Yahudilikte temel kavramlar/Organ Nakli

Yusuf BESALEL Kavram
28 Eylül 2011 Çarşamba

Tora’ya göre (Tesniye 21:22-23) suçlu bir insan asılarak ölüme mahkum edilirse, ölüsü asılı kalmamalı ve aynı gün içerisinde gömülmelidir. Burdan hareket eden din adamları, ölünün bedenine saygı gösterilmesi gerektiğini türetmektedirler. Bu durumda ölünün vücudundan organ alınması hususunda güçlü bir muhalefet bulunmaktadır. Fakat birçok otorite, transplantasyon ameliyesinin yaşam kurtarabileceği durumlarda uygulanmasına izin verileceğini savunmaktadırlar. Çünkü şabat’tan dahi daha önemli olan yaşam kurtarma emri uygulanmaktadır. Her ne kadar nakledilen organ gömülme emri dışında kalıyorsa da başka bir vücudun malı olmakta ve orada yaşamaktadır. Ayrıca bu şekilde ölüye, yaşam kurtardığından bir şeref katılmaktadır. Esasen transplantasyonun gerçekleştiği şahıs ölünce de, o organ da gömülmüş olacaktır.

Öte yandan bir kişinin kendi yaşamını tehlikeye atmamak koşuluyla bir kişinin hayatını kurtarmak için kendi organını bağışlaması ise, genellikle Yahudi yasaları çerçevesinde kabul görmektedir. Buna karşılık kalp nakilleri aynı yorumlamada onay görmemektedir. Çünkü kalbi veren kişi, ölmek üzere olan fakat tıbben ölmemiş kişidir. Yahudi yasalarına göre, bir kişinin başka bir kişinin hayatını kurtarması için kaşer olmayan bir hayvandan yararlanmak da mümkündür. Hatta bir doktor tarafından bir kişinin hayatta kalması için gerekli olarak görülüyorsa; o hayvan o kişi tarafından yenilebilir. Bu bağlamda her ne kadar hayvanlara insancıl davranmak bir Tora emri ise de, (Çıkış, 23:5 ve Sayılar, 22:4) Yahudi geleneğinde insan başta gelir ve onun iyiliği için hayvanlara cefa çektirmemek koşuluyla, hayvanlar üzerinde deneyler yapılabilir ve hayvanlardan organ nakledilebilir.

Öte yandan kanın yenmesi bir Tora yasağı olmakla beraber (Levililer 3:17, 17:10-12); bu gıdasal bir kaide olduğundan, ayrıca yaşam kurtarmak birinci planda geldiğinden; kan nakli, din adamlarınca dinen mahsurlu olarak görülmemektedir.

Buna karşılık, estetik ameliyatlar ilk izlenimde dinen onay görmemektedirler. Çünkü Yahudi dini yasaları kişinin lüzumsuz yere etini kesmesini yasaklar. Ancak bir yerde, bu bir tedavi olmayı çağrıştıran bir ameliyatsa onaylanabilir. Örneğin bir genç kız estetik bir ameliyat geçirerek anatomisi düzgünleşir ve evlenme olasılığı artarsa, konu bu çerçevede hoş karşılanabilir. 

Kaynakça: “Yahudilik  Ansiklopedisi”, Cilt I, II, III  Yusuf Besalel