İranlı üst düzey bir yönetici, müzakerecilerin halen bazı meselelerin çözümleyemediklerini ve bu sebeple henüz uluslararası güçlerle İran’ın nükleer programı konusunda bir anlaşmaya varılamadığını açıkladı
Geçtiğimiz günlerde bazı batılı diplomatlar henüz anlaşmaya varılmamış olsa da çoğu ana konuda ortak bir noktaya varıldığını söylemişlerdi. Diplomatlardan biri, İran’ın santrifüj sayısını üçte iki oranında azaltmayı ve nükleer malzemesinin büyük kısmını yurt dışına yollamayı kabul ettiğini belirtmişti. İranlı üst düzey bir müzakereci ise iddiaları yalanlayarak, bu tip açıklamaların görüşmelere zarar verme amacıyla yapıldığını söyledi. Görüşmelerde İran’dan uranyum zenginleştirme projesini durdurması istenirken, İran da atom bombası yapabilecek teknolojiyi ne kadar süre ile kısıtlayacağı konusunda taleplerde bulunuyor.
Beyaz Saray Basın Sözcüsü Josh Earnest, anlaşmanın gerçekleşmesinin İran’a bağlı olduğunu dile getirdi. Earnest, Amerikan ABC kanalında yayınlanan ‘This Week’ adlı programa konuşarak, İran’ın kısıtlamaları kabul etmesinin en baştan beri iddia ettiği gibi nükleer silahlanmaya çalışmadığı söylemini desteklediğini belirtti.
İsrail’de ise Başbakan Binyamin Netanyahu ise kötü bir anlaşma yapılmak üzere olduğunu söyleyerek görüşmelere dair sert eleştiriler getirmeye devam etti. “İran-Lozan-Yemen hattı insanlık için çok tehlikelidir ve durdurulmalıdır” diye konuşan Netanyahu, İran’ın Yemen’de gerçekleşen Şii ayaklanmalarının arkasında olduğunu, Tahran’ın İsviçre’nin Lozan şehrinde yapılan görüşmeleri Ortadoğu’da kendi zaferi olarak yansıtacağını ve bu şekilde bölgedeki etkisini arttırmaya çalışacağını da söyledi.
Diğer yandan, Lozan’da müzakereleri takip eden yetkililer, İran’ın nükleer başlık çekirdeği üretmekte kullanmasından kaygı duyulan uranyum zenginleştirme programının da yakından incelendiğini ve sınırlanması konusunun görüşüldüğünü bildirdiler.
Geçtiğimiz haftalar boyunca yapılan görüşmeler sonucu İran, on bin uranyum zenginleştirici santrifüje izin verilmesinden geri adım atarak altı bin santrifüje düşmeyi kabul etti.
Görüşmeler hakkında konuşmalarına izin verilmediğinden isimlerinin gizli kalması şartıyla bilgi veren yetkililer, Tahran’ın bu aşamada daha azına bile razı olabileceğini söylediler.
Tahran, daha önceki en azından bir kısmını saklama talebinden geri adım atarak, tüm zenginleştirilmiş uranyumunu Rusya’ya yollamayı da kabul ediyor. Son yıllarda İran’ın nükleer silahlanması konusunda en büyük endişeyi yaratan başlık, uranyum zenginleştirme projesiydi. Bu süre içerisinde Tahran uranyumu enerji, sağlık, bilim ve üretimde kullanmak için zenginleştirdiğini iddia etmiş fakat bu, uluslararası çevrede endişeleri yatıştırmamıştı.
Yetkililer şu anda anlaşmaya varılması konusundaki en hassas noktanın kısıtlamalara getirilecek zaman koşulu olduğunu söylüyorlar.
İran anlaşmanın on yıl geçerli olmasını talep ederken, Rusya, Çin, İngiltere, Fransa ve Almanya on sene sonrasında tamamen nükleer silahsızlanmaya gidilmesini istiyorlar.
GÖRÜŞMELER BİR GÜN UZATILDI
Pazartesi toplantıyı terk ederek Moskova’ya dönen ve ancak gerçekçi bir uzlaşı şansı olursa Lozan’a döneceğini açıklayan Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un salı günü müzakere masasına geri dönmesi İran’ın nükleer programı konusunda bir ‘çerçeve anlaşması’na ulaşılabileceğinin sinyallerini vermişti.
31 Mart gece yarısı çerçeve anlaşmanın varılması için son gündü. Çerçeve anlaşmasına ulaşılması hedeflenen bu turun bir gün uzatılmasına karar verildi. Kapsamlı ve nihai bir anlaşmaya varılması için son tarih ise 30 Haziran. Tarafların tam bir uzlaşmaya varamadığı konuşuluyor; bu nedenle ‘çerçeve anlaşma’ yerine son zamanlarda ‘mutabakat’ ibaresi kullanılıyordu. İngiltere Dışişleri Bakanı da çarşamba günü yaptığı açıklamada İranlı ve Rus meslektaşlarıyla aynı iyimser çizgide ‘oldukça geniş bir mutabakat çerçevesi’ne ulaşıldığını, hâlâ bir takım anahtar konuların çözülmeye çalışıldığını belirtti. Anahtar konuların İran’a yaptırımların kaldırılmasının zamanlaması ve İran’ın devam ettirmek istediği nükleer teknoloji Ar-Ge’si ile ilgili olduğu belirtiliyor. Öte yandan Fransa ve Çin dışişleri bakanları daha temkinli açıklamalarla, hemen bir anlaşmaya varmak için yeterince gelişme kaydedilmediğini söyleyerek Lavrov gibi Lozan’dan ayrıldılar. Dışişleri bakanları elle tutulur bir gelişme olursa geri dönecekler.
ABD Kongresi tetikte
Senato’da Dış İlişkilerden Sorumlu Başkan Cumhuriyetçi Senatör Bob Corker, Başkan Obama’nın yaptırımları kaldırmasını engelleyecek ve Kongre’ye nihai anlaşma üzerinde oylama hakkı tanıyacak bir kararnameyi sunmaya hazırlanıyor. Ayrıca bu kararnamenin Başkan Obama’nın vetosuna maruz kalmaması için gereken 67 oya yalnızca dört imza kaldı.
