Yahudi Mirası’nın Avrupa Bağları projesi, turist ajansları ve gönüllü organizasyonlar dahil olmak üzere Yahudi olan ve olmayan birçok kuruluş tarafından desteklenmektedir. Tüm bu kuruluşlarca paylaşılan, hayatın içinden birçok deneyimi biraraya getiren bu tekil örneğin amacı, Yahudi kültürünü, Avrupa’nın mirası olarak korumak ve teşvik etmekdir.
Yahudi Kültürü’nün Avrupa Bağları, eğitimsel bir yönle Avrupa’nın zengin kültürünü keşfetmeye ve özellikle gençlere ulaşmaya öncelik vermektedir.
Latince’de babanın mirası anlamına gelen “partrimonium”dan köken alan “kültür” kavramı – iyi olanları, yani geçmişin hazinesini ve her insanın genetik değerini çağrıştırmakta – birçok anıtı ve yapıyı içeren bir bayrağı temsil etmektedir.
Antik Çağ’da, Yunan ve Romalı yazarlar unutulmayacak nitelikteki birçok anıtın listesini oluşturdular. Bununla beraber, günümüzde bu harikalardan geriye kalan sadece Paroh Chephrens, Cheopses ve Mykerinoses’in kraliyet mezarlarıdır. Kültürümüz adına bu anıt mezarların, gözardı edilemeyecek kadar büyük bir önemi vardır.
Yüzyıllar sonra, Hıristiyanlığın doğuşu sonsuzluğa uzanmak için içten girişimlerin bir kilometre taşı oldu. Öyle ki, 638’de Saint- Dennis’in birinci kilisesinde Dagobert’in cenazesi, gelecek için ilk bazilika, krallarımızın eski mezarlığını oluşturuyor. 875’te, Norman istilacılarınca Noirmoutier’den kovalanmakta olan keşişler, Bald’ın Charles’ın desteğiyle Burgundy’e yerleşir ve barış için St.Philibert’in vücudunu teklif ederek Tornus Manastırı’nı kurarlar. Başka bir örnek, St.Louis, Paris’teki Cité Adası’nda Sanit- Şapel’ini inşa ettiğinde, Doğu’nun lideri Baudouin II tarafından kendisine verilen İsa’nın son kalıntılarını buraya sakladı.
“Kültür” kelimesi tarihsel anlamını modern terimlere bırakırken, günümüz Avrupası’nda her ülkenin veya dinin kültür için kendi tanımını var.
Yahudi kültürü, Avrupa tarihi ve kültürünün ayrılmaz bir parçasıdır. Yahudi tarihi ve kültürünün büyük bir kökeni göç hikâyeleri, zulüm ve zalimlikleriyle; aynı zamanda değiş- dokuşları, insanlık ve ortak zenginlikleriyle Avrupa’dadır. Yahudilik, Avrupalıların yaşam tarzlarına (mutfak, şarkı, dans, dil vb ile) kattığı değer ve yüzyıllar boyu Yahudi olan ve olmayanların yanyana yaşamalarının bir sonucu olarak etki etmiştir. Hatta, yaşadıkları veya yaşamaya çalıştıkları her yerde, Yahudiler sinagoglar inşa ettiler veya mezarlıklar ile başka izler bıraktılar. Bir tek inançlarını ifade etmekle kalmadılar, varlıklarıyla yaşayan birer tanık oldular ve köylerin, şehilerin, bölgelerin gelişmesine katkıda bulundular. Kendilerini tanıklığa adamak, bu kültür, dinlerini terk etmeden, çevrelerindeki topluma katılımın, katkılarıyla ortak bir yaşamı zenginleştirmenin de işaretidir.
Avrupa Yahudi Kültürü temel olarak:
- Arkeolojik bölgeleri, eski sinagog ve mezarlıkları, töresel banyoları, Yahudi meydanları ve anıtları,
- Yahudi olan ve olmayan enstitülerce korunan arşiv ve kütüphaneleri,
- Çalışmalar yapabileceğimiz artan sayıdaki müzeyi, Yahudi hayatını, dinini ve gündelik yaşamı tanıtma ve korumayı
içermektedir.
