ABD ve Rusya, Suriye’nin elinde bulunan kimyasal silahları imha etmesi halinde ABD’nin Suriye’ye gerçekleştireceği olası saldırıyı engelleyeceği konusunda mutabakata varırken, ABD diplomasi çabalarının sonuç vermemesi halinde harekâta hazır olacağını açıkladı
Üç gün süren Cenevre müzakerelerinin ardından, ABD Dışişleri Bakanı John Kerry ve Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’dan bir hafta içinde stoklarında bulunan kimyasal silahların listesini açıklamasını ve elinde bulunan tüm kimyasal silahların uluslararası müfettişler tarafından 2014 yılının ortasına kadar imha edilmesine izin vermesini istedi.
Reuters’e göre, müzakerelerin ardından, Suriye’de iç savaş devam ederken bu boyutta bir silahsızlanmanın tatbik edilmesinin mümkün olup olmayacağı ve Washington’un hangi aşamada Esad’ın sözünü yerine getirmediğine kanaat getirebileceği çok önemli iki soru işareti.
Cenevre’de yapılan anlaşmaya göre, ABD ve Rusya, BM tarafından uygulamaya konacak mekanizmayı denetleyecek. Ancak şartlar henüz netleşmiş değil. ABD Başkanı Barack Obama, Cenevre sonrasında yaptığı açıklamada, “Diplomasi başarısız olursa, Amerika Birleşik Devletleri askeri harekete hazır olacaktır. Uluslararası toplum Esad rejiminin taahhütlerini yerine getirmesini bekliyor,” dedi. Pentagon’dan yapılan açıklamada, ABD askeri güçlerinin saldırıya hazır konumda bekletildiği belirtildi.
ABD’li bir yetkili hem Washington’un, hem de Moskova’nın çıkarına hizmet eden bir anlaşma yapıldığı yorumunu yaptı. Yetkili, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in, Suriye krizi yönetimini tekrar BM’nin devralmasını sağlamış olduğunu, Obama’nın da Suriye’ye askeri müdahalede konusunda Kongre’nin isteksizliğinin yarattığı olumsuzluğu çözmüş olduğunu belirtti.
Kerry’nin üst düzey yardımcılarından biri, ABD ve Rusya’nın, Suriye rejiminin 1000 ton kadar sarin ve hardal gazı stoğuna sahip olduğu görüşünde hemfikir olduklarını, bunun dünyanın en büyük kimyasal silah stoklarından biri olduğunu açıkladı. Ayrıca, ellerinde net bir bilgi bulunmasa da, Esad’ın, yaklaşık 45 kimyasal silah deposuna sahip olduğunu tahmin ettiklerini belirtti.
Anlaşma kapsamında kimyasal silahların bir bölümünün Suriye’de imha edilmesi, kalanların imha edilmek üzere ülkeden çıkarılması ve Rusya ya da başka bir ülkeye transfer edilmesi planlanıyor.
ABD’li bir yetkili, net bir “son tarih” olmadığını ve hedeflere odaklandıklarını belirtti.
Cenevre’de ortak basın toplantısında konuşan Sergey Lavrov, “İyi bir niyet olduğu ortada, Rusya ve ABD en önemli sorunlar üzerinde sonuçlar elde edebilir,” dedi. Lavrov ayrıca, “Bu anlaşmanın başarılı olması demek sadece kimyasal ve diğer tüm silahların imha edilmesi değil, aynı zamanda bütün bölge ve uluslararası ilişkiler için bir felaket olacak askeri senaryonun engellenmesi demek,” ifadesinde bulundu.
Barış görüşmeleri
Lavrov ve Kerry, iki hafta içinde New York’ta yapılacak BM Genel Kurulu’nda, BM Suriye elçisi ile görüşeceklerini ve savaşa son vermek adına, yakın bir tarihte Uluslararası Barış Konferansı düzenlenmesi için baskı yapacaklarını belirttiler.
Kerry, kimyasal silah anlaşmasının nihai bir çözüme doğru “ilk somut adım” olabileceğini söylerken Lavrov, ekim ayında yapılacak olan konferansa, tüm tarafların ön koşul sunmaksızın katılmalarını umduğunu vurguladı.
Muhalifler tepkili
Özgür Suriye Ordusu Komutanı General Selim İdris, Cenevre’deki görüşmelerin sonucunu, muhalefetin umutlarına bir darbe olarak nitelendirdi ve Esad’ın zaten yakın zamanda elindeki kimyasal silahları Irak ve Lübnan’daki müttefiklerine göndererek silahsızlanmanın önüne geçtiğini iddia etti.
Kuzey Suriye’de bulunan muhaliflerin komutan Kassim Saadettin, Reuters’e yaptığı açıklamada,”Kerry ile Lavrov’un planını reddediyoruz ve uluslararası müfettişleri korumayacağız,” dedi.
Esad karşıtları ABD’yi ve müttefiklerini, savaşta ölen 100.000’den fazla kişinin çok azının ölümüne sebep olan kimyasal silahlara odaklanmakla ve muhalifleri Rusya’nın ölümcül silahlarıyla donatılmış bir düşman karşısında terk etmekle suçladı.
Ban Ki-Moon: “Suriye’de kimyasal silah kullanıldı”
BM denetçilerinin, Suriye’de kimyasal silah kullanılıp kullanılmadığına yönelik hazırladıkları rapor Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’ne sunuldu.
Raporda, 21 Ağustos’ta, Suriye’nin başkenti Şam yakınlarındaki Guta’da düzenlenen saldırıda sarin gazı kullanıldığına dair kanıtlar elde edildiği belirtildi. BM Genel Sekreteri Ban Ki-Moon, BM’ye sunulan raporda kimyasal silahların Beşar Esad tarafından mı yoksa muhalif güçlerce mi kullanıldığına dair bir bilginin yer almadığını belirtti. Yapılan incelemelerde alınan örneklerin yüzde 85’inin sarin gazına karşı pozitif sonuç verdiğini açıklayan Ban Ki-Moon,“Kim kullanmış olursa olsun bu bir savaş suçudur,” dedi.
BM denetçilerinin Suriye’de kimyasal silah kullanılıp kullanılmadığını belirlemekle görevli olduklarını belirten Ban Ki-Moon, “Görevleri kimin kullandığını belirlemek değildi. Onu belirlemek başkalarının görevi’ diye konuştu.
Ki-Moon, kim, nerede ve hangi koşullarda olursa olsun, kimyasal silah kullanan herkesin yargılanması gerektiğini sözlerine ekledi.
