Almanya’da 9 Kasım 1938 gecesi Kristallnacht olarak bilinen ve Yahudi ev, işyerleri ve sinagoglarının yağmalanmasıyla neticelenen bir pogrom (katliam/kıyım) gerçekleşti. Kristal gece anlamına gelen adını, gecenin sonunda bütün sokakları kaplayan cam kırıklarından aldı.
1920’lerin başından itibaren geniş Alman toplumuyla tam bir entegrasyon içinde olan ve vatandaşlık haklarının tümünden faydalanan Alman Yahudilerinin kaderi 1933’te Hitler’in başa geçmesi ve akabinde 1935 Nuremberg kararları ile tam tersi yönde ilerlemeye başladı. 1938’lere gelindiğinde Nazi yönetimindeki değişik birimlerin Yahudiler hakkında değişik talepleri bulunmaktaydı. Nazi parti yönetimi bölgesel ve yerel olarak finansal gücünü artırmak için gözünü Yahudi malvarlığına dikmişti, 4-yıllık plandan sorumlu Göring’in ise yurtdışından acil hammadde temini için paraya ihtiyacı bulunmaktaydı ve son olarak da Heydrich ve Himmler’in tek düşüncesi Yahudilerden kurtulmak için Yahudi göçünü arttırabilmek idi. Bütün bunları gerçekleştirebilmek için Kristal Gece gibi bir ayaklanma ortamına ihtiyaç vardı ve böyle bir pogrom için uygun fırsat kollanmaktaydı.
BEKLENEN BAHANE
Beklenen bahane 1938 Kasım’ının başında bulundu. Nazi yönetimi Ağustos 1938’de oturma izinleri biten yabancıların izinlerinin yenilenmeyeceğini ve sınırdışı edileceğini duyurdu. Sınırdışı edilecekler arasında Almanya doğumlu fakat Polonya asıllı 12.000 Yahudi de bulunmaktaydı. Polonya ise Yahudileri kabul etmeyeceğini duyurdu. Böylece ekim sonunda Polonya sınırdışı edilen Yahudilerden sadece 4.000’ini kabul etti. 8.000 Yahudi ise Polonya-Almanya sınırında parasız, aç-susuz ve barınma olanaklarından yoksun bir şekilde sıkışıp kaldı. Kasım soğuğu ve yağmur da onlara yardım etmemekteydi. Ailesi de bu insanlar arasında olan fakat kendisi Paris’te öğrenci olan 17 yaşındaki Herschel Grynszpan bu duruma daha fazla sessiz kalamadı ve durumu dünyaya duyurmak için Paris’teki Alman konsolosu Ernst Vom Rath’a üç el ateş ederek öldürdü.
9 Kasım akşamı ölüm haberi Berlin’e ulaşır ulaşmaz Naziler, bunun Yahudi toplumunun organize olarak planladığı bir eylem olduğunu duyurdu. Propaganda bakanı Goebbels, Hitler’in resmi olarak herhangi bir gösteri düzenlenmemesini, fakat anlık meydana gelen tepkilere ise engel olunmamasını istediğini duyurdu. Bunun anlamı açıktı ve mesaj hemen yerini buldu. Nazi Partisinin paramiliter kuvvetleri olan SA ve SS’ler ölüm haberinden sadece 2 saat sonra sivil kıyafetleriyle ayaklanmayı başlattı ve Yahudi mallarını yağmalamaya girişti.
Ayaklanmada, Almanya’da bulunan 200 sinagog, birçok Yahudi mezarlığı, Yahudilere ait 7.000’den fazla işyeri yağmalandı, 30.000 Yahudi tutuklanarak toplama kamplarına gönderildi. Almanya genelindeki 200 sinagogdan 76’sı tamamen kullanılmaz hale geldi. Ölü sayısı hakkında bir fikir olmasa da o gece ölenlerin 91 kişi olarak kabul ediliyor.
AYAKLANMALARIN SORUMLULARI
Nazi hükümeti bütün bu ayaklanmalardan ilginç bir şekilde yine Yahudi toplumunu sorumlu tuttu ve ‘Alman ulusuna verdikleri zararlardan dolayı’ Yahudilerin sigortalardan almaları gereken 6 milyon Alman Markına (yaklaşık 33 milyon ABD doları) el koydu. Ayrıca Yahudi toplumuna kolektif ceza vererek Vom Rath’ın ölümünden dolayı 1 Milyar Alman Markı (5,5 milyar ABD doları) ödenmesine hükmetti. Bu cezaya karşılık olarak da Yahudi toplumunu elinde bulunan malvarlığının yüzde 20’sine el koydu. Kristalnacht, Nazilerin Yahudilere karşı olan mücadelelerini kanunlar nezrinde veya psikolojik olmaktan çıkarıp fiziksel eyleme geçirdikleri gecedir. Bu yüzden bu gece pek çok otorite tarafından Holocaust’un başlangıcı olarak kabul edilir. Kristallnacht’ı takip eden 10 ay içerisinde 115.000 Yahudi Almanya’dan göç etti. Göç etmek için uğraşıp ta çok geç olduğu için gerekli belgeleri bulamayanların sayısı ise bilinmemektedir.
