Yargı günlerine hazırlık dönemi:ELUL

ROŞ HODEŞ ELUL-YOM KİPUR KATAN

Roş Hodeş Elul, Yom Kipur’a kadar süren kırk günlük bir pişmanlık, yakarış ve içe dönüş döneminin başlangıcını ifade eder. Bu kırk gün Moşe peygamberin Sina Dağı’na üçüncü ve son kez çıkıp kaldığı kırk güne tekabül eder. Bunun sonucunda, Yom Kipur’da, Tanrı, İsrailoğulları’nı altın buzağı günahından dolayı affeder.

Bu kırk günlük pişmanlık ve yakarış dönemi, Roş Hodeş Elul’den bir gün önce, Yom Kipur Katan ile başlar.

Yom Kipur Katan-Küçük Yom Kipur, büyük kabalist R’Moshe Cordovero’ya mal edilen bir gelenektir. Bu geleneğe göre (bazı istisna aylar dışında), her Roş Hodeş’den önceki gün, bir pişmanlık ve tövbe günü olarak kabul edilir ve o gün (gün doğuşuyla başlayan) oruç tutulur ve yakarış duaları-Selihot okunur. Bu gelenek, kişilerin manevi gelişimlerine daha duyarlı oldukları geçmiş nesillerde sıkça uygulanır olmasına rağmen, günümüzde pek az kişi tarafından gözetilmektedir. Ancak Roş Hodeş Elul’den önceki Yom Kipur Katan, günümüzde de bazı cemaatlerde birçok kişi tarafından uygulanmaktadır. (Roş Hodeş Pazar gününe denk geldiği zaman, bir gün önce Şabat olması nedeniyle Yom Kipur Katan Perşembe günü uygulanır.)

ELUL

‘Elul’ ismi hakkında zengin yorumlar vardır. Bunlardan bazıları:

Tanrı’ya dönüş ayı: Elul’un bir anlamı  ‘geri dönmek’tir. Bu ‘geri dönüş’ hem 70 yıllık Babil sürgünü sonunda İsrail topraklarına dönen Yahudileri, hem de pişmanlık duyup Tanrı Yolu’na dönen İsrailoğulları’nı simgeler.

Dua-tövbe-bağış verme ayı: Alaha kitabı Mişna Berura, Kutsal Kitap’ta Elul’un dua-tövbe ve bağış verme ayı olduğunu destekleyen ifadelere dikkat çeker:

Dua: Elul’un İbranice yazılışındaki Alef, Lamed, Vav, Lamed harfleri, Şir Aşirim-Ezgiler Ezgisi’ndeki bir bölümün kısaltması olarak yorumlanmıştır. “Ani LeDodi,VeDodi Li-Ben Sevgilime aitim, Sevgilim de bana” (Şir Aşirim:6:3).Burada İsrailoğulları ile Tanrı arasındaki özel bağa gönderme yapılır. Duanın bir ezgi olması ve her zaman ‘dua’ ile Tanrı’ya bağlanabilecekleri vurgulanır.

Tövbe: Şu bölümdeki dört kelimenin İbranicelerinin harfleri de Elul kelimesini oluşturur. “…Tanrın Aşem, kalbini ve soyunun kalbini engellerden arındıracak” (Devarim 30:6) .İbraniceden tam çevrildiğinde ise, ‘kesip atacak’ ya da ‘sünnet edecek’ anlamını taşır.

Kalbin ‘sünnet edilmesi’, tövbeyi ifade eder. Çünkü kalbimizin üstünü örten ve bizi uyuşuk, umursamaz, Tanrı’ya hizmet etmekte isteksiz kılan güç, yetzer hara-kötü dürtüdür. Biz de, tövbe edip, yetzer hara’yla savaşmaya ve Tanrı’ya gereken şekilde hizmete hazır olduğumuzu belirtip, Tanrı’dan bizim için bu örtüyü kesip atmasını, bu ‘sünnet’i gerçekleştirmesini ve bize güç vermesini dileriz.

