Tanrı’nın kendilerine “Bene Yisrael’i Mısır ülkesinden toplu halde çıkarın” dediği Aaron ve Moşe budur... Paro’ya hitaben konuşanlar onlardır... Moşe ve Aaron budur.
(Şemot 6:26)
Midraş’a dayanan Raşi, şunu ileri sürer: Tora’nın Aaron’u Moşe’den önce sayması ve sonra sıralamayı değiştirmesi, her ikisinin de eşit büyüklükte olduğunu vurgulama amacını taşır.
Ancak Ari aKadoş söz konusu pasukun, “(karısı) ona Pinehas’ı doğurdu. Bunlar, ailelerine göre Levi aşiretlerinin başlarıdır...” (Şemot 6:25) diyen pasukun hemen ardından geldiğine dikkat çeker ve şu yorumda bulunur: Kutsal Mişkan’da ölen Nadav ile Avihu’nun neşamaları, Pinehas’ın neşamasında reenkarne olmuş, mübarek olan bu iki neşama, amaçsızca gezinmek yerine Pinehas’ın neşamasına katılmıştır.
Kabalistler tarafından ibur aneşamot (ruhların gebeliği) diye adlandırılan bu olayın ipucu, vateled lo et Pinehas, yani “ona Pinehas’ı doğurdu” sözlerinde saklıdır. Burada kullanılan İbranice et sözcüğü olmasa da aynı anlam ortaya çıkacağından, et sözcüğünün bir amaç taşıması gerekmektedir. Aynı durum, vateled lo et Pinehas, elle raşe avot aLeviyim, yani “(karısı) ona Pinehas’ı doğurdu. Bunlar, ailelerine göre Levi aşiretlerinin başlarıdır” sözleri için de geçerlidir. Pinehas, Levi aşiretlerinin başlarını temsil eder çünkü vefat eden iki liderin (Nadav ile Avihu) ruhu, göklerden inerek onun ruhuna katılmıştır.
Bilgelerimize göre Pinehas, ancak Zimri’yi öldürdükten sonra söz konusu iki mübarek neşamaya hak kazanmıştır. Ari aKadoş’a göre ise, Nadav ile Avihu’dan ayrılan neşamalar uyku durumunda beklemiş ve Pinehas’ın kahramanca eyleminden sonra faal hale gelmişlerdir. Bunun sonucunda da Aaron, torunu olan Pinehas’ın iki büyük tsadikin neşamalarını taşımaya başladığı gün, kardeşi Moşe’den daha büyük bir insan oldu. Tora işte bu yüzden pasukun başında Aaron’u, Moşe’den önce zikreder.
Kabala’nın mistik kitabı Zohar, konuya farklı bir şekilde yaklaşır. Aşem’e hizmet etmedeki başlıca amacımız, ilahi adalet niteliğini ilahi merhametle yumuşatmak ve tatlılaştırmaktır. Sert ilahi yargılar böylece Göklerdeki kaynaklarında engellenerek, tepemize inmelerine mani olunur. Dünyayı ayakta tutan üç sütun vardır: Tora’nın emirlerini yerine getirmek, dua etmek ve iyi edimler (ameller) gerçekleştirmek. Bunlar, insanoğlunun günahkâr davranışlarının tetiklediği ilahi cezalara karşı güçlü bir set çeker. Kneset Yisrael bazı durumlarda ilahi hesed (sevecen iyilik) niteliğine ihtiyaç duyar. O zaman tsadikler, bizim bireysel mitsvalarımızla birlikte harekete geçerek, ilahi cezaların hesed niteliği ile dengelenmesi için çabalar. Bu, am Yisrael’in yararınadır.
Kutsal kitaplarımız, Koen Gadol Aaron’un belirgin niteliğinin hesed, Levit Moşe’nin başlıca karakter özelliğinin ise gevura, yani adaletin anında uygulanması olduğunu öğretir.
Dolayısıyla Tora’da yer alan “Tanrı’nın kendilerine ‘Bene Yisrael’i Mısır ülkesinden toplu halde çıkarın’ dediği Aaron ve Moşe budur...” şeklindeki pasuk, Bene Yisrael’i Mısır’dan kurtarmak için en başta ve her şeyden çok, iyilik ve merhamet niteliklerine ihtiyaç duyulduğunu gösterir. Aaron’un isminin Moşe’den önce geçmesinin nedeni, hesedi onun temsil etmesidir.
Pasukun “Paro’ya hitaben konuşanlar onlardır... Moşe ve Aaron budur” diyen ikinci bölümünegelince; önce Moşe’nin adının geçmesinin nedeni, içinde bulunulan durumda am Yisrael’in düşmanlarına karşı ilahi kararlara gerek duyulmasıdır. Hesed niteliği, sert adalet niteliği gevura ile uyum sağlayarak, Paro ile halkına on belanın gelmesi konusunda kolayca anlaşmaya varacaktır.
(Maor vaŞemeş)
Biz kurbağalar Yaradan’ı gün boyunca överiz
Moşe, Paro’ya “Dur seni onurlandırayım” dedi. “Senin, danışmanlar ve halkın adına... ne zaman dua edeyim... ki, Tanrımız Aşem gibisinin olmadığını anlayasın.” Moşe, Aaron ile birlikte Paro’nun yanından çıktı ve Moşe, Paro’ya musallat ettiği kurbağalarla ilgili olarak Tanrı’ya haykırdı.
(Şemot 8:5-8)
Tanrı’nın Mısır’a verdiği belalar arasında, “kurbağalarla ilgili” şeklinde bir nitelendirme taşıyan tek bela, budur. Moşe, Paro’nun talebi üzerine diğer belaların da sona ermesi için dua etmiş ancak “şu ya da bu bela ile ilgili” diye eklememiştir.
Bilgelerimiz şunu öğretir: Aşem’e övgüler yağdırdığı Teilim kitabını tamamladıktan sonra, Kral David’in içi gururla dolar. Bunun üzerine kralın karşısına bir kurbağa çıkar ve “Kibirlenme,” der, “biz kurbağalar Yaradan’ı gün boyunca över ve ona şarkılar söyleriz” (Sanhedrin 20b). Buna ilaveten, kurbağalar ikinci bela sırasında Aşem’in emirlerini olağanüstü bir istekle yerine getirmiştir (Pesahim 53a). Tanrı’nın “Nehir kurbağa kaynayacak... fırınlarınıza bile girecekler” sözlerini gerçekleştirmek için kendilerini Mısırlıların yanan fırınlarının içine attılar. Aşem bu kurbağaları canlı tutmak suretiyle ödüllendirdi. Tora’da belirtildiği gibi “Evlerdeki, avlulardaki ve tarlalardaki kurbağalar öldü.” Ancak fırınlardaki kurbağalar canlı kaldı.
(Maor vaŞemeş)
A BRIDGE TO HEAVEN A Collection of Classic Kabbalistic Commentaries on the Torah / Rabbi Yosef Gabay ÇEVİREN: ESTREYA SEVAL VALİ
