Yurdumuzda plakçılığın öncüsü, Anadolu’dan gelen güzel amatör sesleri değerli uzmanları Jak Beresi1 sayesinde dinleyip, nice değerli sanatçıyı keşfeden ve Türk musikisine kazandıran, tanıtan ilk Türk plak fabrikası ve stüdyosu Orfeon Records dur.
Bu kurumun kurucusu, soyadları ‘Çiçek Vadisi’ anlamına gelen Blumenthal ailesidir. Aile, Almanya’dan Litvanya ve Rusya yolu ile Mısır’a geçip, 1886 yılında İngilizlerin bu ülkeyi işgali üzerine İstanbul’a göç etti. 1865’de Kahire’de doğup daha sonra İstanbul’a yerleşen Julius (Jül) kurduğu firmada tuhafiye ve ev eşyaları ticaretiyle uğraşırken, 1904 yılından itibaren sırasıyla plak temsilciliğine, ithalatına ve bunun sonucu yerli sanatçıların eserlerinin kaydına başladı. 78’lik taş plakları önce Almanya’da bastıran Blumenthal’ler, 1912 yılında İstanbul’un Feriköy semtinde ilk Türk plak fabrikası ve stüdyosu Orfeon Record’u kurdu. Daha sonra Columbia’ya satılan fabrika, 1931 yılında, Odeon ve The Gramophone Co.’nun da katılımıyla modern teknoloji ile donatıldı ve EMI adını aldı.2
Ailenin üçüncü çocuğu ve son ferdi Marsel Blumenthal, 1993 yılında 86 yaşında Hasköy İhtiyarlar Yurdunda vefat etti. Marsel’in değerli anıları ve kişisel eşyaları, yakın dostu arkeolog Mehmet Kamil Çankır tarafından, Kastamonu, Mimar Vedat Tek Kültür ve Sanat Merkezine bağışlandı.
Tepebaşı’nda halen Marmara Pera Otelinin bulunduğu bina Blumenthal ailesine aitti ve Jül Apartmanı adını taşırdı. Daha sonra satılan ve adı Gül Apartmanı olarak değişen bina ileriki yıllarda yıkılıp otele dönüştürüldü.
1 Yazarımız Tilda Levi’nin büyükbabası.
2 Melih Duygulu ve Cemal Ünlü. “Turkey’s Musical Life during the past century: History, Genres, Music Recordings, Sectotal Structure”.
