Yeni keşifler ve yeni ufuklar: İsrail’in doğal gaz sahaları: -1

Türkiye’de doğal gaz

Türkiye yılda yaklaşık 40 milyar m3 (bcm) doğal gaz tüketiyor. Doğal gazın yüzde 98’i ithal ediliyor. Üretim 1 milyar m3/yıl’dır. Doğal gazın önemi ve kullanımı ithal bir ürün olmasına rağmen hızla artmaktadır. Ülke dış borcunun önemli kısmı enerjiden kaynaklanıyor. Şehirlerin kullanımı artıyor ve doğal gazdan elektrik üreten santraller kuruluyor.1984 yılından beri gaz kullanan Türkiye, konuyla ilgili kanunu ise 2001’de çıkarttı. Özelleştirmeye dayalı sıkıntılar devam ediyor.

İsrail’de doğal gaz

İsrail’in doğal gaz tüketiminin 2011 yılında 6 bcm’i geçmesi bekleniyor.

Kendi kaynaklarını keşfetmiş bir ülke olarak doğal gaz kullanımının da hızla artması bekleniyor. Bunun gerçekleşebilmesi için, boru hatları yatırımlarının yapılması, sanayinin gaz kullanımına teşvik edilmesi, şehir altyapılarının geliştirilmesi, gerekli kanunların yayınlanması gerekiyor.

İsrail gaz pazarında kilometre taşları

99-01 yılları arasında Aşkelon açıklarında bulunan gaz rezervleri: Yam Tehtys Ortaklığı, Mari-B sahaları, 2004 yılından beridir İsrail’in gaz ihtiyacını karşılıyor. Bu sahalar, 2009 yılında İsrail Elektrik Şirketinin (IEC)  gaz ihtiyacının yüzde 67’sini karşıladı. Toplam 35 milyar m3 (bcm) rezervin, 15 bcm’lik kısmı üretildi.

2009 yılı başlarında Tamar ve Dalit sahalarının keşfi: Noble Energy’nin en büyük keşfi, British Gas’ın girmediği operasyonu yapmıştır. Tahmini toplam gaz rezervi yaklaşık 315 bcm’dir. Bir kuyu maliyeti 150 milyon USD, karada maliyet 1 milyon USD. Geliştirme maliyetleri 2,8 milyar dolardır.

2010 yılı başlarında Leviathan sahalarının keşfi: Tahmini toplam gaz rezervi yaklaşık 450 bcm olup Kıbrıs kıta sahanlığı ile birlikte 850 bcm’e çıkabilecek.

İlk keşfi yapılan sahalar Mari-B sahaları üretimdedir (tahmini rezerv 35 milyar m3).

Gaza sahaları:Mayıs 2000’de dönemin İsrail Başbakan Ehud Barak, Filistin Yönetimi’ne bu sahalarda gaz arama hakkı tanıdı. Filistinliler, bu sahalarda arama hakkını British Gas’a (BG) verdi ve 2000 yılında bu sahalarda 40 bcm gaz keşfedildi.

Kâr payı dağılımı: Yüzde 60 BG, yüzde 10 Filistin Yatırım Fonu, yüzde 30 özel bir Lübnan altyapı firması.

Üretim için önkoşul: Üçüncü partilere satış (Mısır veya İsrail) henüz bir sonuca ulaşamadı. IEC ve BG görüşmelerini sürüyor.

İsrail’in mevcut gaz kaynakları

Mari-B Sahası: Keşif Tarihi 1999-2001’dir. Keşfedilmiş rezerv 35 bcm, kalan 20 bcm’dir. IEC’nin 2009 yılı ihtiyacının yüzde 67’sini oluşturdu.

Yam Tethys ortaklığı: Yıllık 3,4 bcm gaz üretimi sağlıyor. Müşterileri arasında İsrail Kimya Endüstrisi, Dead Sea Works, Nesher İsrail Çimento Kurumu, Aşdod Rafinerisi, Hadera Kağıt vb. gibi firmalar yer alıyor

Mısır Gaz İthalatı: Mısır’ın gaz kaynakları; yaklaşık 2 bin bcm (2 Trilyon)’dır. Dünya rezervlerinin yüzde 1’ini oluşturur.

IEC’nin 2009 yılı ihtiyacının yüzde 33’ü kapsar. East Mediterranean Gas (EMG) tedarikçi görevini üstleniyor. Yıllık 1,7 bcm gaz ithalatı bulunuyor.

Mısır gaz ithalatı

Mısır gaz kaynaklarını 1980’li yıllarda geliştirmeye başladı. 2000 yılında EMG şirketi kuruldu. Bu şirket Sina’daki El Ariş sahasından Aşkelon’a denizaltı boru hattı döşedi. Temmuz 2005’te EMG ile IEC on beş yıllık bir doğal gaz satış sözleşmesi imzaladılar ve 1,7 bcm/yıl gaz alımı konusunda anlaştılar. Bu kontratın beş yıl daha uzatılma opsiyonu bulunuyor. İsrail’in elektrik santrallerine gaz akışı 2008 yılında başladı.

