Impedimiento o inkapasidad?

Coya DELEVİ Judeo-Espanyol
5 Haziran 2013 Çarşamba

Antes de entrar al prinsipal del sujeto, kero avlar sovre el byervo (turko) “sakat”, ke oy en diya empleamos bastante avlando tambien Judeo-Espanyol. Por siguro, los lektores konosen este byervo. Kon tyempo se troko para azerse “özürlü”. Etimolojikamente esto en turko sinyifika “tener un defekto, un defo”. De pokos anyos para aki, i este byervo desho su lugar a otro (syempre en turko) “engelli”. Este ultimo kalifikativo, ke de mi parte konsidero ser muy adekuado (djusto), se emplea para definir el estado de una persona teniendo un “impedimiento mental o fizik”…

Bueno…En Judeo-Espanyol ke byervo o kalifikativo puedemos uzar komo sinonimo de “engelli”?... “Enfirmo”, “inkapache”? o otros? Reelmente no se. Kon ke byervo o kalifikativo puedemos prezentar estos ermanos, estos ijikos muestros teniendo el “Sendrom de Down”?, una inkapasidad, un impedimiento mental o fizik? 

Muestra amiga Karen Şarhon ya eskrivyo sovre este sujeto. Un teksto ke puede servir de referensya tambien, titolado “El Down Café”. (El Amaneser No. 89). Dunke, yo no va repetar aki las mizmas kozas. Si keresh saver keridos lektores, kuando dechidi de azer este teksto, tuve syertas ezitasyones. Estuve pensando komo se puede entrar al sujeto, kon ke byervos i ekspresyones devo kontinuar ets..

Muy normal ke kada uno de mozotros, yo tambien, tuvimos la okazyon de enkontrarlos de una manera. Por un segondo mizmo, es ke analizimos muestros sentimientos? Muestras reaksyones? O alargimos el paso? No tengo aki la entisyon de kritikar o dar konsejos. Puede ser ke yo esto azyendo afilu “Mea Kulpa”…Es lo ke es, despues de aver meldado el artikolo de Karen, mos fuimos kon dos amigas a Mecidiyeköy, kon la entisyon de ir tomar una bevyenda en Down Café i si posivle konoser i avlar kon los mansevos. En el kamino tuve un “kontratyempo” ke, esto regretando me impedio de realizar (por la ora) este dezeo reelmente sinsero.

Entervalo pasaron mezes… 16 de Mayo 2013 oras kaji 14.30… antes unas kuantas semanas estando en kaza avri el kanal 1 de la TRT, komo lo uzo kuando me kero repozar. Ay un program de kompetisyon entre dos grupos konkurrentes, kada uno kompuesto de sinko personas. Kada grupo tiene un eslogano. El 16 de Mayo, estavan kompetiendo el grupo “Engelleri Aşalım” (suprimaremos los obstakolos) kontra el grupo “Sadece Farklıyız” (solamente semos diferentes).

Kon enkanto, me rendi kuento ke los kompetidores, 10 mansevos, mansevas i adolesentes, eran los ke lavoran en el Down Café. Me asenti kon grande entereso i kuryozidad enfrente el ekran. En verdad ke estava kuryoza de ver el komporto ke iva adoptar el prezentador del Program. Porke, normalmente es un program bastante enerjik i se deve responder kaji imediatamente a las demandas.

Devo achetar ke durante 2 oras, kon grande takto i kompetensya, ansi ke ansi, reusho dar a kada kompetidor la satisfaksyon de “pueder konoser la repuesta” en akordandoles bastante de tyempo i mizmo chikos indisyos inosentes. Entre las repuestas, ay syertas ke ganan un premio espesyal personal. Era de ver la alegriya, el orgulyo del kompetidor ke reushiya a dar la repuesta egzakta.

Naturalmente, las kestyones estavan komo deviyan ser, mas o menos simple i fasil a persivir. Por egzempyo, sitar sivdades ampesando kon la letra A, kada uno sitar un nombre de mez ets…Me parese ke para estos mansevos, la mas fasil kestyon a responder fue kuando les demandaron de sitar una komida ke se syerve en el Café o kualo se vende en el Market.

Keridos lektores, por siguro ke remarkariyash ke munchas vezes dishe “estos mansevos”. Efektivamente ay entre eyos mansevos de edad entre 20-28 anyos. Disheron ke en el Café los echos estan kaminando bueno. Por egzempyo, Erhan fanatiko de NBA, esta avansando lo ke gana para merkarse una bala de basketbol. Gökhan, el kere merkarse un laptop. Nil, disho ke le plaze ver seriyas en la komputadera i tambien el program de Esra Erol (es un program de matrimonio, un djenero de kazamenteriya)… ets..

Komo estash vyendo keridos amigos, fue un program muy enteresante. No me alevanti para no peryer ni una sekuensa. No solo muy enteresante, fue tambien un program bastante edukativo, a lo menos para mi. A kada pregunta, me emosyoni kon eyos. A kada repuesta, me alegri kon eyos i di palmas. Esta umor miya de akel diya deve ser lo ke se nombra azer “Empati”.