Polonya’da İkinci Dünya Savaşı sırasında Almanlar tarafından yok edilen Yahudi kültürü özellikle bu kültürün izlerine rastlamak için köylere, kasabalara giden liseliler tarafından ortaya çıkarılıyor
Forum adlı bir organizasyon tarafından gerçekleştirilen ve Polonyalılarla Yahudileri bir araya getirmeyi amaçlayan bir proje ile öğrencilerin Polonya Yahudi geçmişini araştırmaları isteniyor. Dernek eğitmeni Anna Dseponds, projeyi ‘ilginç ancak yerel bellekte olmayan zor bir konu’ olarak tanımladı. Forum aynı zamanda Polonya’daki altmıştan fazla okulda benzer projeler gerçekleştirdi.
Varşova’nın 130 kilometre güneyinde bulunan Konskie’de Yahudi kültürüne ait fazla bir şey kalmamış. Naziler tarafından yıkılan sinagogun yerinde bir park ve süpermarket bulunuyor artık. Şehrin sekiz sinagogundan eser yok. Sadece bir evin üzerinde II. Dünya Savaşı’nda yok edilen 22 Yahudi’nin anısına bir hatıra plakası ve eski mezarlıkların yerinde karanlık bir zemin bulunuyor.
Yahudiler hakkında hiçbir bilgiye sahip olmadıklarını söyleyen lise öğrencilerinden 15 yaşındaki Agnieszka Maszczyk, “Şahsen ben hiç Yahudi ile karşılaşmadım” dedi.
İkinci Dünya Savaşı sırasında Konskie nüfusunun yarısını Yahudiler oluşturuyordu. Yahudiler bu topraklarda xvı. yüzyıldan beri yaşıyorlardı. Forum tarafından yürütülen dört günlük eğitim gezisi sırasında Konskie’nin lise öğrencileri yok olmuş topluluğun izlerini sürdüler. Parkur şehrin doğusunda bulunan Konski’nin eski gettosu, 9 bin Yahudinin imha edildiği Treblinka Kampı’ndan başlayıp eski sinagogun yerinde son buldu.
Araştırma yapan öğrenciler bu projeyi aynı zamanda Polonya’da hala bazı kesimlerde yaşayan antisemitizmin dağılması için bir fırsat olarak görüyorlar. Agnieszka Maszczyk, Yahudilerin sakallı, kambur ve cimri olarak tasvir edildiğini söylerken, 16 yaşındaki Karolina Kubis, bu projenin bugün kendilerine başka bir dünyanın kapılarını açtığını belirtti. Kubis, “Kendi tarihini inkâr eden kimliği yoktur” diye ekledi.
Konskie tarihi ile ilgilenen, buranın tarihine ait belgeleri toplayan amatör tarihçi M. Wozniak komünist dönem boyunca hiç kimsenin Yahudi tarihiyle ilgilenmediğini hatta bazı kesimler için bunun rahatsız edici bir şey olduğunu, kendisi için ise içi doldurulması gereken bir boşluk olduğunu belirtti. Konskie öğrencileri yıl sonunda şehrin diğer tarafına tekrar bir gezi düzenleyecekler. Bir gün bu projeden turistik bir rotanın oluşabileceğini umut ediyorlar.
Çeviren: Lidya Sadi
