Batu Mosturoğlu
Futbol şüphesiz dünyanın en popüler oyunu, yaklaşık 150 yıldır geniş kitlelerce izleniyor ve oynanıyor. Herkesin içinde bir şekilde kolayca yer alabildiği bu oyun, dil, din, ırk gibi farkları aşmayı başardı. Futbol oyununu cazip kılan en önemli unsurlardan birisi sadece top ve kale işlevi gören malzemelere ihtiyaç duyulmasıdır. Gerçek bir top olmasa bile yerine geçebilecek bir şeylerin her zaman olması futbolu elit bir spor olmaktan ziyade halka indirmiştir. Futbol oyunun modern kurallarla düzenlenmesi ve yaygınlaşması 1850’den sonra gerçekleşmiştir yani Sanayi Devrimi’nin en görkemli günlerinin yaşandığı, işçi sınıfının doğduğu, ailelerin köylerden kentlere kitleler halinde göç ettiği günlere. Göç eden ailelerin çocukları bulundukları yere aidiyet duygularını futbol sayesinde kazanmıştır. Futbol kolay erişilebilirliği ile herkese hitap etmiş ve kitleleri kendine bağlamıştı, dünyanın her yanında kulüpler kuruluyor, her kulüpte kendince anlamlar taşıyordu. İşçilerin, askerlerin, göçmenlerin, zenginlerin ve nicelerinin kendisini temsil eden bir kulübü vardı. Yazımıza konu olan Hakoah Wien, Viyana’da kurulmuş bir kulüp. Hakoah’ı farklı kılan ise Viyanalı Yahudiler tarafından kurulmuş olması. Dünyaca ünlü söz yazarı Fritz Löhner ve Diş Hekimi Herrmann Körner isimli iki Yahudi tarafından ‘Güçlü Yahudilik’ anlayışını temsil etmek amacıyla 1909’da kuruldu. Hakoah kelimesi İbranice’de güç anlamına geliyordu ve bu doğrultuda kulüp futbolun dışında pek çok branşta faaliyet gösterdi; bunlar arasında, güreş, yüzme, koşu sporları gibi güce dayanan sporlar vardı. Dünyanın ilk Yahudi kulübü olan Hakoah Wien 1938’e kadar süren kısa tarihinde pek çok ilginç anekdotun konusu oldu. Tarihinde kazandığı büyük başarılar ve büyük trajedileri barındıran Hakoah Wien’e göz atacağız.
Tarihin ilk kitlesel kulübü
Hakoah kulübü için tarihin ilk kitlesel kulübü diyebiliriz, taraftar kazanmak adına Avrupa’yı turlayan Hakoah, dört bir yandan Yahudilerin desteğini kazanmak adına pek çok seyahat yaptı. Bu seyahatleri Rusya’dan, ABD’ye kadar çok geniş bir coğrafyayı kapsadı. Bu seyahatler sayesinde Hakoah, dünyanın dört bir yanındaki Yahudi topluluklarından büyük destek gördü. Yaptıkları seyahatler ve oynadıkları başarılı maçlar ile pek çok önemli ismin dikkatini çeken Hakoah’ın taraftarları arasında ünlü yazar Franz Kafka da bulunuyordu. Seyahatlerinin yanı sıra Hakoah o dönem Viyana’da yaşayan büyük Yahudi toplumu için çok önemli bir konumdaydı. Hakoah, Viyana Yahudilerinin buluşma noktası haline gelmişti adeta, bunun en büyük işaretlerinden birisi ise o dönem için büyük sayılabilecek 30 bin kişilik bir stada sahip olmalarıydı. Hakoah kulübü iki dünya savaşı arasında Avusturya sporunu aldıkları kupalar, madalyalar ve ülkeye kazandırdıkları olimpiyat madalyaları ile ileriye götürüyordu. Hakoah Futbol Takımı 1923’te yaptıkları İngiltere turnesinde West Ham United’ı 5-1 gibi ağır bir skorla hezimete uğratmış ve bir İngiliz takımını İngiltere’de yenen ilk takım olmayı başarmıştı. Hakoah’ın 1924-1925 futbol sezonunda oynadığı bir maç ise Avusturya futbolunun en dramatik maçlarından birisidir. Takipçisi Austria Wien ile son hafta oynanan maçta Hakoah’a galibiyet şampiyonluk kupasını getirecekti, başa baş giden mücadelede Hakoah’ın kalecisi Alexander Fabian’ın kolu kırılmıştı ancak o dönem futbolda oyuncu değişikliğine izin verilmiyordu. Kolu kırık kaleci ile mücadele eden Hakoah bir futbol mucizesi sonucu Kaleci Fabian’ın kaydettiği gol ile maçı kazanıyor ve şampiyonluğa uzanıyordu.
Nazizm’in yükselişi
Kulübün kaderini etkileyen olaylar zinciri ise Alman coğrafyasında Nazizm’in yükselişi ile başladı. Hakoah Yahudi kimliğinden ötürü her zaman dışlanmış ve hor görülen bir kulüp olmuştu. Hakoah’ın 1926’daki New York ziyaretinde pek çok oyuncu ABD’deki ortamı daha güvenli bulmuş ve orada kalmayı tercih etmişti. Bazı isimlerde 1930’lu yıllarda sonradan İsrail’in kurulacağı topraklara göç etti ve görkemli Hakoah efsanesi sönmeye başladı. İsrail’e göç eden sporcular Hakoah geleneğini devam ettirmek adına Hakoah Tel Aviv kulübünü kurdu, 1926 turnesinden sonra ABD’de kalmayı tercih edenlerse 1929’da Amerika Futbol Turnuvasını kazanan New York Hakoah kulübünü kurdu. Bela Guttmann, Joseph Eisenhoffer ve Heinrich Schönfeld gibi isimlerini kaybeden Hakoah Wien 1930’lu yıllarda baskılar sonucu tüm branşlarda pek çok sporcusunu kaybetti. Hakoah’ın oyuncularını kaybetmesi tüm Avusturya sporunu vururken, dünyanın dört bir tarafına dağılan Hakoah sporcuları gittikleri yerlerde farklılık yarattılar.
Hakoah Wien’in başarılarla dolu öyküsü 1938’de Almanya’nın, Avusturya’yı ilhakı ile sona erdi. Alman Futbol Federasyonu bir Yahudi kulübü olan Hakoah’ın mücadele etmesine izin vermedi. Yahudi kültürüne ait her şeyi adeta tarihten silmeye çalışan Naziler, yıllarca Yahudiler için bir mutluluk ve gurur kaynağı olan Hakoah’ı zor kullanarak dağıttı. Kulübün kurucularından Löhner ve kulüple ilgisi bulunan onlarca insan tutuklandı ve Buchenwald KZ’ye gönderildi. Yahudi toplumunu birleştiren ve güçlü tutan, sembolleşmiş bir isim olan Löhner Buchenwald’de kaldığı dönemde Buchenwald marşını yazdı ve baskı altındaki pek çok Yahudi için bir umut ışığı oldu. Löhner 1942’de insanlık tarihinde bir utanç abidesi olarak yerini alan Auschwitz KZ’ye götürüldü ve burada Nazi Subaylarınca dövülerek öldürüldü.
2000 yılında Viyana’nın Yahudi Cemaati eski kulüp Hakoah Wien’i tekrardan kurma kararı aldı, Prater Park’ın içinde kalan eski stadın arazisi 10 milyon Euro karşılığında satın alındı. 2006 yılında kulüp yeni evinde maçlarını oynamaya başladı. Şu an amatör liglerde mücadele eden Hakoah’ın 400 kayıtlı üyesi var.
