gidip seyretmek farzmış.
Biz de bu cereyana kapıldık tabii ve maaile filmi izlemeye gittik. Başrollerde Hedy Lamarr (Dalilah) ve Victor Mature (Samson) oynuyorlardı.
Bu filmin bilhassa çocuklar üzerinde yaptığı etkiyi anlatmam gerçekten imkânsız. Günlerce kendimizi Samson zannetmeye başladık. O kadar ki oyunlarımızın ana konusu o idi ve hepimiz kapı aralıklarına girip iki tarafı iterek binaları yıkmaya çalışıyorduk.
Anne ve babalarımız ise Hedy Lamarr’ın çekiciliğinden bahsediyorlardı. Böyle bir güzelliğin mevcut olabileceğine inanamıyorlardı. Adeta büyülenmişlerdi2.
Bu filmden 65 yıl sonra,9 Kasım 2015, Google’a girdiğimde Hedy Lamarr’ı karşımda ‘Doodle’3 olarak gördüm. Doğumunun 101. yıldönümü idi.
Ancak Doodle olarak seçilmesi ve anılması, rol aldığı 30 kadar filmdeki başarıları değildi. Çok fırtınalı aşk hayatı da değildi (6 kere evlenip boşanmıştır).
Vurgulanan husus onun iletişim konusundaki bilgisi ve yarattığı sistemlerdi. Onun buluşları sayesinde günümüzde yaygın olarak kullanılan cep telefonlarından tutun, denizaltı torpidolarının yönlendirilmesine kadar birçok sahada önemli ilerlemeler sağlandığı bilhassa belirtiliyordu.
Tahmin edeceğiniz gibi şaşırdım ve ilgimi çekti. Yaşam hikâyesini kısaca araştırdıktan sonra sizlerle de paylaşmayı uygun gördüm. İnşallah beğenirsiniz.
Hedy Lamarr’ın asıl adı HEDWİG EVA MARİA KİESLER’dir. Çok varlıklı bir Yahudi ailenin tek kızı olarak 1914 yılında Viyana’da dünyaya gelmişti.
Daha 7 yaşında iken ünlü yapımcı Max Reinhardt onu keşfeder ve Berlin’e götürür. Orada sinema tahsilini tamamladıktan sonra tekrar Viyana’ya döner. 18 yaşında ilk filmini çevirir. O zamana kadar görülmemiş derecedeki seks sahneleri yüzünden müthiş bir skandal kopar ama ünü kısa zamanda Avrupa’ya yayılmıştır.
Aynı yıl Avusturya’nın en zengin kişisi olarak kabul edilen, silah tüccarı Friedrich Mandl ile evlenir. Kocası sayesinde, silah endüstrilerinde çalışan birçok ilim adamı ile tanışır. Bilhassa telsiz iletişimlerle ilgilenir. Radyo frekansları ile çeşitli silahların yönlendirilmesi üzerine verilen tüm ilmi sunumlara katılır. Üstün matematik zekâsı ve müthiş hafızası sayesinde tüm öğrendiklerini özümsemeyi başarır.
1937 yılında aniden kaçarak kocasını terk eder. Gizlice Paris’e, oradan da Londra’ya geçer. Metro Goldwyn Meyer’in kurucusu Louis Mayer ile tanışır. 1938 yılında Amerika’ya göç eder. Ünü tüm dünyaya yayılmıştır. Artık ‘Hedy Lamarr’ olarak anılacaktır.
İkinci Dünya Savaşı başladığında iletişim konusunda tüm öğrendiklerini tatbikata koyar, radyo sinyallerini bozmaya yönelik sistemleri icat eder ve patentini bile alır. Gariptir bu icadı harp sırasında kullanılmaz; ancak 1962 yılında ABD Deniz Kuvvetleri, Hedy Lamarr’ın daha da geliştirdiği bu sistemi kullanmaya başlar.
İlmi adı ‘Spread Spectrum Technology’ (kablosuz iletişim ağ teknolojisi diyebiliriz) olan bu sistem sayesinde, bugün yaşamımızın ayrılmaz parçaları olan, cep telefonları, wi-fi, bluetooth diye tanımlanan tüm teknolojilerin temeli de atılmış olur.
O yıllarda artık Lamarr sinemadan ayrılmıştır. Ama bu sefer ‘Science Channel’ ve ‘Discovery Chanel’ ekranlarında sık sık ilmi söyleşilerde yer alır.
Kaderin garip tecellisi diyebiliriz, son yıllarında kızı ve oğlu dâhil olmak üzere tüm yakınları ile sadece telefonla görüşür. Çünkü geçirdiği bir plastik cerrahi sonucu yüzünün korkunç bir hal aldığına inanmıştır.
Hedy Lamarr 19 Ocak 2000 yılında vefat eder. Vasiyetine uyularak, yakılır ve külleri oğlu tarafından Viyana ormanlarına serpilir. Viyana Belediyesi onun hatırasını yaşatmak için Merkez mezarlığında sembolik bir mezar yaptırır.
İlim dünyası onu unutmaz. Çeşitli vesilelerle onun hakkında programlar, filmler düzenler. 2014 yılında adının kazıldığı plaket, ABD’nin Virginia eyaletinin Alexandria kentinde bulunan ‘National Inventors Hall of Fame’ müzesine yerleştirilir.
Almanya, İsviçre ve Avusturya ‘Dünya Mucitler Günü’nü her yıl 9 Kasım’da yani Hedy Lamarr’ın doğum tarihinde kutlamayı gelenek haline getirmiştir.
Ben yine de bu olağanüstü kadını çocukluğumun Dalilah’sı olarak anmaya devam edeceğim.
1 ‘Tanah’›n’ Hâkimler kitab›- 13.
Bölümden 16. Bölüme kadar.
2 Haks›z de€illerdi. Hedy Lamarr, gelmifl geçmifl tüm Amerikan filmlerinde rol alan kad›nlar›n en güzeli unvan›na sahiptir.
3 Doodle, tatil günlerini ve y›l dönümlerini kutlamak, ünlü sanatç›lar›, kaflifleri, bilim insanlar›n› anmak amac›yla ‘Google’ logosunda yap›lan e€lenceli flafl›rt›c› ve bazen de spontane de€iflikliklerdir.