Bağış vermek: Ester’in Kitabi-Megillat Esther  9:22’de “…birbirlerine yemek sunmalarını… ve yoksullara armağanlar vermelerini buyurdu” bölümünün İbranicesinde  dört kelimenin ilk harfleri de Elul sözcüğünü oluşturur.Burada yargılanmaya hazırlandığımız yılın bu kritik döneminde liyakatlerimizi artırmak için yoksullara bağış vermenin önemi vurgulanır.

ELUL AYI’NDA NELER YAPILIR?

1) Tanrı-Kral Aramızda

Hasidik (Tanrı’ya ve insanlara karşılıksız iyiliği prensip edinen kişi) Üstad Rabbi Schneur Zalman, Elul ayından, ‘Kralın Aramızda’ olduğu bir zaman olarak bahseder. Kral (Tanrı), bu ay boyunca sarayında ve protokollerde değil, isteyen herkesin ulaşabileceği kadar yakında, halkının arasındadır. Tanrı, bu dönemde herkesi hoşgörülü bir ifadeyle ve güler yüzle karşılar, ona dönen her kulunun tek tek duygularını, düşüncelerini, kaygılarını ve isteklerini bilmek ister. Bu Tanrı’ya ulaşmak isteyenler için benzersiz bir fırsattır.

“Bulma fırsatı varken RAB’bı arayın, Yakındayken O’na yakarın”(Yeşayau 55:6)

2)Teşuva- Tefila-Tsedaka

Elul ayı, gelecek sene için yazgıların kararlaştırıldığı Roş Aşana ve Kipur gibi mübarek günlere bir hazırlık dönemi olarak kabul edilir. Elul ayı boyunca, sürekli içe dönüş ve Tanrı ile bağlantıyı güçlendirme üzerine yoğunlaşılır.

Teşuva (Pişmanlık, tövbe, dönüş) Tefila (Dua) ve Tsedaka (Bağış),Tanrı’ya Dönüş sürecinin ‘olmazsa olmaz’larıdır.

3) Özür dilemek-Affetmek

Elul ayı, başkaları ile aramızda geçmiş kırgınlıklar, yapmış olduğumuz hatalar, sebep olduğumuz üzüntüler için, o kişilerden özür dilemeye başlamak ve bizden de özür dileyenleri affetmemiz için çok uygun bir zamandır. Yahudi geleneklerine göre, Tanrı, başkalarına karşı işlediğimiz günahlarımızı, ancak o kişi bizi bağışladıktan sonra affetmektedir.

4)Mezuza ve Tefillinlerin Kontrolü

Ev ve işyerlerindeki Mezuza ve Tefillinler, konu hakkında yetkili biri tarafından kontrol edilerek, iyi durumda oldukları, yazılarının silinmediği ve halen geçerli oldukları teyit edilir. (Matteh Ephraim 581:10)

5) Selamlaşırken ve mektuplarda iyi dilekler

Bu aydan başlayarak, arkadaşlarla selamlaşırken ve mektup veya e-postalarda yeni yıl için güzel dileklerde bulunulur: “Ketivah Vachatimah Tovah-İyi ve hayırlı şeyler kitabına yazılasın ve mühürlenesin.”

6) Şofar

Aşkenaz geleneklerine göre bazı cemaatlerde her sabah duası sonrasında, şofar çalınır,(Şabat Günleri ve Roş Aşana’dan önceki gün şofar çalınmaz.Roş Aşana’dan önceki gün şofar çalınmamasının nedeni, hahamlar tarafından konulan “Elul ayında şofar çalınması” kuralı ile, direkt Tora’da yazılı olan “Roş Aşana’da şofar çalınması” emri (Vayikra 23:24 ve Bamidbar 29:1) arasındaki farklılığı net olarak ayrıştırmaktır)

Rambam, şofar çalma geleneğini; uyuyanları derin uykularından uyandıracak, umursamazlıklarından sıyrılarak pişmanlığa yönelmelerini sağlayacak bir çağrı olarak açıklar.

