‘Dikkat Eksikliği’ ile yaşamayı öğrenmek

DEHB’nin açılımı nedir? Tanımı nasıl yapılır?

DEHB’in açılımı tam olarak Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu’dur. Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu, beyin hücrelerinin mesajları iletmesi için ihtiyaç duydukları dopamin ve noradrenalin hormonlarının yeterince salgılanmaması sonucu ortaya çıkan nörobiyolojik bir durumdur. Dikkat eksikliği beynin ön kısmını etkiler. Bu kısım “yönetici işlevler” olarak da bilinir. Yani bu bölgenin görevi olan planlama, önceliklendirme, organizasyon, harekete geçme, odaklanma, odağı sürdürme ve odağı değiştirme gibi işlevlerde zorluk yaşanır.

DEHB’in belirtileri nelerdir?

DEHB’in belirtileri, aslında hepimizin günlük hayatında yaşadığı, unutkanlık, işlere hevesle başlayıp sonunu getirememe, geç kalma, zamanı iyi kullanamama, kıpır kıpır olma hali, duygusal tepkiler verme ve onları yönetememe, hafıza sorunu, dikkatini yeterince verememe, planlayamama, sakarlık, öfke kontrolü, basit hatalar yapma, çabuk sıkılma, sürekli hareket etmek istemek ve özgüven eksikliği gibi durumlardır. Fakat bu durumlardan bazılarını yaşıyor olmak kişinin dikkat eksikliği olduğu anlamana gelmez. 

Dikkat eksikliğinin nedenleri nelerdir?

DEHB’nin sebebi hâlâ araştırılıyor. Bulunan sebepler arasında annenin hamileyken maruz kaldığı kurşun gibi bir takım zararlı maddeler bulunmakla birlikte, genetik yollar da sebep olabilir. Teknolojinin gelişmesi ile birlikte araştırmaların ilerlemesine rağmen dikkat eksikliğinin sebepleri gizemini koruyor. Sanıldığının aksine, kötü ebeveyn olmanın bir sonucu değildir ancak yargılamak, cezalandırmak, eleştirmek ve özelliklerin sonucu ortaya çıkan çatışmalar, çocukta dikkat eksikliğine eşlik eden farklı sorunlara sebep olabilir. 

DEHB tedavi edilmezse ne gibi sonuçlar doğurabilir?

Dikkat eksikliği nörobiyolojik bir durum iken, tedavi yoluna gidilmezse rahatsızlığa eşlik eden çeşitli psikolojik durumlar ortaya çıkabilir. Dikkat eksikliği olan çocuk, okul eşyalarını ya da ödevlerini sıkça unuttuğu, derslerde hayallere daldığından notları düşük olduğu, kurallara dayanamadığından evde ya da okulda düzen bozduğundan sürekli uyarılar, eleştiriler alır. Bir de çocuk bu davranışlardan ötürü sürekli cezalandırılıyorsa, o zaman dikkat eksikliğinin yanı sıra çocukta başka psikolojik durumlar ortaya çıkar. Davranış bozukluğu, karşıt gelme bozukluğu, ileriki yaşlarda ise madde kullanımı gibi durumlar söz konusu olabilir. Bu durumla doğru şekilde baş edilmezse DEHB’si olan kişinin öz güveni düşer. Dikkat eksikliği olup, bunu bilmeyen kişiler, çoğunlukla ileriki yaşlarda depresyona girdiklerinde ya da bir bağımlılıkla baş etmek için doktora başvurduklarında, altından dikkat eksikliği çıkabiliyor.

DEHB tamamen tedavi edilebiliyor mu ve tedavi için ne kadar süre gerekiyor?

Tedavi süreci kişiden kişiye göre değişiyor. Dikkat eksikliği nörobiyolojik ve yaşam boyu süren bir durumdur. Yaşla birlikte, beyin geliştikçe, tecrübe edindikçe belirtiler hafifleyebilir. Fakat asıl önemli olan kişinin kendi DEHB’sini anlaması ve başa çıkmayı öğrenmesidir. Çünkü eğer kişi bunu bilirse bu farkı gerçek anlamda bir avantaja dönüştürebilir. Örneğin; DEHB’li olup çok başarılı olan ünlüler var. DEHB’li kişiler sıra dışı düşündüklerinden çok yaratıcıdırlar. Özellikle reklam sektöründe onlara sıkça rastlayabilirsiniz. Robin Williams, Jim Carrey, Jeniffer Lopez, Henry Ford, Michael Jordan, Pablo Picasso gibi ünlü artistler, ünlü devlet adamları, mucitler, sporcular ve ressamlar dikkat eksikliği bulunun ünlü isimler arasında yer alıyor.

DEHB’si olan kişilerle nasıl çalışıyor, nasıl bir yol izleniyor?

