Arrepentimyento

Klara PERAHYAMe ekskuzo enverso mis lektores por el retardo ke meti a darles un chiko relato sovre la pyesa de teatro eskrita por Yakup Almelek, el kual tuvo la enorme amabilidad de mandarmos un egzemplar, ofresido grasyozamente kon una notisya diktada por la amistad.

Judeo-Espanyol
9 Ocak 2008 Çarşamba
Coya DELEVİ
“Keshki”... un byervo tan chiko, ordinaryo i inosente, ke empleamos muy frekuente. Lo puedemos tresladar: “si saviya!...” No esto muy sigura si es djusto de kalifikarlo komo inosente, porke ya savemos ke syempre debasho de este byerviziko ay un regreto chiko o profondo. No se puede enyegar ke es la ekspresyon neta i pura de un arrepentimyento. En la kontinuasyon de una fraza ampesando kon “si saviya”, de una manera o otra, se aspera de oyir un regreto, de proporsyon diferente asigun loz kavzos i las personas...
Yo, en jeneral, no topo muy kreivles las personas ke dizen: “Yo esto detras de lo ke ago i digo. No ize, no ago nada de kualo me vo arrepentir!...”  Es un sentimyento umano i no ay de kualo averguensarse en dizyendo ”keshki”. En la vida todos tuvimos de estos momentos de regretos, lo ke es muy normal. Munchos konosemos byen estas eksperyensas i ken save kuantas vezes tenemos dicho:”si saviya!.” Ay naturalmento kavzos, ke se pueden adovar, reparar i topar remedyos de tornar del yerro, lo ke da una konsolasyon. “Makari ke no ayga muncho danyo”, estos son tambyen byervos de afalago...
Bueno, kualo es egzaktamente el arrepentimyento? Es un sentimyento bastante komplikado. Utilizamos este byervo para ekspresar el regreto por un akontesimyento, una avla, una echa yerrada. Es tambyen la ekspresyon por una koza ke mankimos de azer o dezir. Egzaktamente komo disho Moliere: “Semos responsavles no solo de lo ke azemos, ma tambyen de lo ke NO azemos...” Es komo dezir:” Las kozas ivan a ser diferentes, si se aziyan o se diziyan de otra manera!..” 
Asigun la importansa del kavzo, el arrepentimyento es komo una “tempesta”: poko o muncho espanto, nyervozidad, un sentimyento de verguensa o konfuzyon ets... En desparte de estos sentimyentos negativos, la persona syente i syertos dezrepozos fizikos komo sudar, bulto en el garon, afilu komo un pilişko en el estomago ets... Puede provokar depresyon i stres.  Munchos psikologos afirman ke el arrepentimyento es inutil i dizen: “Ya akontesyo lo ke akontesyo. Porke tanta dezolasyon i sufriensa?..”
Asigun mi el uniko rezultado pozitivo es las lisyones ke se toman, siguro si se toman!! Es ke se puede prevenir (önlemek) konsekuensas negativas kon un sistema de “otokontrol”? En una mezura penso ke si. Los sentimyentos son “subjektivos” i trokan asigun la umor (ruh hali) ke estamos akel momento: inyervozo, ensanyado, depresivo ets... Alora, en un reflekso espontaneo, mos komportamos sin djuzgar, sin pensar a las konsekuensas. Malorozamente enkontramos muncho estos kavzos.
En vezes djusto a la kontra, no savemos komo azer, mos pyedremos aryento de dubyos, ezitasyones i kedamos indechizos. Naturalmente seriya bueno de saver lo ke keremos, byen pensar por no tener regretos. De mizmo devemos i tomar la responsabilidad de muestros  aktos. Admeto ke esto no es muy simple. No avyendo urdjensya, se puede “pezar” los rezultados probavles, i remeter la dechizyon si es posivle. Es muy probavle ke kon meoyo repozado, topamos una solusyon favoravle. Personalmente lo provi munchas vezes, i pozitivamente. Tengo la konviksyon ke, de una manera se topa remedyos, i esta kreensa optimista fue para mi un apoyo i fuersa moral en la vida.
Keridos amigos, vos sueto diyas kon minimum de arrepentimyentos i de “keshki”s....