Holokost kurtulanlarının hakları için mücadele eden Claims Conference’ın yöneticiliğini yaptığı 47 yıl boyunca kurtulanlar için milyarlarca dolar tazminatın alınmasını sağlayan Saul Kagan 91 yaşında öldü
Holokost’tan kurtulanlarının tazminat hakları için savaş veren Claims Conference’ın kurucusu ve uzun süre başkanlığını yürüten Saul Kagan 91 yaşında hayata veda etti.
Claims Conference, Kagan’n ölümüyle ilgili yaptığı açıklamada kendisinin, başkanlık yaptığı 47 yıl boyunca on milyarlarca dolar tutarındaki tazminatın ödenmesini sağlayan kişi olduğunu belirtti. Kurumdan yazılı olarak yapılan açıklamada, “Saul’un amacı her zaman misyonunu yerine getirmekti. Hiçbir zaman kendisi için çalışmadı. Kendisi hoşgörü, dürüstlük, birlik ve aklın timsaliydi,” sözlerine yer verildi.
Kendisi de bir çeşit Holokost kurtulanı sayılan Litvanya doğumlu Kagan, 1940 yılında ülkesinden kaçarak sırasıyla Vladivostik, Japonya ve Hawaii’ye gitti. Kagan son olarak New York’a yerleşti. II. Dünya Savaşı sırasında, Sovyetler Birliği’nde olan babası hayatta kalmayı başarırken, annesi, erkek kardeşi, büyükannesi ve büyükbabası Naziler tarafından öldürüldü.
Savaş bitmeden yeniden Avrupa’ya dönen Kagan istihbarat şefi olarak ABD Hava Kuvvetleri’ne katıldı. Altı dil bilen Kagan, savaş sonrası Almanya’nın ABD ordusuna ödeyeceği tazminat programını düzenledi.
Claims Conference’a göre Kagan, ABD hükümetinin 59 numaralı askeri kanununun oluşturulmasına yardımcı oldu. Bu kanun, Holokost’tan kurtulanlara ve kurbanların ailelerine Naziler tarafından el konulan eşyalarını geri almak için dava açma hakkı veriyordu.
Saul Kagan 1952 yılında İsrail, Batı Almanya hükümetlerinden üst düzey yetkilileriyle yeni kurulan Claims Conference ekibini bir araya getirerek Lüksemburg Anlaşması’nın imzalanmasında önemli rol oynadı. Batı Almanya, uluslararası toplumun gözünde eski itibarını yeniden kazanmak için görüşmelere katılmaya ilk başlarda oldukça istekliydi. Ancak sıra savaş suçlarını kabul etmeye ve verilen zararları karşılamak için toplu tazminat ödemeye geldiğinde görüşmelerde gerginlikler yaşandı. İmzalanan anlaşmayla, işlenen Nazi suçlarından dolayı Holokost’tan kurtulanlara ve kurbanlarının ailelerine ödenecek tazminat miktarları belirlendi. Batı Almanya hükümeti Soykırım’dan sağ olarak kurtulan kişilere kaybettikleri ev ve işyerleriyle sahip oldukları tüm mal varlıklarının zararını karşılamak amacıyla toplu tazminat vermek zorunda kaldı. Ayrıca, yapılan anlaşma ile bu kişilere emekli maaşı ve sosyal yardım ödeneği verilmesine, I.G. Farben ve Krupp gibi büyük Alman endüstri kuruluşlarında köle gibi çalıştırılan yüz binlerce Yahudi ve Yahudi olmayan Nazi mahkûmlarına tazminat ödenmesine karar verildi.
Yaklaşık 600 bin kişi bu anlaşma sayesinde tazminat aldı.
2012 yılında Washington’da, Claims Conference’ın 60. yıldönümünün kutlandığı gecede seyredilen videoda, anlaşma masasındaki havanın oldukça ciddi ve gergin olduğu görülüyordu. Kagan, “Aramızda hiçbir el sıkışma, espri ya da herhangi bir iletişim olmadı. Hepimiz oldukça ciddiydik. Hepimiz bir şekilde o odada yalnız olmadığımızı, aramızda olmayan kişilerin ruhlarının bizimle birlikte olduğunu hissediyorduk,” yorumunu yaptı.
İsrail’in ilk Başbakanı David Ben Gurion’un, Claims Conference’ın ilk başkanı Nahum Goldman’a yazdığı mektupta şu satırlar yer almıştı: “Yüz yıllardır baskıya ve zulme maruz kalan Yahudilerin tarihinde ilk kez, baskıyı ve zulmü uygulayanlar verdikleri zararları düzeltmek ve mal kayıplarını karşılamak için toplu tazminat ödemek zorunda kaldı.”
Tazminatın ödendiği ilk yıllarda Holokost’tan kurtulanlarla Yahudi cemaati arasında bir takım sorunlar yaşandı. İsrail parlamentosu, İsrail’in Almanya’dan para kabul etmesiyle ilgili ciddi tartışmalara sahne oldu. Kagan, Holokost’tan kurtulanlar tarafından tehdit edildi ve koruma tutmak zorunda kaldı.
Kagan, Lüksemburg Anlaşması’ndan ayrı olarak Claims Conference’da çok önemli tazminat anlaşmalarının hazırlanmasında ve onaylanmasında etkili roller üstlendi.
Savaş sonrası yapılan bir başka anlaşma ile Almanya’nın yeni kurulan İsrail Devleti’ne 1,5 milyar dolar tazminat ödemesi kararlaştırıldı. Böylelikle savaş sonrası İsrail’e göç eden yüz binlerce göçmenin İsrail’e yerleşiminin kaynağı sağlanmış oldu.
Almanya 1980 yılında, Kagan’ın da desteğiyle Hardship Fund’ın kurulmasını onaylayarak 1950’lerde tazminat almamış 390 bin Soykırım kurbanına bir kereye mahsus olmak üzere 2.556 avro ödemeyi kabul etti. Kagan ayrıca Claims Conference’ın etki alanını genişleterek Avusturya’nın da tazminat ödemesini sağladı.
Kagan Claims Conference aracılığıyla Kudüs’te Yad Vaşem Holokst Anma Müzesi’nin kuruluşuna öncülük etti. Ayrıca Holokost döneminde Nazi Soykırımı’na maruz kalan Yahudileri kurtarmak isteyen kişilere verilen onursal ad olan ‘Uluslararası Dürüstler’ programının başlatılmasını sağladı.
Kagan 1999 yılında Claims Conference yöneticiliğinden istifa etti ve yerine Gideon Taylor geldi. Ancak Kagan hayatının sonuna kadar kurum için çalışmaya devam etti. Kagan ayrıca JDC (Amerikan Yahudi Birleşik Dağıtım Komitesi), Polonya’da Yahudi Mirasını Koruma Vakfı, WJRO (World Jewish Restitution Organisation) ve Yeşiva Üniversitesi Sosyal Bilimler bölümü üyesiydi.
