Yahudilerin İspanya’dan kovulma fermanı olarak da bilinen Elhamra Kararnamesine göre 31 Temmuz 1492 tarihinden sonra İspanya’da bulunan Yahudiler herhangi bir yargılama olmadan idam edileceklerdi.
Elhamra Kararnamesi 31 Mart’ta Elhamra Sarayında, Kastilya Kraliçesi I. Isabel ile Aragon Kralı II. Ferdinand tarafından imzalandı. Kararnameye göre Yahudilere Hıristiyanlığa geçmeleri veya ülkeyi terk etmeleri için dört ay süre verildi. Yahudilere, ayrılırken eşyalarını götürme izni verilmiş olsa da, altın, gümüş ve ziynet eşyasına izin verilmediği için pratikte iznin pek bir değeri olmadı. Bu tarihin başka bir özelliği ise 31 Temmuz’un, 1492 senesinin Tişa BeAv gününe denk geliyor olmasıydı.
2 Ocak 1492’de Müslümanların Endülüs’teki son kalesi olan Gırnata (Granada) şehrinin düşmesinden sadece üç ay sonra Elhamra kararnamesi çıkarıldı. Bu kararnamede her ne kadar din değiştirme imkanı sunulmuş olsa da, herkes bunun bir kurtuluş olmadığını ve Kripto-Yahudilikle suçlananların da yargılanmadan idam edildiğini ve edileceğini biliyordu. Buna rağmen yaklaşık 50.000 kişi din değiştirerek İspanya’da kalmayı tercih etti. İspanya’dan ayrılan Yahudilerin sayıları hakkında çok değişik yorumlar yapılsa da, 500.000 civarında olduğu tahmin ediliyor. BM tahminlerine göre o dönem dünya nüfusunun 500 milyon olduğu, şu anda ise yedi milyar olduğu göz önüne alındığında bu göçün ne denli büyük bir kitlesel göç olduğu daha iyi anlaşılabilir. Göçe zorlananların yarıya yakını en yakın ülke olan Portekiz’e geçti fakat buradaki huzur ortamı da kalıcı olmadı ve sadece beş yıl sonra 1497’de Kral tarafından yayınlanan bir fermanla Yahudilerden, Hıristiyanlığa geçiş ile ülkeden ayrılma konusunda tercih yapmaları istendi. Bununla da kalınmadı ve keşifler dönemindeki Yahudi uzmanlığından vazgeçmek istemeyen Portekiz kralı büyük bir baskı uygulayarak ülke nüfusunun yüzde 10’unu oluşturan Yahudileri ayrılmak yerine din değiştirme konusunda zorladı. Portekiz’e gitmeyi tercih etmeyen diğer Yahudiler ise, başta Osmanlı İmparatorluğu olmak üzere bütün Akdeniz coğrafyasına yayıldılar. Müslüman hakimiyeti sırasındaki din ve vicdan hürriyeti sayesinde İber Yarımadasında bilim ve sanatta büyük ilerlemeler gösteren ve büyük bir birikime sahip olan Yahudiler, gittikleri her yere bu birikimlerini de götürdüler ve bu ülkelerin gelişmesinde büyük rol oynadılar.
Hazırlayan Metin Delevi Derleyen Sento Almaleh