Dikkat eksikliği çok kişisel ve durumsal bır bozukluktur. Dikkat eksikliği olan kişilerin hepsi bunu farklı farklı yaşarlar. Bu konuda uzmanlaşmış koçlar olarak iki türlü hizmeti de veriyoruz. Bunlardan bir tanesi temel DEHB eğitimi; bu eğitimde dikkat eksikliğinin özelliklerini tek tek ele alıp, yaşanmış örneklerle anlatıyoruz. Eğitimin amacı, kişinin DEHB’yi anlamasını sağlamak. Eğer kişi beyninin nasıl çalıştığını ve kendi DEHB’sinin kendisini nerelerde etkilediğini anlayabilirse, o zaman proaktif olabilir. Bu zorluklarla başa çıkabilmek için kendi sistemlerini geliştirebilir. Diğer hizmetimiz ise bu insanlara ve yakınlarına koçluk hizmeti vermek. Koçluk sürecinde de, yine kişinin kendi DEHB’sini anlaması, ifade etmesi ve başa çıkabilmek için kendi sistemlerini yaratmasına destek veriyoruz. Kişiyi bu noktada harekete geçiriyoruz. Birlikte çalıştığımız, stratejik ortaklık yaptığımız, başka uzmanlar var, örneğin tanı alma ve ilaç desteği için dikkat eksikliği ile çalışan psikiyatrlar var.

Neden bu konu üzerinde çalışmayı seçtiniz?

Ben ve ortağım Eda Aydoğan, DEHB’den dolayı bir takım sıkıntılar yaşadık. Okul yaşamımda zorlandım. Okula gitmek istemediğimi çok net bir biçimde hatırlayabiliyorum. Daha sonra da özel hayatımda ve çocuklarımı büyütürken oldukça zorlandım. Sürekli olarak sert ve katı eğitim sistemlerinin içinde bulundum ve yargılandım; hep bunun neden olduğunu araştırdım. Son 11 senemi psikolojik eğitimler ve koçlukla geçirdim. Aynı şekilde ortağım Eda Aydoğan da, kızının dikkat eksikliğinden dolayı bu alana ilgi duydu. İkimiz de bu sebepten beyinin işleyişini çok merak etmeye başladık. Eda’nın da benim gibi psikoloji mastırı var. İkimiz de profesyonel dikkat eksikliği koçuyuz. Tüm spiritüel bilgeliklerde söylendiği gibi, sanırım bizde Kabala bilgeliğinde bir şekilde Tikkun sürecini düzeltme, Budist felsefesinde Kharmayı Dharmaya çevirme yolunda ilerliyoruz. Amacımız DEHB’si olan kişilere gündelik hayatlarında destek olmak ve DEHB’lerini avantaja çevirmek.

DEHB hem dünyada hem de ülkemizde oldukça yeni bir branş. Sürekli yeni şeyler öğrenmek ve kendimizi geliştirmek bize çok iyi geliyor. Örneğin haftada bir gün Çapa Psikiyatri Polikliniği’nde DEHB teşhisi için gelen kişilerle gözlem yapıyoruz. Dünya konferanslarına gidiyor, Prof. Rusell Barkley, Ph. D Rusell Ramsey, Dr. Ari Tuckman gibi dünyaca tanınmış uzmanlarla tanışma konuşma fırsatı buluyoruz. Burada da aynı şekilde DEHB ile ilgili tezimi yazarken bu konuda uzman birçok psikiyatr, psikolog ve özel eğitim uzmanları ile bağlantıya geçtik. Kişileri gerektiğinde bu uzmanlara yönlendiriyoruz.

Tecrübeli koçlarımızdan daha fazla bilgi edinebilmek için kendilerine [email protected] ve [email protected] e-mail adreslerinden ve  www.dehbka.com sitesinden ulaşabilirsiniz.

DEHB kişilerin çalışma hayatlarını nasıl etkiler?

Öncelikle DEHB’li kişiler çok azimli, çok çalışkan, çok eğlenceli ve çok yaratıcıdırlar. Bu nedenle bu kişilerin doğru pozisyonlarda değerlendirmek karşılıklı olarak en iyi şekilde fayda sağlayabilmek açısından çok önemlidir. 

Hiperaktif tip DEHB’si olan yetişkinler, satış gibi hareket gerektiren işlerde genellikle başarılı olurlar. Masa başında zorluk çeker, odaklanmada zorluklar yaşayabilirler. Dikkatin dağılması en büyük zorluklardan biri olabilir. Öfke patlamaları yüzünden işyerinde ilişkileri etkilenebilir. Takım çalışmalarında, paylaşım, iletişim ve motivasyonun ne kadar önemli olduğunu göz önüne alırsak, takımın bütünlüğü bundan etkilenir ve motivasyon düşer. Sorumlulukları unutmak, özellikle takım olarak çalışıyorsanız, çalışma arkadaşlarının da işlerini aksatmasına neden olabilir. Bu da diğer kişileri kızdırır. Zaman yönetimi, en zorlandıkları konulardan biri olabilir. bu durum kişinin geride kalmasına, takımını geride bırakmasına yol açar ki bu da yine ilişkileri etkiler ve motivasyon düşer.