Aaron’un, Tanrı’nın huzurunda yaklaştıklarında vefat eden iki oğlunun ölümünden hemen sonra, Tanrı, Moşe’ye konuştu. Tanrı, Moşe’ye “Ağabeyin Aaron’a konuş” dedi. “Ayıracın iç kısmındaki en Kutsal’a, sandığın üzerindeki kapağın önüne her vakit gelmesin - ki ölmesin... Aaron, bu iç Kutsal’a şu koşullarda girecektir: Hatat-korbanı olarak genç bir boğa ve Ola-korbanı olarak bir koçla birlikte gelir.”
(Vayikra 16:1-3)
Bu yazıda, Aaron’un oğullarının ölümü ile Koen Gadolun Yom Kipur hizmetleri arasındaki bağlantıyı açıklamaya çalışacağız. Aynı zamanda, Tanrı’nın, Aaron’un Kutsal’a nasıl girmesi gerektiği hakkındaki talimatlarına da açıklık getireceğiz. Aaron, oraya her dilediğinde giremese de, “Aaron, bu iç Kutsal’a şu koşullarda girecektir” sözlerinden, belli koşulları yerine getirmek şartı ile istediğinde girebileceği anlamı çıkmaktadır. Yine de metin “ahatbaşana” sözleri ile son bulmakta ve Koen Gadolun yılda bir kez Kutsal’a girebileceği anlaşılmaktadır (Vayikra 16:34).
Bilgelerimiz şunu öğretir (Kiduşin 40b): Kişi iyi bir edim gerçekleştirdiği ya da bir mitsvayı yerine getirdiği zaman, Tanrı o sırada dünyayı yargılamakta ve yazgısını tayin etmekte ise, yapılan mitsva sayesinde ibre, dünyanın lehine yön değiştirir. Tek bir kişinin bir edimle bütün dünyayı kurtarması mümkün müdür? Bu ilginç kavrama ışık tutabilmek için geriye dönüp, Adam yaşarken dünyanın bulunduğu tinsel duruma bakmak gerekir.
Bilgelerimize göre insanlığın neşamaları (ruhun üçüncü seviyesi) birbirine güçlü bir bağla bağlıdır. Dünya yaratıldığında tüm bu neşamaların kökleri, Adam aRişon’un ruhunun, çeşitli uzuvlarına denk gelen bölümlerinde bulunuyordu. Eğer Adam günah işlememiş olsaydı, bütün bu neşamalarla birlikte, dünyanın tikununu (onarımını) başaracaktı. Ancak günah işleyince neşamaların hepsi, “şevira” adı verilen ve ruhların dağılması anlamına gelen süreçle düştü. Bu kutsal ruhlar daha sonra cansız nesnelere, bitkilere ve hayvanlar âlemine hapsoldu. Adam’ın teşuva yapması (pişmanlık duyması) sonucunda, pek çok ruh kurtarılarak “ehal aneşamot” adı verilen göksel bir odada güvence altına alındı. Ruhlar buradan inerek insan vücuduna girer ve yaşayarak, tikunlarına devam eder. Verilen zararı, dağılan tüm ruhları kurtarmak ve onları İlahi kaynaklarına yükseltmek suretiyle telafi etmek, insanoğlunun görevi haline gelmiştir. Bunu başarmak, ancak Tora’nın emirlerini yerine getirmekle mümkündür.
Dahası kişi, Tanrı’ya, ruhunun tüm bileşenleri (ruhun seviyeleri – nefeş, ruah, neşama, haya ve yehida) ile hizmet etmeyi başardığı zaman, neşamaları kendisininki ile aynı kökü paylaşan tüm insanlar arasında bir teşuva hareketini de tetiklemiş olur. Ana neşamaya ait olan dağılmış tüm ruhlar aynı anda yükselir. Neşama, bu kutsal ruhlar düşüşlerinden kurtarılıp özgün köklerine kavuşturuluncaya kadar, görevini tamamlamak üzere reenkarne olup bu dünyaya geri dönmek zorundadır.
Bu kavramı açıklayan bir Talmud öğretisi vardır: “Sırtında böceklerle dolu bir kutu taşımayan kişi, halkın ihtiyaçlarını görmekle görevlendirilemez” (Yoma 22b). Yahudi bir liderin neşaması, enkarnasyonlarını tamamlamış bir ruh olmamalıdır. Eksiklikleri bulunmalı ve toplum üyelerinin ruhlarını kendi tinsel çabalarıyla yükseltirken, bu eksikliklerini düzeltmelidir. Şevira süreci sırasında düşmüş olan sayısız kutsal ruhla ilişki kurmalıdır çünkü söz konusu Tora lideri, onları kendi mitsvaları sayesinde kurtarma gücüne sahiptir. Lider, aynı neşama köküne sahip o kişilerin Tanrı’nın yoluna geri dönmesini de sağlayabilir.
Eğer ruhunun çeşitli yerlere dağılmış, bağlantılı olduğu kutsal neşamalar yoksa, o kişi halkın ihtiyaçlarından sorumlu olamaz. Uzun da yaşamayacaktır çünkü bu durumdaki bir kişi, ruhunun ihtiyaç duyduğu tikunu nispeten kısa bir zamanda tamamlayacaktır. İlahi bir emri yerine getiren kişinin, dünyanın yazgısını olumlu yönde değiştirebileceğine dair öğretiyi bu şekilde açıklamak mümkündür. Kişi, bir mitsvayı yerine getirmek suretiyle düşmüş ruhları kaldırır ve pek çoğunun Aşem’e geri dönmesini sağlar; bu, dünya için müspet bir yargı ile sonuçlanır.
Aaron’un oğulları Nadav ile Avihu’nun neşamaları, yüksek bir ruhani Kaynak’tan geliyordu. Kendileri ile bağlantılı düşmüş ruhlar yoktu. Tikunları kısaydı. Bu yüzden uzun yaşamadılar.
Öte yandan Koen Gadol Aaron’un neşaması, pek çok kutsal neşama ile özdeşleşmişti. KodeşAkodeşim’deki (en Kutsal’daki) yüce hizmeti sayesinde çok sayıda ruhu yükseltti ve başkalarının Tanrı’ya yaklaşmasına yardım etti. Ancak Aaron, vicdan azabı çekmeyen kötüleri, teşuva yapmaya ikna edemiyordu. Tanrı’nın “Aaron’a konuş, en Kutsal’a her vakit gelmesin” demesi, bu yüzdendir. Başka bir deyişle, kötüleri Aşem’e geri getirmeye yeltenmemelidir. Aaron’un ruhani çabaları, sadece pişman olanlara yardım edecektir.
Yıl boyunca durum budur. Ancak Aaron, kötülerin bile teşuvaya yatkın olduğu Yom Kipur’da, neşamaları Tanrı’dan uzak olanların Yaratan’larına geri dönmesine yardım etmek için Kodeş Akodeşim’e girebilir.
(Maor vaŞemeş)
A Collection of Classic Kabbalistic
Commentaries on the Torah / Rabbi Yosef Gabay
ÇEVİREN: ESTREYA SEVAL VALİ
