Del lektor

Resivimos de la parte der muestra kerida amiga Rachel A.Bortnick fundadora del sityo elektroniko ‘Ladinokomunita’, los komentarios sovre el muevo diksyonaryo ke kito el Sentro Sefaradi de Estambol (el kual mete en kontakto permanente sefaradim ladino avlantes, esparzidos en varios payizes del mundo). La rengrasiamos por las buenas palavras ke mos eskrive i konformamente a su dezeo, vos damos debasho estas linyas el teksto integral de su letra:

Karen GERSON ŞARHON Judeo-Espanyol
12 Eylül 2012 Çarşamba

Los muestros dezian “pasensya es pan i sensya”. Dos anyos antes aviamos sintido ke ya estava para salir, i finalmente ya se publiko, en Junio de 2012, el muevo diksionaryo Judeo-Espanyol/ Turko de Klara Perahya, editado por Karen Gerson Sarhon.

Klara Perahya es la eskritora ekstraordinarya i luchadera infatigavle de muestra lingua en Estambol. No solo ke eya eskrive regolarmente en el Salom, en El Amaneser, i otros lugares, fue tambien kolaboradora en el livro “Erensya Sefaradi, Proverbos i Dichos”, i eskrivyo, djuntos kon Elie Perahya, su marido de bendicha memoria, el “Dictionnaire Français/Judéo-espagnol” (ke konsidero la segunda metad del diksionario de Joseph Nehama, “Dictionnaire du Judéo-espagnol”.)  El diksionario ke yo uzo mas ke todos, Ladino-Turko-Ladino (“Judeo Espanyol-Türkçe, Türkçe-Judeo Espanyol” primera edision), es tambien en parte ovra de Klara Perahya (djuntos kon Ruti Meranda, Suzi Danon, Regine Sedaka, i Çela Zakuto, i ayudo de otros.)  Este lo uzo yo desde 1997, kuando se publiko, i ya me se izo muy viejo. (Los miembros de Ladinokomunita se pueden akodrar ke en 2010 avia eskrito ke lo enkachi este diksionaryo, i de ayi avia salido la diskusion sovre la diferensia entre “enkashar” – insertar - i enkachar”, ke es kuvrir las kachas kon papel muevo, lo ke yaman “forrar” en espanyol!)

Ya savia ke la Sra. Perahya estava lavorando desde muncho tiempo para re-editar el diksionaryo de Ladino-Turko, i finalmente, al momento ke supe ke ya se publiko (en Junio, 2012) lo enkomendi yo!  Asegun mos da a entender Karen Sarhon, la editora de esta edision, la razon de la tadria fue ke Klara i eya kijieron kontinuar a adjustar mas biervos, asta ke un dia disheron “stop!”.

Este diksionaryo esta bastante ampliado en komparezon kon el viejo (aunke, komo ya entenderiash, malorozamente este no kontiene la seksion de Turko - Judeo-espanyol.) La mas emportante diferensia es, en mi opinion, las enformasiones sovre la lingua ke inkluye en 40 pajinas al presipio. Esto todo, komo tambien la Akdama del Prof. Dr. Haim Vidal Sephiha, es en ladino solo, lo ke aze el livro util para todos, mezmo los ke ke no konosen el Turko.  Aki aklaran los orijines del vokabulario i la manera ke se konstruyo la lingua, diferensias entre el Kastelyano de oy i el Judeo-Espanyol. Ay seksion de gramatika ke da las konjugasiones de verbos i mas. En la seksion del diksionaryo, kada biervo tiene mas enformasiones, asegun es aplikavle: de ke lengua es su orijin, si los nombres son femininos o maskulinos, i los sinonimos (kuando egzisten). Tambien la ortografia es mas konsistente, i mas serka al de Aki Yerushalayim. El otro uzava las letras turkas ç, ş i c, ma aki uzan ch, sh i dj. Las diferensias del sistema de A.Y. son: 1. los diftongos. Aki uzan yo/ya/yon/yan (i no io/ia/ion/ian) komo en el ‘diksionaryo’ de Nehama. 2. No uzan la x del todo (uzan ‘gz’ i ‘ks’, asegun la pronunsasion. 3. indikan la “d frikativa” o la “d blanda”, kon d’, i 4. uzan aksentos ande es menester para fasilitar la pronunsiasion.

No konti kuantos biervos kontiene kada edision para komparar la kantidad, ma kije komparar el numero de biervos en una seria spesifika.  Avri el viejo diksionario a la pajina 195 (avia 62 biervos empesando de “sarten” asta “sekreto/ta”) i konti los del mezmo espasio en el muevo (pp. 433-436). Topi ke agora ay 30 biervos mas (entre “sarten” i “sekreto/ta”) ma tambien, kitaron dos biervos i trokaron la forma de uno (“satelit” se izo “satelita/satelite.”

Si esto fueron los trokamientos en una pajina, ya vos imajinash el lavoro ke tomo editar el diksionario entero, i el lavoro ke es azer un diksionario!

Ma ademas, ay aneksos en segida del diksionario! Ay una “adenda” de listas (no egzostivas) de palavras ke se pueden pronunsiar en diferentes maneras, de “palavras latinas utilizadas en muestra lingua”, de “ekspresiones ke revyenen kon frekuensa en la avla judeo-espanyol”, i de “plavras ke mos vyenen del turko.”

Felisitamos i rengrasiamos a Klara Perahya por este grande lavoro ke izieron. El Dio ke les de vida, salud i fuersa a eyas i todas/os sus kolaboradoras/es. Vamos asperar kon pasensia el proksimo diksionaryo re-editado de Turko-Ladino, “Türkçe- Judeo-Espanyol.” Entremientres si es menester, lo vo enkachar el viejo de muevo!”

Rachel Amado Bortnick /

Dallas, Texas