Asemejansas entre dos kulturas

Coya DELEVİ Judeo-Espanyol
21 Mart 2012 Çarşamba

Kuando resivo seya el “Şalom” o seya  “El Amaneser”, despues de echar un ojo al kontenido jeneral, ampeso a meldar de aki de aya. Mizmo si me toma un syerto tyempo meldo la revista entera. Me plazen los tekstos ke relatan rekuerdos, pasajes o akontesimientos personal. Ay komo una kayentor umana, ay vida en kada uno i  es probavle de topar unas, dos chikas asemejansas komunas. Fue ansi ke meldi en pasadas un teksto, ande syertos propozitos son kaji los mizmos ke avlamos entre amigas. No me esto akodrando ken eskrivyo por los anyos  ke fuyen… Es verdad, en el 1950, eskapando el Liseo, un grupo de 10-12 kompanyeras de klasa, dechidimos de arrekojermos una vez al anyo, syendo ke todas no eran moradoras de Estambol.

Ma, solo dos o tres anyos lo ke pudimos azer esto. Ken tuvo el aturvo de famiya i parnasa, ken se fue leshos, mizmo al estranyero. Kedimos solamente tres amigas de eskola, atadas kon una fuerte amistad malgrado los anyos i las distansyas. La una bive aktualmente en Fransiya ande emigro antes 30 anyos. Kada anyo vyene a Estambol i pasamos lo mas del tyempo endjuntos. La otra, orozamente moramos bastante serka i tenemos  okazyones de enkontrarmos. Ay mas de 60 anyos ke eskapimos la eskola. Komo pasaron estos anyos??!

En el sigundo punto de asemejansa ke topi, se esta avlando sovre la mayoriya de las dichas i proverbos muestros ke no egzisten en el folklor de otras komunidades. Ay tyempos ke lo remarki i yo. Probavlemente esto deve provenir de las diferensyas de kulturas, de maneras de vida i de tradisyones de las komunidades. Sovre esta konstatasyon, antes 3-4 anyos, por kuryozidad ampesi arrekojer dichas i refranes en turko i judeo-espanyol kon el eskopo de komparar o mas egzaktamente apariguar  los ke tienen mas o menos la mizma sinyifikasyon.

Un lavoro kompletamente “amator”, solamente para meter en evidensya las enteresantes analojiyas (asemejansas) entre las Kulturas Otomana-Turka-Sefaradi. Pensi de azerlo en el kuadro de los lavoros de muestro Sentro de Investigasyones sovre las sovredichas Kulturas. Rendyendome kuento de la difikultad de segir un orden “tematik” preferi  prezentar  los refranes J-E  en un orden “alfabetik” kon sus ekivalantes en turko. Portanto, el lektor ke konose el turko va topar un  egzempyo tematik a la fin del teksto.

Eskoji las nosyones “soledad, vezindado i amistad” para akoplar kon egzempyos turkos komo: “Bir elin nesi var, iki elin sesi var”, “Ev alma komşu al”, “Senin senden başka dostun yok” ets... Aki kero aklarar un punto. No konsulti dingun lavoro editado, aprovechandome unikamente de lo ke konosko o me akodro, lo ke sinti asta agora i ke syento.

Arrekoji bastante materyal ma tengo ezitasyones sovre la manera de valorizar (değerlendirmek) este lavoro miyo. Deve ser en una “Platforma” ande los lektores konosen el turko ansi ke el judeo-espanyol. Puede ser ke la edisyon de esta pajina me akorda un kanton para prezentar de vez en kuando estos refranes. No esto muy sigura si va ser en akordo kon el konsepto de la oja de judeo-espanyol. Kaminando i avlando!!

Keridos lektores, estas linyas ke vinitesh de meldar, mas o menos las mizmas, las publiki en esta pajina antes un anyo kon la esperansa de tomar alguna repuesta. Resientemente, meldi en “El Amaneser” ke se avyo un kantoniko para dichas i proverbos. Muestra amiga Karen Şarhon esta dizyendo de mandar dichas ke mos akodramos. Yo, portanto  tengo dubyos ke mi lavoro va ser achetado en una platforma ekskluzivamente Judeo-Espanyol. No peryo nada de azer una preva!

 Antes de meter el punto final kero dar unos, kuantos egzempyos de dichas en Judeo-Espanyol ke eskoji sovre las nosyones anunsyadas mas ariva.

“Kon un golpe no se rompe el lenyo”.

“Una alma sola, ni kanta ni yora”.

 “Buen vizino vale mas ke ermano i sovrino”.

“De buen vizino buen dotrino”.

“A lo ke puedes solo no asperes d’otro”.

“Mas vale solo ke mal akompanyado”. ets…