Mois Gabay’ın ‘Edirne’de Yeniden Doğuş’ başlıklı yazısı üzerine ABD’de yaşamını sürdüren Rachel Bortnick’in gönderdiği Judeo-Espanyol dilindeki mektubunun Türkçe çevirisine yer veriyoruz
19 Eylül 2012 tarihli Şalom gazetesindeki, Edirne Büyük Sinagogu’nun, orijinal mimarisi korunarak restorasyonun başlatıldığı ve açılışının yüzüncü yılana denk gelen 2017 tarihine kadar hazır edilebilineceğine dair haberi beni son derece mutlu etti. Ayrıca, yine habere göre kentin diğer Yahudi kültürüne ait binaları da yenilenecekmiş. Bildiğiniz gibi Edirneli değilim. Ne var ki, oralı birçok tanıdığım var. Haberde adı geçen Sara Mitrani’nin rehberliğinde yaptığım Ekim 1991 deki Sinagog ziyaretimi unutamam. Sara ve eşi Rifat halen Edirne’de yaşayan tek Yahudi aile.
Sefarad tarihinde oldukça önemli bir yeri olan Edirne’nin, Birinci Dünya Savaşı öncesi Yahudi nüfusu 28.000 idi. Sara ve Rifat’ın düğünü, bu sinagogda kıyılan son dini nikah oldu. (yanılmıyorsam 1983’te). Bir zamanlar ailelerin, arkadaş ve tanıdıkların doldurduğu, çiçekler içindeki bu görkemli mabedin o ziyaretimdeki terkedilmiş hali karşısında, Sara’nın üzüntüsünü hala anımsarım.
Oldukça soğuk bir mevsimde yaptığımız ziyaretimiz esnasında, o güzelim, ceviz ağacından el yapımı eşyaların yakıldığını ya da yok olduklarını fark ettik, kubbedeki deliklerden giren, uçuşan kuşları gördük. Bir ara yerlerde, bir ‘Tefila Kitabı”ndan koparılmış, ayaklar altında kalmış, kirli sahifeleri eğilip aldım, onları öpüp sakladım. Yıllar sonra onları Edirneli bir arkadaşıma yolladım.
Restorasyonda görevli mimar ve işçiler, İstanbullu ziyaretçileri misafir etmekten memnun olduklarını belirtip, özellikle eski Edirnelileri ve onların ailelerini de beklediklerini söylediler.
2017 yılında Edirne’yi ziyaret edebilmem için Tanrı’dan bana ömür ve sağlık vermesini dilerim.
Bu mesajımla Sara Mitrani’ye Mois Gabay’ın aracılığıyla sevgilerimi yollamak isterim.
