Krizde doğru ve yanlışların karşılaştırılması

Kanada gibi ekonomik krizde en kötü seviyeleri geride bırakan ülkelere bakıp, kaldıraç oranını sınırlama, tüketicileri koruma ve hepsinin üzerinde düzenlemelere karşı çıkan bir ideolojiye saplanılmaması gibi konularda neyi doğru yaptıklarını sorgulayabiliriz. Aynı zamanda, finans kurumları ve politikaları ABD’dekinden çok farklı olan ancak yine de krizde ABD’deki kadar kötü kayıp yaşayan ülkelere bakarak, ortak nedenleri ortaya çıkarmaya çalışabiliriz dedi.

İRLANDA ÖRNEĞİ

İrlanda’da yaşanan krizin nedenlerine bakıldığında İrlanda ile ABD’deki kriz arasında büyük farklar görülmesine rağmen her iki ülkede yaşanan krizin benzer noktalarının da bulunduğuna değindi.

İrlandalı ekonomistler Gregory Connor, Thomas Flavin ve Brian O’Kelly’nin, ülkelerindeki ekonomik krize yönelik hazırladığı araştırma notunda yer alan saptamalarla, ABD’deki uygulamaları karşılaştıran ekonomist şu dört benzer noktaya dikkat çekti:

Hem alıcılar hem de satıcılar, mantık dışı bir biçimde yükselmiş olan emlak fiyatlarının artmaya devam edeceğini konusunda kendilerini inandırdılar.

Öte yandan her iki ülkede de aşırı şekilde ucuz kaynak girişi yaşandı. ABD’ye giren ucuz maliyetli paranın kaynağı Çin olurken, İrlanda örneğinde ise bu kaynak başta Almanya olmak üzere Euro bölgesinin diğer ülkelerinden sağlandı.

Pazarlardaki büyük oyuncuların yüksek riskler alıyor.

Ancak en dikkat çekici olanı ise iki ülkenin “kanuni düzenlemelerdeki tedbirsizlik” bakımından birbiriyle benzerlik göstermesi oldu. Bankaları riskten kaçınma konusunda korumakla görevli kişiler görevlerini olması gerektiği gibi yerine getirmedi. 

İrlanda’da, düzenleyici kurumların bunu yapmamalarının başlıca nedeni, ülkeyi yabancı yatırımcılar için daha cazip hale getirmek isteğiydi. Bunun yanı sıra, bankacılar ile emlak sektöründe faaliyet gösterenlerin iktidar partisi arasındaki yakın ilişkiler de bu durumda kısmen rol oynadı.

Krugman son yazısında, benzer ilişkilerin ABD’de de var olduğunu belirti ancak ülkedeki bankacıları çok fazla etkilemediğine dikkat çekti ve Amerika’yı krize sürükleyen asıl önemli şey serbest piyasa köktenciliği olduğunu dile getirdi.

Hem ABD eski başkanlarından Ronald Reagan hem de ABD Merkez Bankası Başkanı Alan Greenspan tarafından desteklenen bu görüş, düzenleyici kurumların artan risk karşısında gerekli önlemleri almasını da engelledi.

Reagan, düzenlemelerin olmamasının finans kuruluşlarının sorunlarını ortadan kaldıracağını savunurken, Greenspan ise türev ürünleri çeşitlerinin zenginleştirilmesinin finansal sistemi güçlendirdiği konusunda ısrar ediyordu.

ALINACAK DERSLER

Krugman, ABD’deki finansal enstrümanlardan yoksun olan İrlanda’da, benzer bir kriz yaşanmasından alınacak dersi uyarıda bulundu.

“Genel olarak, düzenlemelere odaklandığımız kadar aynı şekilde düzenleyicilere de odaklanmalıyız.”