İsrail için alternatif gaz olasılıkları

Gazın Rusya’dan veya Hazar Denizi ülkelerinden Türkiye üzerinden ithal edilmesi;

Mavi Akım hattının devam ettirilerek İsrail, Suriye, Lübnan ve KKTC’ye gaz taşınması. Mevcut konjonktürde olasılık zayıf olmasına karşın uzun dönemli bir opsiyondur.

Gazze sahalarının hayata geçmesi;

BG tarafından keşfedilen sahalarından üretilecek gazın İsrail’e satılması.

Sıvılaştırılmış gaz (LNG) ithalatı;

Gemilerle sıvı halde gaz alınması ve kurulacak bir terminal ile sisteme verilmesi. 500 milyon USD yatırım gerektiriyor. (boru gazına yedek)

Arama, üretim ve ithalat faaliyetlerini gerçekleştiren şirketler

Yam Tethys Ortaklığı: Noble Energy, Delek Drilling, Ismarco Negev-2, Avner Oil and Dor Gas Exploration’dan oluşuyor. Delek Group Ltd. Netanya İsrail menşeili enerji ve altyapı firmasıdır (ilk bağımsız elektrik santrali kuran firma) Mari-B üretimi ve yeni keşifler üzerine yoğunlaşıyor

East Mediterranean Gas Şirketi (EMG):  EMG, Ariş-Aşkelon boru hattının sahibi ve işletmecisi. Firma Mediterranean Gas Pipeline Ltd (yüzde 28), İsrail şirketi Merhav (yüzde 25), PTT (yüzde 25), EMI-EGI LP (yüzde 12) ve Egyptian General Petroleum Corporation (yüzde 10) ortaklığından oluşuyor.

Noble Energy: 1932 yılında kurulmuş Amerikalı arama ve üretim firması, Meksika Körfezi deniz arama ve üretim kuyuları, ABD arama ve üretim kuyuları, Doğu Akdeniz arama ve üretim kuyuları işletiyor. New York Borsası’nda işlem gören firmanın çalışan sayısı 1775’tir.

Israel Electric Corporation (IEC)

Pinhas Rutenberg tarafından 1923’te kuruldu. ‘The Palestine Electricity, Corporation Limited’ olan ilk ismi 1961’de ‘Israel Electric Corporation’ olarak değişti. IEC, ülkedeki tüm elektrik santrallerinin kurulması ve işletilmesinden sorumlu. Ayrıca elektrik üretim ve dağıtımını da yürütüyor. On yedi adet santralin sahibi ve işletmecisidir. Baz yakıtlar olarak ithal fuel oil ve kömür kullanılıyor. IEC hızlı bir şekilde gaz ile değiştirerek dışa bağımlı bir yakıttan daha ekonomik ve çevreci bir yakıta geçmeyi planlıyor.

İlk gaz anlaşması 2004 yılında, 1200 MW Eşkol Power Plant ile, Aşdod

Santralleri konusunda yapıldı. Buradaki doğal gaz kullanımının 2011 yılında yüzde 55 seviyelerine gelmesi bekleniyor.

Gaz kullanım avantajları ve dezavantajları

Gaz santralleri kapladıkları yer ve maliyet olarak kömür santrallerine göre avantajlıdır. Kömür ve fuel oil santrallerine göre depolama ve taşıma sıkıntısı bulunmaz.

IEC’nin 2009 mali raporuna göre ülke ekonomisi 2004-2009 yılları arasında doğal gaz kullanımına bağlı olarak, 23,5 milyar USD kazanç elde etti.

Ayrıca maliyetlerin düşmesi elektrik fiyatlarına da yansıdı ve ekonomik kalkınmanın artışına katkıda bulundu.

Doğal gaz keşifleri sadece enerjide dışa bağımlılığı azaltmayacak aynı zamanda yabancı dövize bağımlılığı da azaltacaktır.

Gaz keşfinin sonuçları

İsrail’de gaz arama - üretim ve altyapı yatırımlarına olan yabancı yatırımcı ilgisinin hızla artması ve elektrik üretim santralleri açısından yatırımcı ilgisinin ve dolasıyla yatırımların artması buna karşın İsrail’in kömürü ve ağır yakıtları ithal ettiği ülkelerin Kyoto Protokolü Çerçevesinde hareket edecek olmasına bağlı olarak maliyetlerin artış riskinin azaltılmasına yol açıyor. Ülkenin çevre politikalarına doğrudan katkısı ve dışa bağımlılığın enerji olarak ve döviz olarak azaltılması ve iç piyasada enerji maliyetlerinin azaltılması ve ekonomik büyümenin artmasını sağlıyor.

Devam edecek.

Yusuf Siyalom