Geçtiğimiz hafta ilk bölümünü verdiğimiz Venedik Gettosu’nun ikinci bölümünde Getto’nun içindeki sinagogları hep birlikte ziyaret ediyoruz. Getto’da bulunan beş sinagog günümüzde ibadete açık bulunmaktadır
Feride Petilon
Getto’daki sinagoglar
Ghetto Novo’da bulunan sinagoglar Scola Grande Tedesca,(1528) Scola Canton,(1531) Scola İtaliana (1575) dır (Scola Venedik Yahudilerine ait bir terim.)
Grande Tedesca Sinagogu mermer kolonlar, tahta oturma yerleri, kumaşlar ve bronz lambalar ile süslenmiş. Ehal ha Kodeş ve Teva Yahudi prensiplerine(halaha) göre yerleştirilmiş.Kadınlara ait olan üst kata merdivenler ile çıkılıyor. Kadınların bölümü tahtadan tel şeklinde işlenmiş pencereler ile ayrılmış. İçleri bu kadar süslü olan bu sinagogların dış görüntüleri oldukça sade.Sinagoglardaki ışığın önemi göz önünde bulundurularak dıştaki 5 pencere vitraylar ile bezenmiş. Bugün bu 5 pencereden üçü kaplanmış durumda. Bu sinagogun Aşkenazlar tarafından kurulduğu biliniyor. Sinagogun içindeki bir tabeladan 1732 yılında restore edildiğini anlıyoruz. Bir diğer tarih ise 1975_1979 tarihleridir. 1975 yılında Venedik mimarisine uyularak elden geçirilen sinagog rokoko tarzındaki kolonları ve çok ışıklı bronz lambaları, Ehal ha Kodeş’in kenarında yazılı olan On Emir levhaları, Aşkenaz geleneğine göre ortada olması gereken Teva’nın kenara çekilmesi ve kırmızı renkte kumaşların kullanılması ile bugünkü şeklini aldı. Duvarlardaki barok tarz ise korunarak eskinin yeni ile bağdaşması sağlandı.
Scola Kanton da Aşkenaz geleneğine bağlı bir sinagogdur. Dışarıdan kubbe şeklindeki damı ile dikkati çeken sinagogun iç tasarımında kadın erkek ayrımına önem verildi. Çeşitli dönemlerde restore edilen sinagog orijinal simetrisini hiçbir zaman kaybetmedi. Sinagog dikdörtgen bir plana sahip. Ehal ha Kodeş ve Teva kısa kenarlarda, oturma yerleri uzun kenarlarda bulunmakta. 5 pencere geleneği bu sinagog için de geçerli. Eski devirlerde bu pencerelerin hepsi açık olup duaları meydandan dinlemek mümkündü. Rönesans, rokoko tarzlarının hakim olduğu salon korint sütunları ile de dikkati çekmekte. Resim ve heykelin sinagog içinde yasak olması nedeni ile tavan süslemelerinde Tora’nın bazı sahneleri figüratif olarak temsil edilmektedir. Kudüs’ten bir görüntü, Kızıl Deniz’den geçiş buna örnektir.
Scola İtaliana Sinagogu maddi imkansızlıklarla yapılmış bir sinagog. Çok daha sade bir dekorasyona sahip. 1739’da bu sinagog restore edilmiş. Tevaya 8 basamak ile çıkılıyor. Bu da diğer sinagoglardan farklı bir görünüm elde edilmesini sağlıyor. Bu sinagogda da ahşap dekorasyon lambalar metaller dikkati çekmekte.
Ghetto Novo’da Scola Levantina’ya(1541) gitmek için ufak bir köprüden geçmek gerekiyor. Levanten tüccarların inşa ettirdikleri bu sinagog Yahudilerin maddi imkanlarının daha geniş olduğu bir döneme rastlıyor.Birçok Venedik Sarayında görülen görkemli dekor burada da görülmekte. Dikdörtgen şeklindeki salonda Teva ve Ehal ha Kodeş karşılıklı bulunmakta zengin işleme sanatının sergilendiği kolonlar sinagoga zenginlik katmaktadır. Tavanın zengin dekorasyonu sinagogun özellikleri arasında.
Scola Spagnola gettonun en büyük ve en etkileyici sinagogu.1584 yılında inşa edildiği tahmin edilen bu sinagogun Yahudilerin zengin dönemine ait olduğu görülmekte.
Scola Spagnola sadece Venedik Yahudileri’ne değil İspanya’dan gelen Marrano’lara da da kucak açtı. Bu açıdan bu sinagog bir miras yaşatmak, geleneklere dönmek,Yahudi kimliğine sahip çıkmak adına önemli bir misyon yüklenmiştir. 1635 ve 1657 yılları arasında devrin ünlü mimarı Baldassarre Longhena tarından yenilenen sinagog barok tarzını korudu.
Yahudi geleneğine dış etkiler ile giren org Ehal ha Kodeş’in tam üzerinde yer alır. Sinagogun iç dekorasyonunun ihtişamı dış görünümünün sadeliği ile tamamen tezat teşkil eder. Ehal ha Kodeş’in üzerinde yaldızlı harfler ile “kimin önünde bulunduğunu iyi bil’’ cümlesi dikkati çeker.10 Emir, Ehal ha Kodeş’in kapılarına kazınmış bulunmakta. Gümüş şamdanlar, avizeler, kırmızının hakimiyeti ve zenginliğin ahşap ve mermer ile buluşması bu sinagogun görkemini anlatmaya elbette ki yetmez…
