‘Halk arabası’ ve Nazi Almanya´sı

Volkswagen’in tüm dünya kamuoyunun önemli gündem maddesini oluşturan emisyon skandalında, İngiltere’de yaklaşık 1,2 milyon aracın, şirketi sarsan bu olaya dahil olduğunu belirtildi. Bu bilgiye göre İngiltere yollarındaki her on dizel araçtan biri skandaldan etkileniyor.

Rakela PALOMBO Dünya
4 Kasım 2015 Çarşamba

Bu skandalın Alman firmasını nasıl etkileyeceği konusunda farklı yorumlar gelmeye devam ediyor. Marka ciddi yara almış olsa da, İkinci Dünya Savaşı sonunda yaşadığı benzer sorundan kurtulabilmiş olduğunu hatırlamakta fayda var.

1933 yılının mayıs ayında Adolf Hitler, işçi sendikalarını kamulaştırmış ve Alman İşçi Birliğini kurdurmuştu. İşçiler halen kazançlarının yüzde 1,3’ünü sendikaya ödüyor fakat geri dönüş alamıyorlardı. Maaşlarla ilgili tüm görüşme ve pazarlıklarını işveren ve İşçi Birliği yöneticileri yürütmekteydiler. Bunun sonucunda Hitler’in başta olduğu süre boyunca maaşlara hiç zam gelmemekle beraber, hiç greve de gidilmedi.

Yine de, Hitler ilerleyen zamanlarda işçilerden daha fazla para almanın bir yolunu bulacaktı. 1935 yılında Hitler, hükümetinin bir ‘halk arabası’ (Volkswagen) üretimine geçmeyi planladığını açıkladı. Kendi tasarladığı ‘beetle / böcek’ araba çizimlerini, yarış arabaları tasarımlarıyla tanınan Ferdinand Porsche’a teslim eden Hitler’e aracın prototipi ancak 1937 yılı sonunda hazırlanabildi.

Hitler’in ısrarıyla, arabanın üretim sermayesini Alman İşçi Birliği karşılamak zorunda kaldı. O sırada birliğin başkanlığını yürüten Robert Ley, 50 milyon mark ödeyerek aracın üretimine kaynak sağlamaya mecbur edildi. 

2 Ağustos 1948 tarihinde Ley,”Her Alman’a bir Volkswagen! Bunu hedefleyelim. Bunu gerçekleştirmek istiyoruz” şeklinde bir açıklama yaptı. Ley konuşmasında işçilere bu araca nasıl sahip olabileceklerini de anlattı ve “Şimdi her çalışan insanın bu arabaya nasıl sahip olabileceğini açıklıyorum. Her Alman, sınıfı, mesleği veya malvarlığı gözetilmeksizin bir Volkswagen alıcısı olabilir. Haftalık asgari ödeme tutarı, sigorta dahil, 5 mark olarak belirlendi. Ne kadar süre ile yapılacağı daha sonra belirlenecek bu miktarın düzenli ödenmesi halinde, bir Volkswagen sahibi olacağınız garantisi verilmektedir. Ödemenin tam olarak ne kadar süreceğine, üretime geçildikten sonra karar verilecektir” dedi.

Ardından, işçilerin ‘Herkesin arabası’ olarak tanıtılan araçtan alabilmek için maaşlarının bir kısmını kenara ayırmalarına ikna amaçlı dev bir reklam kampanyası düzenlendi. Büyük başarı elde eden kampanya sonucunda üç yüz otuz bin işçi arabayı almak için başvurdu. Bu talebi karşılamak için 1938 yılında Fallersleben’de araba fabrikası kuruldu.

Üretilen ilk Vokswagen arabalar, 1938 yılının ekim ayında, en alevli döneminde olan Südet Krizi gölgesi altındaki Münih ve Viyana’da sergilendiler. Arabalardan bir diğeri 1939 yılı şubat ayının 17’sinde, Berlin Motor Fuarı’nda, Adolf Hitler’e takdim edildi. Hitler aracı, doğum günü hediyesi olarak, kız arkadaşı Eva Braun’a verdi. Arabaya Hitler’in orijinal tasarımında yarattığı yuvarlak şekli yüzünden ‘beetle /böcek’ adı verildi.

Kısa bir süre sonra, Fallersleben’de bulunan Volkswagen fabrikası araba üretimine son verip, yakında başlayacak İkinci Dünya Savaşı’nda gerekli olacak askeri mühimmat üretimine başladı. Alman İşçi Birliğine araba paralarını ödemiş olan üç yüz otuz bin işçiye söz verilmiş araçlardan bir tanesi dahi üretilmedi.

Savaş süresince Volkswagen fabrikası, Kübelwagen, deniz aracı Schwimmwagen ve VI Uçan Bombalar’ın önemli parçalarını üretti. Fabrikadaki iş gücünün büyük kısmı yakınlardaki Arbeitsdorf Kampından sağlandı. Firma daha sonra savaş sırasında 15 bin kişiyi köle olarak çalıştırdığını itiraf etti. Alman tarihçiler ise Volkswagen firmasının savaş boyunca üretiminde çalışan işçilerin yüzde 80’inin toplama kamplarındaki esirlerden oluştuğunu tahmin ediyorlar.

Savaşın sonunda, işgal eden İngiliz ordusunun da yardımıyla, Hitler’in Beetle araçlarının markasına yeni bir imaj çizildi ve dünyanın her yerinden insanların kullanabilecekleri bir araba olarak gündeme getirildi. 1960’ların sonlarında Volkswagen, dünyanın lider araba üreticileri arasında yerini almıştı.