Batı’yı Holokost’la ilgili haberdar eden Polonyalı II. Dünya Savaşı kahramanının adı Manhattan’da bir sokağa verildi
Madison Avenue ile 37. caddenin kesiştiği köşeye “Jan Karski Corner” (Jan Karski Köşesi) adı verildi. O mekanda, Polonya Konsolosluğu’nun tam karşısında Jan Karski’nin bir de heykeli yer almakta.
Jan Karski dokuz yıl önce Washington’da yaşama veda etti. Georgetown Üniversitesi’nde tarih profesörü olan Karski’nin çok sayıdaki öğrencilerinden biri de Bill Clinton’du.
II. Dünya Savaşı süresince Karski, Londra’da sürgün olarak yaşayan Polonyalı bir diplomattı. Nazi işgali altındaki Polonya’ya gizli bir misyonla giden Katolik Karski, yeraltında faaliyet gösteren Yahudi liderlerle bir araya geldi. Yahudi liderler Karski’ye Hitler’in Polonyalı Yahudilerle ilgili planlarını anlattılar.
Karski, 1942’de Britanya ve ABD hükümetlerini Nazilerin Polonya Yahudilerini sistemli bir şekilde yok ettiği hakkında bilgilendirdi. 1943 yılının Haziran ayında ABD’de Başkan Roosevelt ile buluşmasında ona Polonya’daki durumu anlattı. Hazırlayıp sunduğu rapor Batı dünyasını bilgilendiren ana kaynak oldu. İnsanların yok edilmesine müdahale edilmesi yönünde Karski birçok etkin kişi ile görüştü, raporunu medyaya sundu. Hatta Hollywood film endüstrisinin yetkili kişileri ile görüştü. Hollywood’da kimse ona inanmadı. Abarttığını, sürgündeki Polonya hükümetinin propagandasını yaptığını düşündüler.
1944’de yayınladığı “Story of a Secret State” adlı kitapta savaş dönemi Polonya’daki deneyimlerini kaleme aldı. Savaş sonrasında komünist Polonya’ya dönmek istemedi ABD’ye göç etti. Karski’nin Holokost’u durdurma çabaları zaman içinde unutuldu.
Claude Lanzmann“Shoah” adlı filmi ile Karski’nin savaş dönemi verdiği çabalar yeniden gündeme geldi. 1989’da Polonya’da komünist rejimin son bulması ile, Jan Karski bu ülkenin en saygın payesi “Beyaz Kartal” ile onurlandırıldı.
Jan Karski 1965’te tüm ailesi Naziler tarafından yok edilmiş Polonyalı Yahudi Pola Nirenska ile evlendi. Ancak Pola 1992’de intihar ederek hayatına son verdi.
Polonya direniş hareketinin çok cesur ve etkin bir üyesi olan Jan Karski, 1982 yılında Yad Vaşem tarafından Uluslararası Dürüst payesi ile onurlandırıldı, 1994’te İsrail’in Onursal Vatandaşı ilan edildi.
