Bir ay kadar önce ABD ile Küba 50 yıllık kopukluk sürecinden sonra diplomatik ilişkilerini yenileme kararı aldıklarını açıkladılar. Kurulacak ilişkinin, 1959 Küba devrimi öncesi 15 bin kişilik nüfusa sahip, günümüzde 1500 kişi ile sınırlı Yahudi toplumunu nasıl etkileyeceği henüz belirsizliğini koruyor
Havana’nın Beth Shalom sinagogunda bir cuma akşamı 25 yaşındaki Aliet Ashkenazi üzerinde mavi beyaz dua şalı, dualarını İspanyolca ve mükemmel bir İbranice ile okuyor. Babasının Yahudi olduğunu öğrenen genç kız yedi yıl önce Yahudi dinine geçmişti.
Küba’nın başkenti Havana’daki 300 kişilik sinagog tıka basa doluydu, katılımcıların çoğu Amerikalıydı, düzenli gruplar halinde New York ve New Jersey’den gelmişlerdi. Ertesi gün Amerikalılar gitmiş, bir avuç genç ön sıralarda oturmuş, sinagog yeniden eski sakin durumuna dönmüştü.
Küba’nın 1500 Yahudisi için alışılmış bir durum bu. Zaman zaman kente misafirler geliyor, yanlarında giysi ve ilaç dolu valizler getiriyor, sonra arkalarında Küba Yahudi toplumunun giderek azalmış cemaatini arkalarında bırakıp ülkeyi terk ediyorlar.
Bir ay kadar önce ABD ile Küba 50 yıllık kopukluk sürecinden sonra diplomatik ilişkilerini yenileme kararı aldıklarını açıkladılar. Kurulacak ilişkinin, 1959 Küba devrimi öncesi 15 bin kişilik nüfusa sahip, günümüzde 1500 kişi ile sınırlı Yahudi toplumunu nasıl etkileyeceği henüz belirsizliğini koruyor.
Vedado kentindeki Sefarad sinagogu cemaat merkezine bağlı B’nai B’rith Maimonides Locası başkanı İda Gutzstat; “Bu durum Küba’nın lehine olacaksa, Küba Yahudileri için de olumlu olacak demektir” sözleri ile görüşlerini ifade ediyor.
Şimdilerde, aralarında devrim sonrasında ülkeyi terk eden binlerce Yahudinin de bulunduğu Amerikalılar, senede dört kez, üç ayda bir Kübalılara 2 bin dolarlık havaleler yapabiliyorlar.
Küba Yahudileri tüm Kübalılar gibi oldukça zor ekonomik koşullar altında, ayda 40 dolar gibi maaşlarla yaşıyorlar. Genelde Kübalıların internet kullanma olanağı çok kısıtlı, oysa Beth Shalom sinagogunun internet ulaşımı var.
1991 yılından itibaren başlayan American Jewish Joint Distribution Committee gibi insan hakları kuruluşlarının ekonomik desteği ile Beth Shalom toplum bireylerine cuma ve cumartesi günleri tavuk, tuna balığı, hindistan cevizi dondurması türünde gıda yardımı yapabiliyor.
Sinagog ofisinde turistlerin ve yardım kuruluşlarının maddi katkısı ile haftada iki kez bedava ilaç dağıtan Yahudi toplumunun eczanesi de yer alıyor. Sağlık hizmeti bedava olan Küba’da ilaç dağıtımı da karneye bağlı.
Yahudi toplumu bireyleri JDC ve B’nai B’rith International gibi uluslararası insani yardım kuruluşlarına bağımlı olmanın rahatsızlığı içindeler. Beth Shalom sinagogu başkanı ve Küba Yahudi ile hükümet arasındaki ilişkiyi sağlayan Adela Dworin; “Hayatımız boyunca Amerikalılara ve Kanadalılara bağımlı olarak yaşıyamayız. Biraz daha bağımsız olabilmemiz gerekir” demekte.
Yahudi cemaati rejimin de desteğini alıyor, şöyle ki Başkan Raul Castro, Hanuka Bayramı kutlamalarında Beth Shalom sinagogunu iki kez ziyaret etti. Beth Shalom dışında Havana’da iki sinagog daha bulunuyor. Santa Clara, Camaguey, Cienfuegos ve Guantanamo gibi kentlerde de küçük toplantı evleri var.
Genelde hükümetten özel izin almaksızın Kübalıların başka ülkelere göç etme hakları yok. Küba yasalarında bireylere dini özgürlük sağlama yönünde değişiklik yapıldığı ve Sovyet yardımının kesildiği 1992 yılından bu yana Yahudilere İsrail’e göç etme izni verildi. 2013 yılında 72 Küba Yahudisi İsrail’e göç etti. Göç edenlerin çoğunluğu 20 ile 30 yaş arasında Yahudi gençlerdi. 19 yaşındaki tıp öğrencisi Elianas Quinones arkadaşlarının çoğunluğunun İsrail’e göç ettiğini söylüyor. Yahudi toplumunun Albert Einstein adlı İbranice eğitim veren Pazar Okulunun, en küçüğü 4 yaşında olmak üzere 168 öğrencisi var.
Bir yandan göç devam ederken, Yahudi kökenlerini yeni keşfeden karışık evliliklerin çocuklarının 1990’dan beri Yahudiliğe geçmeleri yönünde girişimler var. Latin Amerika ülkelerinden Küba’yı ziyaret eden konservatif hahamlar düzenlenen törenlerle gruplar halinde Yahudiliğe geçişe yardımcı olmaktalar. Üç yıl önce ilginç bir olay yaşandı. 20 erkek Havana’nın bir hastanesinde grup olarak sünnet (brit mila) oldu. Hemşire ve doktorların şaşkın bakışları arasında 20 sünnetli genç sevinç içinde “mazal tov” nidaları ile ortalığı çınlatmışlar.
Koşer kurallarına uygun beslenmek isteyen Yahudilere Ortodoks sinagogu Adath İsrael’in başkanı aynı zamanda koşer kesim yapabilen Jacob Berezniak-Hernandez yardımcı oluyor.
Adela Dworin; “Küba halkı daha iyi bir yaşamı hak ediyor. Ülkenin ekonomik durumu düzelirse, insanlar göç etmezler, kalırlar bu topraklarda” demekte.
Tabii ki ekonominin düzelmesi için en önemli etken ABD’nin Küba üzerindeki ambargoyu kaldırması. Başkan Barack Obama 20 Ocak günü ABD Kongresi’nde yaptığı konuşmada ticari ambargunun kaldırılması, ABD’nin bu adada ticari yatırımlara girişmesi çağrısında bulundu.
Adath Israel sinagoguna giden 76 yaşındaki Luis Szklarz, ambargo devam ettiği sürece Yahudilerin bu ülkeyi terk etmeye devam edeceklerini söylüyor. “Yaşlılar ölüyor, gençler de İsrail’e göç ediyor. Burada artık Yahudilere gelecek yok” demekte.