Başka bir yoruma göre de, Moşe peygamber üçüncü kez Sina Dağı’na çıktığında, ilk çıktığı zamanki altın buzağı trajedisinin tekrar yaşanmaması için, İsrailoğulları kampta şofar çalmışlardı. Bunun anısına bazı cemaatlerde bu kırk gün boyunca (Şabat ve Roş Aşana’dan önceki gün dışında) şofar çalma adeti vardır. Bu da, İsrailoğullarının çölde altın buzağı günahını işlemelerini, pişmanlık duyup Tanrı’ya yakarmalarını, teşuva yaparak Tanrı tarafından affedilmelerini ve Tanrı ile daha evvelki bağlantı ve kutsallık seviyelerine tekrar kavuşmalarını hatırlatır.

7) Selihot

Kişinin iç hesaplaşması yapıp pişmanlığını dile getirmesine yardımcı olan Selihot duaları, Elul ayında başlar. Sabaha karşı yapılan Selihotlar Kipur sonuna kadar devam eder.

Selihotların başlama günü hakkında Sefaradlar arasında da farklılıklar göze çarpar. Istanbul’daki Sefarad adetlerine göre Selihot duaları, Roş Hodeş Elul’den itibaren başlar. Aşkenazlar ise Roş Aşana’dan en az dört gün öncesinden başlarlar. Selihotların başlama tarihleri farklılıklar gösterse de, ilk Selihot günü, geleneksel olarak, hep Şabat’ın bitiminde, Pazar sabahı gün ağarmadan yapılır. (Bunun sebebi, bir görüşe göre her yıl Selihotların farklı bir günde başlamasıyla oluşabilecek karışıklığı engellemektir Şulhan Aruh Orah Hayim 581:2. Başka bir görüşe göre de, Şabat bitiminde kişi; Şabat gününü maddi dünyadan uzak, maneviyatını yükseltip Tanrı’ya yakınlaşarak geçirmiş olduğundan, bu ruh hali ile Selihot duasına katılması çok anlamlıdır.)

8) Dualara 27.mezmurun eklenmesi

Roş Hodeş Elul’ün ilk gününden itibaren, sabah ve öğleden sonra dualarına Teillim kitabından Davut Peygamber’in 27.mezmur’u eklenir. “Tanrı benim Işığım, Kurtuluşumdur, Kimseden korkmam” diye başlayan bu mezmurun okunmasına Oşana Raba’ya kadar (hakkımızda verilen kararların mühürlendiği o gün de dahil olmak üzere) devam edilir. Bu geleneğin çıkış yeri de bir midraşa göre Tanrı Işığım-Roş Aşana’yı, Kurtuluşumdur-Yom Kipur’u, Kimseden korkmam-Oşana Raba’yı simgeler.

9) Teillim bölümlerinin eklenmesi

Rabbi Baal Shem Tov, Elul ayının 1’inden başlayıp, Yom Kipur’a kadar

 Her gün Teillim kitabından ek üç bölümün okunması geleneğini getirmiştir. Yom Kipur’da da kalan 36 bölüm okunarak, bütün Teillim kitabı, böylece tamamlanacaktır.

R’Ephraim Zalman Margulies de, başka bir gelenekten bahseder. Buna göre, haftaarası her gün en az on mezmur okunur, bu şekilde Roş Aşana’ya kadar, 150 mezmurdan oluşan Teillim kitabı, iki kere tamamen okunmuş olur. Bu çifte okunan Teillim kitabında okunan mezmur sayısı, bu şekilde üç yüz olur. Affetmek –kaper fiilinin sayısal değeri de üç yüzdür.

10) Ziyaret

Bu önemli içe dönüş evresinde, kişi kendini sorgularken, hayat ve ölüm hakkında düşünürken, hayatın geçici olduğu gerçeğiyle tekrar tekrar yüzleşir. Birçok kişi bu dönemde vefat eden yakınlarını ziyarete gider. Sefaradlar geleneksel olarak bu ziyaretleri Roş Aşana-Kipur arası yaparlar.

 

Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla, El Gid Para El Pratikante; Every Person’s Guide to the High Holy Days;Rosh Hashanah-Its Significance,Laws and Prayers; Daily Dose of Torah  kitaplarından ve www.chabad.org; www.jewfaq.org; sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için Bayramlar ve Özel Günler hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.