Hanuka

Bugün İsrail’de Yehuda Makabi’nin askeri zaferine ağırlık verilir. Ama sekiz kollu menora şamdanını (hanukiya) yakma geleneği, Tapınak’ta kutsallığı bozulmamış çok az miktarda yağın yeni yağ elde edilene değin mucizevi biçimde sekiz gün boyunca yandığını anlatan Talmud öyküsüne dayanır. 25 Kislev’de (Aralık) başlayarak sekiz gün kutlanan Hanuka boyunca tören mumları yakılır, karşılıklı armağanlar verilir, çocuklar şenlik oyunları oynar.

Yeuda Makabi
M.Ö. 161 yılında Selevkos kralı 4. Antiyohus Epifanes’in istilasına karşı ülkesini savunan Yahudi bir önderdi. Yehuda’da Hellenizmin yerleşmesini önleyerek Yahudilere eski Yunan dinini zorla benimsetmeye çalıştığında ayaklanarak dağlara çıkan yaşlı rahip Matatiyatusunun oğluydu. Babası ölünce ayaklanmanın önderliğini üstlendi. Aralarda dört Selevkos ordusunu yenerek Kudüs tapınağının yeniden kutsanmasını sağladı. Bu olay her yıl Yahudilerin kutlamaya başladıkları Hanuka bayramının başlangıcı oldu. Antiyohus M.Ö. 164’te ölünce Selevkoslar Yahudilere ibadet özgürlüğü tanıdı ama Yeuda Makabi kavmini dinsel olduğu kadar, siyasal özgürlüğe de kavuşturmak için savaşı bırakmadı. İki yıl sonra öldürüldüyse de küçük kardeşlerinin sürdürdüğü savaşın sonunda Yehuda bağımsızlığına kavuştu.

Hanuka
Tapınak’ın yeniden kutsanması: M.Ö. Aralık 164’te (25 Kislev) Yeuda, Antiyohus’un kalesi dışında Kudüs’ü yeniden ele geçirdi. “Masum rahipler”e kutsal yeri (kadoş ha kedoşim) temizleterek, yontulmamış taşlardan yeni bir sunak yaptırdı. Ardından da tapınak yeniden kutsandı. İbranice’de Hanuka (kutsama) olarak adlandırılan bu olay Yahudilerin hala kutsadıkları Işıklar Bayramı’nın başlangıcı oldu.
Yeuda bundan sonra savaşı başka yerlerde sürdürdü. Galile ve Ürdün’de çarpıştı. Adı bütün İsrail’de ve bütün uluslarca onurlandırıldı. (1. Makabiler 5:63) ona karşı savaşan Suriyeliler üzerlerine ahşap kuleler yerleştirilmiş filler ve her hayvanın çevresinde silahlarla donanmış 1000 savaşçıyla savaş alanına çıkıyorlardı.
Yeuda’nın küçük kardeşlerinden Eliezer bir fili alttan hançerlerken hayvanın üzerine düşmesiyle ezilerek M.Ö. 163’te öldü.

Yonatan ve Şimeon Makabi
Rahip Matatyaus’un oğullarından biriydi. Ulusal önder olan ağabeyi Yeuda Makabi’nin ölümününden sonra onun yerine Yonatan geçti. O sırada yönetimi elinde tutan Kral Alexandr Epifanes “dostum” dediği Yonatan’la barış imzaladı. M.Ö 153 veya 152 yılında Yonatan’ı Kudüs’ün yüksek rahibi yaptı (Kohen Gadol). Böylece Haşmonay hanedanının yüksek rahipliği başladı. Yonatan ağabeyi kadar iyi bir asker değilse de çok, iyi bir diplomattı. M.Ö. 143’te tuzağa düşürülerek öldürüldüğünde ayaklanmanın önderliğini küçük kardeşi Şimeon devraldı.
Önderliği devralan Şimeon ağabeylerinin yönetimi sırasında da sesini çıkarmadan bağlılıkla hizmet eden bir önderdi. Kendi çabalarıyla Kudüs’e barışı ve güvenliği getirdi. Haşmonay hanedanı soyundan gelen ikinci yüksek rahip oldu. M.Ö. 135/134’te öldürüldü.

1. Hyrkanos’un yönetimi
Hiçbiri eceliyle ölmeyen beş kardeşin ardından başa, sonradan 1. Hyrkanos adını alan Şimeon’un oğlu Ioannes geçti. M.Ö. 104’te ölünceye değin Kudüs’ün yüksek rahibi oldu. Uzun ve çalkantılı hükümdarlığı sırasında Samiriye’yi (Şomron) Yehuda’ya bağladı. Hatta İdumaialıları (Lut gölünün güneydoğusunda yaşamış eski Edomluların soyundan gelmeler) Yahudi dinini benimsemeye zorlayarak Yahudi egemenliğini pekiştirip yaygınlaştırdı. Hz. İsa’nın döneminde İdumaia kralı Herodes’in Yahudi dininden olmasının sebebi buydu.
Ioannes Hyrkanos’un yönetimi, Makabilerin tarihinde bir dönüm noktasıydı. Hareketin başarıya ulaşmasından sonra, başlangıçtaki o güçlü çoşkudan artık iz kalmamıştı. Ionnes’te büyük babası Matatyaus’un Ferisi eğilimleri yoktu. Yalnızca yazılı yasayı Tanrı tarafından gönderilmiş ve tek geçerli yasa kabul eden üst sınıftan, tutucu Sadukilerin görüşlerini benimsedi; dünyevi, çıkarlarını düşünen ve kentli biri oldu. Devrim onun zamanında kurumsallaştı ve söndü.