Yahudi Kültürü’nün Avrupa Bağları, Avrupa Yahudi cemaatlerinden bize kalan binaları ön plana çıkarıyor. Temel amaçlar Yahudi kültürünün korunması, bu bölgeler bazında turizmin teşvik edilmesi ile Avrupa’nın birçok yerinde yaşamış Yahudilerin kattıkları kültürel zengiliği Avrupalılar’a göstermektir. Proje “Avrupa Kültürü Yahudi Günü” olarak doğdu. 2000’den beri, her Eylül’ün ilk Pazar günü, yaklaşık 25 Avrupa ülkesinde, Yahudi yerleşimleri toplumun ziyaretine açılıyor ve aktivitelerle o gün turizm takvimine, eğitim ve kültürel zenginliğine büyük bir katkı sağlıyor. Gün, her yıl 100.000’den fazla ziyaretçiyi çekiyor.
1996’da Bas- Rhin (Alsas/Fransa)’de başlayan, Strasburg’daki B’nai Brith Hirschler Yahudi Kuruluşu’nun, Agence de Dévelopmpment Touristique de Bas- Rhin (Aşağı Alsas’ın turizm masası) ortaklığyla yaratılan “Açık Gün” formülü, zamanla ilerleyerek gelişti ve 2000 yılında “Avrupa Kültürü Yahudi Günü” hâline geldi. 2000’den 2003’e, organizasyonun Avrupa basamağı dört yapıdan oluştu: The Agence de Développement Touristique du Bas- Rhin, B’nai B’rith Europe, the European Council of Jewish Communities ve Red de Juderias de EspaÀa (İspanya Yahudi Birliği).
Yahudi Kültürü Avrupa Günü ve Yahudi Kültürü’nün Avrupa Bağları projesi, Yahudi olan ve olmayan birçok gönüllü kuruluşça destekleniyor. Bu ağın gücü kaynağını çeşitli yerlerden alıyor; 2004’den bu yana üç organizasyon tarafından düzenleniyor: B’nai B’rith Europe (BBE) ve Yahudi Cemaatleri Avrupa Birliği (ECJC) olmak üzere Avrupa Yahudi kuruluşları ve İspanyol belediyelerince kurulan Red de Juderias de EspaÀa.
Avrupa’nın Yahudilerle ilişkisi bazında sürekli karanlık bir geçmişten söz edilmesi, kıta ile Yahudiler arasındaki var olan tek ilişki gibi düşünülmekteydi. Holokost’un ürkütücülüğü ve bunun önemini indirgemeksizin, bir yol olarak Yahudi kültürünü paylaşmak, Yahudilerin Avrupa’ya olan zengin katkısını göstermek için eşsiz bir fırsat. Böyle bir yolu yaratmanın arkasındaki fikir, Avrupa’daki Yahudi tarihine ve Avrupalı Yahudilerin tarihine olumlu bir şekilde yaklaşmayı sağlamaktır.
Yahudi Kültürü’nün Avrupa Bağları projesi Avrupa Yahudilerinden bizlere kalan, Yahudilikle ilgili yapıların (sinagoglar, mezarlıklar, mikve (töresel banyo)... vb) ön plana çıkarılmasından oluşuyor. Böylece, kaçınılmaz bir şekilde Yahudilikle ilgili genel konular, Yahudi kültür ve gelenekleri tanınacaktır. Ayrıca bu proje Avrupa vatandaşlarına, Yahudi yerleşimlerini görünür kılarken , Yahudi inancını da açık, şeffaf ve kabul edilebilir bir şekilde gösterecektir. Kültürel çeşitliliği derinlemesine keşfetmek ve (özellikle de) “diğer”ini tanımak günün anlam ve önemidir.
Katılımcıların istekliliğine bağlı olarak, proje eğitimsel bir görevi de üstlenmektedir. Öyle ki bilmek, sevmekle birliktedir. Aksi bir şekilde, diğer vatandaşların inancını, geleneklerini, hayat tarzını yok sayma, korkuya ve tahammülsüzlüğe yol açacaktır. Yahudi kültürünü, geniş topluma açmak, yüksek bir duyarlılığın parçası olan kültürlerarası eğitim içindir. Etkinlik, insanoğlu içindeki çeşitliliği, azınlık olandaki zengin gelenekleri katılımcılara sunmaktadır. Filozof Lévi- Strauss’a göre, farklı (altérité) olanı keşfetmek, iletişimi keşfetmektir, bir engeli değildir.
Dinin insanları ayırdığı düşünülür. Tarihçiler bizlere sürekli din savaşlarının Avrupa’daki önemini ve güçlü etkisini hatırlatır. Yahudilik, farklı bir yolu önermektedir: Yahudiliğin federatif yönünü ve tarih ile Avrupa için birlik olabilmeyi. Avrupa kimliğinin çoğul yönünü ve aynı zamanda Yahudilik ile Yahudi insanını keşfetme olasılığını sunmaktadır.
