FED, aralık ayında açıkladığı bir kararla piyasalara yaptığı desteğin hızını azaltıyor. Bu durum, finansal piyasaları ne kadar etkileyecek? Diğer bir deyişle, kriz kapımızda mı?
H. Alp Kiracı
Hatırlayalım, yıl 2008… Her şey yolundaydı; dünyanın her yerinde piyasalar bir Rönesans yaşıyordu. Borsalar, emtialar, emlak, aklınıza ne gelirse her şeyin fiyatı düzenli bir şekilde artıyordu. Saadet zincirinin tüm üyeleri son dört-beş yılda yaptıkları yatırımların her yıl kat ve kat arttığını görerek ne kadar doğru işler yaptıklarını düşünüyorlardı… Ama... Yine oldu; işte ABD’de konut balonu patladı ve havai fişek gösterisi seyreder gibi arka arkaya tüm piyasaların on yıl önceki seviyelerine geri dönüşlerini seyrettik. ABD ekonomisi durdu. Resmi olarak olmasa bile neredeyse tüm bankaları iflas etti, kredi kanalları durdu, en büyük şirketler maaşlarını ödeyemeyecek duruma geldiler. Eğer ABD merkez bankası FED devreye girmeseydi muhtemelen bugün dünya çok ama çok farklı bir yer olacaktı.
FED ve ABD hazinesi finansal sistemi kurtarmak için her türlü yolu denedi. Bankalara kredi versinler diye milyarlarca dolar dağıttılar ama olmadı. Sonunda FED tüm batık mortgage kağıtlarını kendisi almaya karar verdi ve Kasım 2008’de QE dediğimiz operasyonlar başladı. Aynı dönemde kaçınılmaz olarak faizler 0,25’e kadar düşürüldü. FED “piyasada çer çöp batık ne kadar kağıt varsa ben alacağım, yeter ki siz eski düzeni sürdürün,” dedi. 2008’den beri üç farklı QE operasyonu yapıldı ve krizden önce bilançosu 700 milyar dolar civarında olan FED bilançosu dört trilyon dolara kadar çıktı ve hâlâ artmaya devam ediyor. Ancak aralık ayında FED’in yaptığı açıklama ile sadece alış hızı yavaşlatılmaya başladı. FED’nin finansal piyasalara destek olmasının azaltılmasına ise ‘Tapering’ deniyor.
İşte tapering’den kastedilen, yani FED desteğinin piyasalardan çekilmesi olayında, şimdilik sadece alımların hızı düşürüldü. Gün gelecek alımlar tamamen kesilecek. Peki bu durum neden finansal piyasalarda bu kadar yankı buluyor ve herkes neden ‘FED ne yapacak’ diye yatıp kalkıyor?
Konu şu açıdan önemli; FED 2008’de bu operasyonu başlattığında amacı işsizliğin önüne geçmek, ABD’li yatırımcıların borsalardaki yatırımlarının tekrar değer kazanması ve tabi ki sistemi para ile destekleyerek tüketimin tekrar canlanmasını sağlamaktı. Başarılı oldu mu? Evet, kesinlikle oldu ama bunun ne kadarı faiz indiriminden kaynaklanıyor ne kadarı devletin teşviklerinden kaynaklanıyor ve ne kadarı FED’in batık kağıt koleksiyonu toplamasından, onu ancak zaman geçtikçe anlayacağız.
Tapering başladı… İlk akla gelen soru, süreç hızlanınca bundan kim ya da kimler etkilenecek?
Cevabı çok kolay; kim yararlandıysa faturayı da onlar ödeyecek. Ancak çok ufak bir detay var; geçtiğimiz son beş yıl içinde ciddi bir değer de yaratıldı; hesap yaparken bunu mutlaka göz önünde tutun çünkü FED muslukları kapatacak diye tekrar 2008’e geri dönmeyeceğiz. Yalnız şuna dikkat edelim; FED’in dağıttığı paranın bir kısmı yurt dışındaki piyasalara da gitti. Bunların içinde AB, Türkiye, BRİC ülkeleri ve nerede ise tüm dünya var; muhtemelen Kuzey Kore bile yararlanmış olabilir. Kısacası öncelikle yurt dışına çıkan paraların kârları ile birlikte yuvalarına geri dönmesi daha mantıklı. Nitekim bu trend başladı gibi ama aynı şey yurt dışı için de geçerli; değerlemelere dikkat edelim yine 2008 seviyelerini ya da çok düşük seviyeleri beklemek pek gerçekçi durmuyor.
FED QE operasyonuna başladığında herkes sonuç olarak görülmemiş bir enflasyon bekliyordu fakat enflasyonu ne gören oldu ne duyan… Hatta bu günlerde ‘deflasyon olur mu’ diye konuşanlar bile çıktı. Özellikle AB fiyatları bir türlü arttıramıyor.
Uzun lafın kısası tapering olsun olmasın, hızlı olsun yavaş olsun, hiç fark etmez… Konu çoğunlukla finans medyasının mutfağında pişirilip pişirilip tekrar tekrar bize sunulur. Hâlbuki finans piyasalarını hareket ettiren en önemli konu faizlerdir. Zamanla herkes tapering’in çok önemli olmadığını fakat ABD faiz artırma tarihinin çok daha belirleyici olacağını anlayacak. Çünkü faiz arttırma kararı aldığı günlerde tüm dünya piyasalarında tapering çok çabuk unutulacak ve dolar okyanusundaki huzurlu seyir o zaman sorgulanabilecek.
