Eske egziste dos djeneros de sivilizasyones las unas mas superyoras a las otras?

Klara PERAHYA Judeo-Espanyol
22 Şubat 2012 Çarşamba

Desde mas de un mez, esta kestyon vyene i revyene kon grande frekuensa en la Prensa Franseza.

En prinsipyo “No”... todas las sivilizasyones  son, a la baza, igualmente valorozas; kada una es una konstruksyon sosyal ke tyene una estruktura byen definida i su kodigo moral i humanitaryo de baza. Es kaji un ovligo permanente para eyas de tener un fundo etiko  afin de pueder mantener sus perenidad.

Kada una, kon sus kreensas, sus tradisyones, sus preseptos fundamentales i sus paradigmos, konstitue un refujyo espiritual para sus adeptos i en mizmo tyempo syerve de giador moral en la vida.

 Ninguno tyene derecho de pretender ke tala es superyor o inferyora a la otra...ma es una realidad  ke kada una tuvo i tyene syempre sus epokas briyantes de adelantamyento i de glorya... komo tambyen kada una konosyo momentos  de obskurantizmo, sus periodos  de penuria o de abundansa, de paz o de gerra, i sovre todo, sus periodos de avyertura a los otros o de enserramyento sovre si-mizmo, provokados por varyos eventos o  influensas komo tambyen por diferentes koryentes de pensamyentos.

Una sivilizasyon, la mayor parte del tyempos, no se limita solo a tener una baza indeniavlemente muy valoroza , eya no es  i no puede ni deve ser una entidad estatika, ma una entidad evolutiva, adaptada al konteksto sosyo-historiko del tyempo ande bivimos i es puede ser lo ke desferensya las sivilizasyones las unas de las otras.

En muestra epoka de mundyalizasyon  ande los kontaktos entre personas de orijenes diferentes son frekuentes, la akseptasyon (en la mezura ande esto es posivle) de los puntos ke mos renden disemblables los unos de los otros, es indispensavle. İ para pueder yegar a este objetivo, es nesesaryo de azer kada uno de su parte un esforso si no  de adaptasyon ma (syempre resiprokamente) de akseptasyon los unos de los otros, asta el nivel ande esto no mos ovliga a renunsyar a muestras propyas valores personales libremente eskojidas.

Mas grande es este esforso de kompresyon del otro malgrado sus diferensyas i puede ser mizmo en sus  diferensyas , mas alto es entonses muestro nivel de sivilizasyon.

Ay unos kuantos dias de esto, demandi a un manseviko djudyo muy ortodokso ke me es muy serkano, lo ke el termo “civilizasyon” sinyifika para el... el penso un largo momento antes de responder : “La syete Leyes de Noah”.

Mi alegria fue inmensa. Asperava oyir el Dekalogo ke para mi es la baza luminoza del Djudaizmo i de la sivilizasyon, lo ke me iva dar tambyen muncha satisfaksyon, ma el hue ainda mas leshos ke mi esperansa, porke en muestra relijyon, el Kodigo de Noah  fue echo no para los djudyos, ma espesyalmente para los estranjeros akseptados komo ”djustos”, malgrado sus diferensya de kreensa.

“Las syete Leyes de Noah” son

• Establesimyento de tribunales.

• Interdiksyon de blasfemar.

• Interdiksyon de la idolatria.

• İnterdiksyon de unyones illisitas.

• İnterdiksyon de perpetrar un asasinato.

• İnterdiksyon de rovar.

• İnterdiksyon de komer la karne arrankada de un animal ainda bivo.

 

Preseptos ke figuran byen entendido en el Dekalogo i ke para mozotros djudyos reprezentan no solo el respekto enverso los komandamyentos  sosyo-etikos de muestra relijyon, lo ke es inkontestavlemente  muy importante, ma tambyen la avyertura al Otro, al “djusto”ke no es djudyo , lo ke realmente es el punto kulminante del humanizmo.