Bu yolda, “yapılar veya kalıntılar” adı verilen görsel sergi ile, Yahudi insanlarıyla iletişimin sonucunda ortaya çıkan Avrupa’nın multikültürel yönü vurgulanmaktadır. Şu noktaya dikkat edilmelidir ki yaşam tarzlarındaki bu iletişim ve etkileşim iki yönlüdür. Öyle ki Yahudi mirası, yaşadıkları yerlerdeki toplumdan etkilendiklerini gösteren tarihi bir kanıttır (örneğin sinagogların mimarisi, Yidiş ve Ladino gibi dillerin kullanılması...) Yahudi Kültürü’nün Avrupa Bağları, Yahudi mirasının tarih boyunca Avupa’da bıraktıkları etkiyi göstermektedir.
Proje, Avruplalıları Yahudi kültürünün kıtaya kattığı zenginliği fark etmelerini sağlama amacının yanı sıra, günümüzde de Yahudiler’in yaşadıkları yerlerde Avrupa kültürüyle etkileşimini korumayı istemektedir. Öncelikli olarak da bu bölgelerde turizmi pekiştirmeyi hedeflemeketedir.
Yahudi kültürünü teşvik etmek, sadece Yahudi bireyler tarafından yaratılan kültürü değil, aynı zamanda dini Yahudi olan Avrupalıların kültürünü de teşvik etmektir. Yahudi Kültürü’nün tanıtmak, aslında çok daha büyük bir anlayışın sadece bir parçasıdır. Yahudiler, yaşadıkları yerlerdeki kültür ve topluluklar tarafından yüzyıllar boyunca olduça benimsenmiştir de. Böylelikle, onların ve Avrupa toplumunun yaşam biçimlerini dinleri ve gelenekleriyle etkilemişlerdir.
Yahudi Kültürü’nün Avrupa Bağları, sadece Yahudi tarihinin gözler önüne serilmesini değil, aynı zamanda katılımcıların kendi yerel ve ulusal tarihlerini de daha iyi tanımalarını sağlayacaktır. Dublin’den Ankara’ya, Helsinki’den Malta’ya cemaatler, yerel sakinlerin ve farklı dinden ülkelerin inançlarını paylaşmışlardır. Birliktelikle,savaşlarda acı çekmiş ve zaferin mutluluğunu paylaşmışlardır. Birliktelikle, değerler yaratmış, yaşama yolları geliştirmiş, ortak bir mirası oluşturmuşlardır, yani Avrupa’mızı.
Yahudi insanı, tıpkı diğer Avrupa vatandaşları gibi Avrupa’nın inşasında rol almışlardır. Yahudiler kendi yollarında bir Avupa ideali için çalışmışlardır. Kendilerinin ve başkalarının deneyimlerinden yararlanarak, değerlerden, özgürlük ideallerinden, hak ve ödevlerden zengin bir Avrupa’nın kurulmasında önemli bir rolü oynamışlardır.
Yahudi Kültürü Avrupa Günü 2007
Tema: Tanıklar
Öyle bir gün ki Avrupa’nın her köşesinde – bu yıl 30 ülkede – Yahudiliğin kültürel ve tarihsel mirasını keşfediliyor! Açılan kapılara, turnelere, sergilere, seminer ve konserlere sonsuz teşekkürler; tüm toplum Klezmer müziğini, çağdaş sanatı, tiyatroyu, sinagogları, eski mezarlıkları, töresel banyoları ve antik Yahudi meydanlarını ziyaret etmeye davetlidir. Bu yıl seçilen tema “Tanıklar”, Yahudilerin yaşadıkları her yerde bıraktığı izleri gösteriyor.
Özellikle katılımcı ülkelerin birliğiyle, Almanya, Avusturya, Beçlika, Bosna- Hersek, Britanya, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimrka, Fransa, Hırvatistan, Hollanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Makedonya, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Rusya, Sırbistan, Slovakya, Slovenya, Türkiye, Ukrayna ve Yunanistan 10.000 gönüllü ve enstitü personelinin organizasyon etkinliklerinde çalışmasına izin veriyor. Yahudi kuruluşları, tarih grupları, turizm masaları, belediyeler, müzeler, sanatçılar, öğrenciler sayesinde, gün için tüm hazırlıklar sonucu oluşturulan resmi programlar, bu amaç için yaratılan internet sitesine aktarılmış durumda.
Kaynak: www.jewisheritage.org
Derleme- çeviri: David OJALVO
