Kitapların Ardından / Türkiye-İsrail ilişkilerinde yeni bir kaynak kitap

“Türkiye-İsrail: Hayalet İttifaktan Stratejik İşbirliğine” (özgün adı “The Turkish Israeli Relationship - Changing Ties of Middle Eastern Outsiders) 2004 yılında Prof. Ofra Bengio tarafından İsrail arşiv belgelerine dayanarak yazılmış çok önemli bir eser. Kitap, Mart 2009’da ise Erguvan Yayınevi tarafından, Filiz Kaynak Dişkaya’nın çevirisi ile Türkçe’ye kazandırıldı.

Türkiye-İsrail ilişkilerinin bir nakış gibi işlenmesi ve iki ülke arasındaki gel-gitlerin tarihi derinliğini yormayan ayrıntılarla veren eser şimdiden bu konuda bir kaynak olmaya aday. Dönemin İsrail tarafına ait arşiv belgelerinin katkısı ve ilk elden tanıklarına başvurularak yazılmış olması, kitabı söz konusu ikili ilişkilerle ilgili yayınlanmış diğer eserlerden ayıran en önemli özellik.

“Türkiye-İsrail: Hayalet İttifaktan Stratejik İşbirliğine”,Türkiye ile İsrail üzerindeki “kutsal” engeli kaldırarak, onu ete ve kemiğe büründürüyor. Bir anlamda “hayalet ittifak” olarak adlandırabilecek 1950’li ve 1960’lı yıllardaki süreç ile 1990 sonrası iki ülke arasında kimi yanları hâlâ bir sır olsa da açık olarak –stratejik ortaklık derecesinde- yürütülen ilişkiler bütününün de bu ete kemiğe bürünmenin bir yönünü oluşturmakta.

Kitap iki ciltlik bir eserin birinci bölümü olarak da düşünülebilir. Bengio, biraz da elinde olmayan sebeplerden ötürü, İsrail tarafından objektife bakarak, iki ülke arasındaki ikircikli ilişkinin bir fotoğrafını çekmekte. Muhtemelen, kitabın ikinci cildini, Türkiye’nin objektife bakış açısı oluşturacak.

Bengio’nun Türkiye’de ilk kez yayınlanan bu kitabı, dış ilişkilerinde ayrıntılar ve bilinmeyenler ile bir anlamda iki ülke arasındaki diplomasi oyununa dikkat çekerek, dış politikanın oluşturulmasında ve ikili ilişkilerin kurulmasında okuyucuyu “mutfak” bölümüne davet ediyor. Birbirinden ilginç anekdotlar ve ayrıntıları ile Türkiye-İsrail arasındaki ilişkilerin bir med-cezir benzeri gelgitleri içermesine rağmen oldukça derin bir ilişki bütününe sahip olduğunu da, Soğuk Savaş sonrası ilişkinin değişen doğasını da göz önüne seriyor. İdeolojik kaygılardan uzak sadece bilgilendirmeye odaklı kitap, Türkiye’nin siyasal tarihine de önemli bir katkıda bulunuyor.

Her ne kadar 2004 yılında kaleme alınmış olsa da, Prof. Bengio ayrıca, “Davos Süreci” de dâhil olmak üzere, iki ülke arasındaki son gelişmeleri yorumladığı “Son Söz”ü de, Türkçe baskı için özel olarak kaleme almış. Bu açıdan güncelliğini koruyan “Türkiye-İsrail: Hayalet İttifaktan Stratejik İşbirliğine”, gerek içerik gerekse akıcı ve duru diliyle bu konuya ilgi duyan Türk okuyucusunun başvuru kaynağı olacak nitelikte.