Esaretin sonu, Özgürlüğün bayramı PESAH

Hag he-Aviv-Bahar Bayramı, Hag ha-Matzoh-Matsa Bayramı ve Zeman Herutenu-Özgürlük Zamanı diye farklı isimlerle de anılan Pesah’ta, atalarımızın esaret ve Mısır’dan çıkışları sırasında yaşadıkları olaylar sembolik olarak tekrar edilir ve özellikle çocukların da anlayacağı bir şekilde dile getirilir.

PESAH HAZIRLIKLARI

Evin Hamets’den Temizlenmesi:Pesah’tan önce, evlerin, işyeri ve arabaların titizlikle temizlenerek her türlü hamets’den (pesah süresince yenilmesi ve barındırılması yasak olan yiyecek ve içeceklerden) arındırılması gerekir. Pesah’tan bir gece önce (bu sene 28 Mart Pazar gecesi) Bedikat Hamets; aile fertleri bir araya gelerek evde mum ışığında hamets araması yapar. Aramadan önce geleneksel olarak, evin hanımı 18gr.dan dan küçük, on adet ekmek parçasını, kırıntı yayılmasını önlemek için kağıda sararak, evin çeşitli yerlerine gizler. Mum ışığında arama sırasında bu parçalar bulunur, bir kaba konulur ve ertesi sabah yakılır.

Evdeki Hamets’in Satılması:Evde ve işyerinde kalan ve Pesah’a kadar tüketemeyeceğimiz yiyecek ve içecekleri, kendi iyeliğimiz altında bulundurmamamız gerekir. Bu yüzden bu tarz erzak maddeleri, Pesah boyunca saklanmak üzere bir kutuya konularak ayrı bir yerde muhafaza edilir. Bu maddelerin iyeliği, Rabanut aracılığıyla Yahudi olmayanların mülkiyetine geçirilir, Pesah bitişinde geri alınmak üzere, onlara ‘satılır’.

Mutfak Eşyalarının Pesaha Hazırlanması:Eğer Pesah’a ait özel takımlar yoksa mevcut kap kacağın, çeşitli yöntemlerle Pesah için hazırlanması gerekir. Metal ve tahta kaplar ‘sıfırlanabilir’. Sıfırlama işlemi, ızgara, şiş, vb için Libun- ateşte kor hale gelene kadar tutarak yapılır. Çatal, kaşık, tencere vb, Agala (büyük bir demir parçasını ateşte kor hale getirip, daha sonra tencerede kaynayan suya atarak ve istenen kapları bu suyun içine atarak) sıfırlanır.Plastik, seramik, melamin, teflon, toprak kaplar hiçbir şekilde ‘sıfırlanamaz’, bayram için yenilerinin alınması gerekir. Cam, içine konan yemeklerin özelliklerini barındırmadığı için, iyice yıkandıktan sonra kullanılabilir. Buzdolabı, iyice temizlendikten sonra kullanılabilir. Bulaşık makinesi, içi iyice temizlendikten sonra boş olarak deterjanı ile kaynar su programında çalıştırıldıktan sonra kullanılabilir. Fırın, iyice temizlendikten sonra 24 saat hiç kullanılmadan bekletilir, daha sonra boş olarak yüksek ateşte yakılarak bir saat bekletilir, ondan sonra kullanılabilir. 

Maot Hitim-Buğday parası-Matsa Parası: Pesah’ta çok fakir bir insanın bile matsa yeme mecburiyeti vardır. Bu yüzden yapılan bu bağışın amacı, herkesin bayram sırasında matsa ve yeterli yiyeceğinin olmasını sağlamaktır.

Kaşer Lepesah Alışveriş: Türkiye’de Hahambaşılık denetiminde, Pesah süresince yenmesi uygun olan yiyecek maddelerinin üzerinde “Kaşer Lepesah” ibaresi bulunur ve hahambaşılığın onayı olan yerlerde satılır. Bu yerlerin bilgisi için hahamlara başvurulması yeterlidir.

Pesah Sederi: Bayram akşamı, bu gecelere özgü mitzvaların hepsinin nasıl ve hangi sırayla yerine getirilmesi hahamlar tarafından, Seder ile tam olarak anlaşılır bir şekilde düzenlenmiştir. İsrail toprakları dışında yaşayan Yahudiler, Pesah’ın ilk iki gecesinde, İsrail’de yaşayanlar ise sadece ilk gece Seder yaparlar. Seder sözcüğü, ‘düzen’ anlamına gelir ve gecenin düzen, sırasını ifade eder. Pesah Sederi’nde mumlar, özel Seder tabağı, Agada Kitabı ve şarap bulunur.

Mumlar: Her Şabat ve bayramda olduğu gibi, pesah şerefine mumlar yakılır.

Seder Tabağı: Seder tabağı, masanın orta yerine yerleştirilir, tabağın içinde sembolik yiyecekler bulunur:

1. Matsa: Hiçbir kırığı olmayan üç adet matsa, üzeri örtülü olarak tepsiye yerleştirilir. Yahudilerin, hazırladıkları hamurun mayalanmasını bile bekleyemeden aceleyle Mısır’dan çıkmalarını anımsatır.

2.Karpas: Kereviz, maydanoz, turp yaprağı-ve tuzlu su veya Kaşer Lepesah sirke. Tuzlu su veya sirke, Mısır’da Yahudilerin döktükleri ter ve gözyaşını simgeler.

3.Maror: Acı otlar anlamındadır, atalarımızın Mısır’da çektiği acıları anımsatır.

4.Haroset: Ezilmiş elma, kuru üzüm, tarçın, hurma ve kırmızı şaraptan oluşan karışım, çamuru andırdığı için Firavun’un İsrailoğullarına hazırlattığı inşaat harcını simgeler.

5.Zeroa: Yanmış kuzu kolu. Bet-Amigdaş’ta korban olarak sunulan kuzunun anısınadır. Bunu yemeyiz, çünkü günümüzde Bet-Amigdaş yoktur. Bunun yanında, zeroa ‘kol’ anlamına gelir ve Tanrı’nın, İsrailoğulları’nı, “güçlü bir el ve uzanmış bir kolla” kurtarışını hatırlatır.

6.Betsa: Haşlanmış katı yumurta Bet-Amigdaş’ta YomTov adına gerçekleştirilen korban anısınadır. Diğer bir inanışa göre, yaşam döngüsünü simgeler.

Agada Kitabı, Anlatı: Tanrı’nın Tora’daki “Veigadta levinha- Olduğu gibi oğluna anlatacaksın” buyruğu gereğince, ‘Pesah’ öyküsünün ‘anlatılmasından’ esinlenerek adlandırılmıştır.