Eliezer Ben Yehuda İbranice hareketini başlattı - 13 Ekim 1881

Modern İbranicenin babalarından sayılan Eliezer Ben Yehuda Kudüs’e yerleşerek arkadaşlarıyla birlikte sadece İbranice konuşarak ve öğreterek İbraniceyi yayma kararı aldı.

Metin DELEVİ-Sento ALMALEH Kavram
15 Ekim 2014 Çarşamba

Asıl adı Eliezer Yitzhak Perlman olan Eliezer Ben Yehuda, 7 Ocak 1858’de bugün Beyaz Rusya sınırları içinde kalan Luzki şehrinde doğdu. Üç yaşına geldiğinde o günlerde Doğu Avrupa’daki her Yahudi çocuk gibi Tora’yı ve İbranice’yi öğrenmeye başladı. 12 yaşında Tora ve Talmud’u büyük oranda okuyabilecek seviyeye geldi. Ailesi bu tarihten sonra haham olması için Eliezer’i yeşiva’ya gönderdi. Eliezer burada asıl merakı olan antik İbranice ve aydınlanma dönemi İbranicesi hakkında çalıştı. Çalışmaları sırasında hem dinsel metinlerden hem de aydınlanma dönemindeki laik metinlerden faydalandı. Aynı zamanda Fransızca, Almanca ve Rusça öğrendi. İbranice yayınlanan HaShahar gazetesi sayesinde Siyonizm ile tanıştı ve İsrail topraklarında tekrar yaşam bulacak İbranicenin bütün dünya Yahudilerini birleştirebileceğine karar verdi.

Bir çeşit dini eğitim veren okul olan yeşiva sonrası Ortadoğu tarihi ve diplomasisi eğitimi almak için Paris’te Sorbonne Üniversitesi’ne gitti. Ama burada onu asıl etkileyen aldığı ileri seviye İbranice dersi oldu. Bu dersin sadece İbranice konuşularak yapılıyor olması, onun İbranicenin günlük hayatta da konuşulan bir sokak dili olabileceği konusundaki fikrini pekiştirdi.

Bunun üzerine Ben Yehuda, 1881’de Kudüs’e taşındı. Kudüs’te bulunan Alliance Israelite Universelle okulunda öğretmen olarak işe başladı. Onlarca ülkeden buraya gelmiş ve değişik dil ve lehçeler konuşan Yahudileri görünce, bu lehçe ve dillerin, aynı zamanda Yidiş’in de yerini alacak bir dil üzerinde çalışmaya başladı. Ben Yehuda, İbraniceyi ve Filistin’de Yahudiler için bir vatan kurulması olarak özetlenebilecek Siyonizmi ayrılmaz ikili olarak gördü. Bu konu hakkındaki düşüncesini bir yazısında şu şekilde açıkladı: “İbranice ancak anavatanımızda bir ulus kurabilirsek yaşayabilir”

Ben Yehuda’nın eşi Devora 1891 yılında tüberkülozdan, hemen ardından da beş çocuğundan üçü on gün içerisinde difteriden vefat etti. Ben Yehuda, karısının vasiyeti üzerine altı ay içerisinde baldızı Paula ile evlendi. Eliezer, oğlu Ben-Zion’u sadece İbranice konuşarak yetiştirdi. Bu anlamda Ben-Zion’un anadili modern-İbranice olan ilk insan olduğu söylenebilir.

Eliezer Ben Yehuda, HaZvi, HaSkafa ve HaOr adlı İbranice gazeteleri çıkardı. İbrani Dili Komitesi’nin ve bugün hâlâ varlığını sürdüren İbrani Dili Akademisi’nin kurulmasında büyük katkıları oldu. İlk modern İbranice sözlüğünü yazdı. Ürettiği binlerce kelimenin birçoğu bugünkü günlük dilde kullanılıyor. Çalışmaları kutsal dilin günlük hayatta kirletiliyor olması düşüncesiyle aşırı dindar kesim tarafından uzun süre engellenmeye çalışıldı. Hatta Kudüs’te çıkardığı HaZvi adlı gazeteyi gelen tepkiler üzerine bir yıl sonra kapatmak zorunda kaldı.

Ben Yehuda, Ararlık 1922’de 64 yaşındayken eşi gibi tüberkülozdan öldü. Kudüs, Zeytin Dağı’ndaki cenazesine 30 bin kişi katıldı. Yaptığı çalışmalar sayesinde 1922’de yapılan anketlerde Filistin’deki Yahudilerin büyük çoğunluğunun anadillerini İbranice olarak gösterdikleri görüldü.

‘İbranice Hiç Ölü Bir Dil Oldu mu?’ adlı kitabında Cecil Roth, Ben Yehuda’nın modern İbranice'ye katkılarını şöyle özetledi: “Ben Yehuda’dan önce Yahudiler İbranice konuşabiliyordu, sonra ise İbranice'yi konuşuyorlar.”